آخرین روزنه‌های احیای برجام بسته نشود

مرتضی مکی تحلیلگر مسائل بین‌الملل  
 
 
 


«به گزارش شبکه يک آلمان: آمريکا براي هميشه مذاکرات با ايران را ترک کرد.» ما با مواضع متضاد و متعارضي در قبال موضوع برجام طي روزهاي اخير مواجه هستيم. مقامات فرانسوي، آلماني و آمريکايي از به حاشيه رفتن برجام سخن گفته‌اند. از سوي ديگر ديدگاه آقاي جوزف بورل، رئيس سياست خارجي و امنيتي اتحاديه اروپا را داريم که در حاشيه نشست شوراي وزارت خارجه اتحاديه اروپا در بروکسل گفت: موضوع برجام از ديگر موضوعاتي که اتحاديه اروپا نسبت به جمهوري اسلامي انتقاد دارد، جداست و تصريح کرد که با اميرعبداللهيان، وزير خارجه ايران گفت‌وگوهايي را در اين زمينه داشته. از طرف ديگر، هم مقامات آمريکايي و هم مقامات اروپايي هيچکدام از برچيده شدن مذاکرات برجام سخن مستقيمي نگفتند. مواضع آنها بيشتر بر اين نکته بوده که شرايط احياي برجام پيچيده‌تر و سخت‌تر شده و اين مواضع نشان مي‌دهد که برجام شايد از فهرست اولويت‌هاي دولت‌هاي اروپايي کنار رفته باشد ولي همچنان اميدوار به احياي برجام هستند. چراکه در پيوست سخنانشان همواره اين نکته مطرح است که آنها همچنان به دنبال مهار برنامه‌هاي هسته‌اي ايران هستند و معتقدند کمترين سياستي که مي‌تواند ايران را در جهت مهار هسته‌اي کمک کند، توافقنامه برجام است. آقاي رابرت مالي هم طي سخناني که در خصوص برجام مطرح کرده، گفته که اين در اولويت آمريکا نيست اما اين جمله به اين معنا نيست که از طرف آمريکا اين توافقنامه کنار گذاشته شده است. قطعا تحولات داخلي ايران و موضوع پيوند دادن ايران با روسيه در حمله به اوکراين با موضوع پهپادها در روند احياي مذاکرات برجام اثرات مستقيمي گذاشته و اين مذاکرات را پيچيده و سخت‌تر خواهد کرد. ولي اين برداشت وجود دارد که احساس مي‌شود اين تهديدها و تحريم‌هايي که عليه ايران طي هفته‌هاي اخير از سوي آمريکا و اروپا اعمال مي‌شود بيشتر يک اهرم فشار سياسي براي تحميل خواسته‌هايشان در روند مذاکرات احياي برجام است و به نظر مي‌رسد آنها هنوز به اين مرحله نرسيده‌اند که بخواهند مرگ توافقنامه برجام را اعلام کنند و حداقل اين است که شايد منتظر باشند ايران اين کار را بکند از اين جهت که آنها با دست بازتري مي‌توانند پرونده ايران در شوراي امنيت را به دست بگيرند و تحريم‌هاي سازمان ملل را دوباره بازگردانند. به هر حال برجام اهميت بسيار زيادي براي اروپايي‌ها و آمريکايي‌ها و همچنين جمهوري اسلامي هم دارد و تنها سندي است که مي‌تواند از برنامه هسته‌اي ايران امنيت زدايي کند. به هر حال بايد تلاش شود که اين آخرين روزنه‌هاي احياي برجام بسته نشود و اعمال تحريم‌ها و تهديدها عليه ايران، ايران را به واکنش‌هايي برنياورد که بتواند پيامدهاي غيرقابل پيش‌بيني داشته باشد. از طرفي دور زدن تحريم‌ها از سوي ايران موضوع جديدي نيست و از اواخر دهه‌هاي 80 و 90 ايران براي دور زدن تحريم‌ها به بخش خصوصي و افراد متوسل شده بود و يکي از آن خروجي‌ها بابک زنجاني بود. ولي اين بدان معنا نبود که موضوع دور زدن تحريم‌ها به‌وسيله اشخاص و نهادهاي غيررسمي به فراموشي سپرده شده است. به هر حال دور زدن تحريم‌ها براي ايران راه‌هاي متنوعي ندارد و راه‌هاي محدودي دارد. يکي ازآن راه‌ها اين است که اشخاص در يک مسير پرابهام و قابل پوشش بتوانند نفت ايران را بفروشند و قطعا اين نفت فروختن‌ها با تخفيف است. از اين رو موضوعي که اين روزها دوباره مطرح شده و طي آن ايران دوباره به اشخاص و نهادهاي غيررسمي براي فروش نفت خود روي آورده، موضوع جديدي نيست و تا زماني که برجام احيا نشود، براي فروش نفت خود به دور زدن تحريم‌ها نياز دارد.