روزنامه ایران
1401/08/30
سهامداری ایران در 6 پالایشگاه خارجی
گروه اقتصادی/ تحریم‌های امریکا علیه اقتصاد ایران که در سال‌های اخیر وارد فاز جدیدی شده، تقریباً همه مسیرها را برای تجارت نفت کشور مورد هدف قرار داده است. ایجاد شبکه جدیدی از تحریم‌ها، تحت تحریم‌های اولیه و ثانویه مهم‌ترین رویکردی بود که امریکا در تحریم‌های جدید به کار گرفته بود، اما با وجود تحریم‌های هدفمند و نقطه‌ای، طی یک سال اخیر راهکارهای تازه‌ای برای تجارت انرژی پیدا شده که خنثی‌سازی تحریم‌ها را ممکن کرده است. مواردی نظیر پالایشگاه‌داری فراسرزمینی برای نخستین بار در دهه‌های اخیر، سوآپ گاز ترکمنستان و سوآپ فرآورده‌های نفتی روسیه که سبب شد ایران راهکارهای جدیدی بیابد و سیاست‌های تجاری خود را در حوزه انرژی بازطراحی کند. دولت سیزدهم ابتدا با سیاست پالایشگاه‌داری فراسرزمینی، سیاست فروش نفت خام خود را تغییر داد. به این ترتیب که به جای آنکه فقط نفت خام خود را به 41 پالایشگاه مختص نفت خام خود بفروشد، با تمرکز بر پالایشگاه‌های نیمه فعال در کشورهای همسو و همچنین کشورهای منطقه، ظرفیتی برای پالایشگاه‌داری فراسرزمینی از طریق صادرات خدمات فنی مهندسی ایرانی فراهم کرد. به این شکل که ابتدا ایران سهامدار پالایشگاه فراسرزمینی مذکور خواهد شد، سپس با تغییر برخی جزئیات در فرایند پالایشی پالایشگاه مذکور، نفت خام ایران به عنوان خوراک ورودی پالایشگاه فراسرزمینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ایران با این راهکار جدید که با صادرات خدمات فنی و مهندسی به پالایشگاه‌های نیمه فعال بازسازی شده در کشورهای همسو فراهم می‌کند، یک سیاست بسیار مهم و جدی برای خنثی‌سازی تحریم‌ها رقم زده است. به این ترتیب اولین پالایشگاه فراسرزمینی ایران در ونزوئلا به سرانجام رسید. موضوعی که در روزهای اخیر مقام معظم رهبری به آن اشاره داشتند و اظهار کردند: «بومی‌سازی تجهیزات استخراج نفت و گاز و راه‌اندازی اولین پالایشگاه فراسرزمینی نمونه‌ای از پیشرفت‌ها و حرکت‌های رو به جلو کشور است» اکنون شنیده میشود که بازسازی چند پالایشگاه دیگر هم شروع شده و تا پایان سال از این طریق فروش نفت خام ایران باز هم افزایش می‌یابد.سوآپ گاز و فرآورده نفتی از کشورهای شمالی
همچنین ایران با سیاست جدید تجاری خود در زمینه واردات و صادرات حداکثری گاز در منطقه و استفاده از ظرفیت جغرافیایی و ژئوپلیتیکی خود، به دنبال استفاده از فرصت پیش آمده برای گاز روسیه است و تا با خرید یا سوآپ گاز مازاد روسیه آن را در جهت بازصادرات و قرارگیری در تجارت گاز بین‌المللی مورد استفاده قرار دهد. این درحالی است که از سال گذشته نیز سوآپ گاز طبیعی ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک ایران رقم خورد و علاوه بر پایداری شبکه شمال کشور، روابط میان سه کشور را بهبود بخشید.
در همین راستا، مدتی است که سوآپ فرآورده‌های نفتی از کشور روسیه نیز در دستور کار قرار گرفته که مجموع این موارد به ایران در زمینه خنثی‌سازی تحریم‌های تجارت انرژی کمک کرده است.
جزئیات پالایشگاه‌داری فراسرزمینی
ایران با سیاست پالایشگاه‌داری فراسرزمینی و بازارسازی برای نفت خام خود، تحولی بزرگ در زمینه تجارت نفت خام خود ایجاد کرده است که اولین آن پالایشگاه «ال‌پالیتو» ونزوئلا است، اما استفاده از ظرفیت خالی پالایشگاه فراسرزمینی، تنها به «ال‌پالیتو» ختم نمی‌شود. وزارت نفت برای تعمیر پالایشگاه «پاراگوانا»، بزرگ‌ترین پالایشگاه نفتی ونزوئلا با ظرفیت ۹۵۵ هزار بشکه در روز آماده شده است. مجتمع پالایشگاه پاراگوانا مستقر در پونتو فیجو ونزوئلا است که به‌عنوان سومین پالایشگاه جهان شناخته میشود. این مجتمع پالایشی، از سه پالایشگاه به نام‌های پالایشگاه اوای، پالایشگاه کادون و پالایشگاه گرانده تشکیل شده است. این پالایشگاه پس از تحریم ونزوئلا و عدم تعمیرات اساسی، فرسوده و از کار افتاده شده است. سومین پالایشگاهی که ایران برنامه استفاده از ظرفیت آن را دارد پالایشگاه ۱۰۰ هزار بشکه‌ای به نام «بولیوار سوپریم سوئنو» در نیکاراگوئه است. حجم سرمایه‌گذاری این پالایشگاه ۴ میلیارد دلار برآورد میشود، البته زمین و تأسیسات اساسی برای ایجاد این پالایشگاه ۱۰۰ هزار بشکه‌ای از سال‌ها پیش وجود دارد که به‌دلیل تحریم‌های امریکا نیمه‌کاره رها شده است. چهارمین و پنجمین پالایشگاه نیز دو پالایشگاه «بخارا» و «فرغانه» در ازبکستان است. این پالایشگاه‌ها با ۵۰ درصد ظرفیت کار می‌کنند و حالا با کمک خدمات فنی و مهندسی و دانش ایرانی، این ظرفیت کامل بازسازی خواهد شد و فرصتی برای پالایشگاه‌داری فراسرزمینی در اختیار ایران قرار خواهد داد،اما ششمین پالایشگاه، پالایشگاه الفروقلس سوریه است. مطالعات ساخت این پالایشگاه ۱۴۰ هزار بشکه‌ای در سوریه پایان یافته است و پس از آماده شدن دیگر شرایط، با سرمایه‌گذاری مشترک وارد مرحله جدید خواهد شد.
تغییر در سیاست‌های تجارت انرژی ایران با دانش ایرانی
کارشناسان معتقدند در یک سال اخیر وزارت نفت با راهکارهای ایجاد شده نشان داد که دیپلماسی فعال انرژی، پیچیده‌تر از آن است که تاکنون اجرا می‌شده و به کمک این دیپلماسی فعال می‌توان تحریم‌ها را کم اثر کرد. در خصوص اهمیت این موضوع، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی می‌گوید: در حاشیه اجلاس شانگهای توافقنامه‌ای بین ایران و ازبکستان در مورد راه‌اندازی دو پالایشگاه این کشور توسط ایران امضا شد که این قرارداد برای ما بسیار بااهمیت و مهم است. کشورهای شانگهای و اوراسیا کشورهایی هستند که ما از قبل با آنها تبادلات اقتصادی تجاری فنی مهندسی داشتیم ،ایران از همه لحاظ شرایط لازم را برای راه‌اندازی پالایشگاه‌های این کشورها دارد. رمضانعلی سنگدوینی در گفت‌و‌گو با «ایران» اظهار می‌کند: در بحث پالایشگاه‌های فراسرزمینی ما هم نیروی انسانی و هم خدمات فنی مهندسی و هم خوراک‌اش یعنی نفت خام آن را صادر می‌کنیم. این به معنای مدل جدیدی از تعاملات نفتی ایران با کشورها است که یک رابطه برد- برد با کشور مقصد است که در آن فروش نفت خام ایران با دانش فنی مهندسی ایرانی تضمین خواهد شد و کشور هدف نیز از طریق ظرفیت حداکثری پالایشگاه خود سود خواهد برد.
او ادامه می‌دهد: ما در حاشیه شمال خزر از آستارا به سمت مازندران، گیلان و شمال کشور پالایشگاهی نداریم و فقط مصرف داریم و قطعاً اگر پالایشگاه‌های فراسرزمینی در سطح منطقه و نزدیک به شمال ایران را تقویت کنیم راحت‌تر می‌توانیم سوخت مورد نیاز این استان‌ها را از پالایشگاه‌های فراسرزمینی نیمه فعال کشورهایی که نزدیک به این استان‌ها هستند تأمین کنیم و لازم نیست دیگر از جنوب کشور خوراک و بنزین و گازوئیل به شمال کشور بیاوریم.
این نماینده مجلس عنوان می‌کند: همچنین سوآپ گاز را می‌توانیم از روسیه و ترکمنستان انجام دهیم. این کشورها عضو سازمان همکاری شانگهای هستند و در منطقه اوراسیا واقع شده‌اند، همکاری با آنها می‌تواند منافع ما را تأمین کند و مزیت‌های زیادی برایمان دارد. با توجه به اینکه الان تحریم هستیم، این روابط می‌تواند در بخش تجارت و اقتصاد کمک‌کننده باشد و به خنثی‌سازی تحریم‌ها بپردازد. این سیاست‌های دولت سیزدهم در جهت تقویت اقتصاد و دیپلماسی انرژی است .
بی‌اثر کردن تحریم نفت خام با تبدیل کردن آن به فرآورده
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در مورد سیاست دولت در راه‌اندازی پالایشگاه‌های فراسرزمینی می‌گوید: ما الان در خدمات فنی و مهندسی مزیت داریم تعداد مهندسانی که این سال ها تربیت کرده‌ایم زیاد بوده است ،اقبال به رشته‌های فنی مهندسی هم در کشور زیاد بود ؛در یکی دو دهه اغلب نخبگان و افرادی که توانایی تحصیلات تکمیلی داشتند جذب رشته‌های فنی مهندسی شده‌اند و پتانسیلی قوی در این رشته‌ها داریم اما ما نتوانستیم از این فارغ التحصیلان در قالب شرکت‌های صدور خدمات فنی مهندسی استفاده کنیم،هرچه بتوانیم در رفت آمدها و رایزنی‌ها ارتباطات خارجی را توسعه دهیم هم این روابط تقویت میشود و هم صدور صادرات برای کشور است.
مهدی طغیانی در گفت‌و‌گو با «ایران» اظهار می‌کند: ما در حال حاضر عمده‌ترین مشکلی که در بحث تحریم داریم تحریم نفت خام است؛ باید ویژگی‌های نفت خام ما با پالایشگاه‌های کشورها همخوان باشد. نفت محصولی شناسنامه‌دار است ،همه اجزایش روشن است و پالایشگاه را اساساً برای این نفت می‌سازند .تحریم باعث شد که ما دچار مشکل شویم و عملاً نتوانیم نفت مان را به آن پالایشگاه‌هایی که سال‌ها نفت ایران را می‌خریدند برسانیم.
او ادامه می‌دهد: یکی از رویکردها این است که نفت‌مان را در پالایشگاهای فراسرزمینی تبدیل به فرآورده کنیم ،چراکه فرآورده بدون شناسه است و همه جا می‌توان آن را فروخت،هرچقدر ما ظرفیت صادرات نفت خام‌مان را بتوانیم تحریم‌ناپذیر کنیم موفق‌تر خواهیم بود و راه‌اندازی این پالایشگاه‌ها اقدامی در این راستا است.
نماینده مردم اصفهان در مجلس در پایان می‌گوید: البته باید تلاش کنیم قراردادهایی که با این کشورها می‌بندیم به‌گونه‌ای باشد که با تغییر دولت‌ها در کشور مقصد دچار مشکل نشویم و همچنان فعالیت مان را در این بخش دنبال کنیم.
بازآفرینی نقش ایران در تجارت انرژی بین‌الملل
عبدالعلی رحیمی مظفری، عضو هیأت رئیسه کمیسیون انرژی مجلس نیز در مورد سیاست پالایشگاه‌داری فراسرزمینی بیان می‌کند: در بحث پالایشگاه‌های فراسرزمینی بحث خنثی کردن تحریم‌ها اتفاق می‌افتد. ما در شرایط فعلی برای صادرات نفت مشکل داریم و با راه‌اندازی پالایشگاه‌های فراسرزمینی می‌توانیم نفت خودمان را بدون در نظر گرفتن هیچ شرایط تحریمی به کشور دیگر ببریم و تبدیل به فرآورده کنیم.
او در گفت‌و‌گو با «ایران»ادامه می‌دهد: ما با احداث پالایشگاه‌های فراسرزمینی به شرکت‌های قوی خودمان در داخل کشور این امکان را می‌دهیم که تکنولوژی‌شان را در کشورهای دیگر پیاده کنند و حتی تقویت تکنولوژی‌شان را در یک کشور فراسرزمینی که تحریم نیست انجام دهند یعنی از تکنولوژی جاهای دیگر هم استفاده و خودشان را تقویت کنند. این نماینده مجلس می‌گوید: تقویت شرکت‌های نفتی ما برای رسیدن به شرکت‌های بزرگی که به عنوان غول‌های نفتی دنیا فعالیت می‌کنند باید جزو سیاست‌هایمان باشد، اگر به جای سرمایه‌گذاری روی شرکت‌هایی همانند ایران خودرو و سایپا روی چهار تا شرکت بزرگ نفتی سرمایه‌گذاری کرده بودیم امروزه کشور از شرایط فعلی نجات پیدا می‌کرد. دیدگاه بسته برخی از سیاستگذاران در این حوزه که نمی‌توانستند حتی بخش خصوصی را قوی ببینند باعث شد این شرایط رقم بخورد. رحیمی مظفری اظهار می‌کند: با راه‌اندازی این پالایشگاه‌ها ما فرآورده‌های نفتی را در کشور دیگر تولید می‌کنیم و می‌فروشیم و بدون اینکه هزینه کنیم و صرفاً با پیش‌فروش نفت‌مان به عنوان سرمایه در کشور فراسرزمینی سرمایه‌گذاری می‌کنیم و آورده ما نفت ما است. همه این موارد باعث خنثی‌سازی تحریم‌ها میشود.
او در پایان عنوان می‌کند: مسأله دیگر بحث به کارگیری سیاست سوآپ یا خرید گاز روسیه توسط ایران است که می‌تواند ما را به کشور هاب انرژی تبدیل کند که طبیعتاً سرمایه‌گذاران بیشتری از ما استقبال می‌کنند و خود به خود تحریم‌ها نیز شکسته میشود. موضوع سوآپ یا خرید گاز روسیه و صادرات آن، فرصت مهمی برای ایران است که دست برتر را در منطقه در حوزه انرژی داشته باشد؛ هر دو سیاست اجرایی شده یکی از بهترین سیاست‌هایی است که در عرضه خنثی‌سازی تحریم‌ها می‌تواند انجام شود و تحول شگرفی در تجارت انرژی ایران ایجاد کند.
مجموع اظهارات این کارشناسان و تصمیم‌سازان کشور نشان می‌دهد که تحریم‌های هدفمند و نقطه‌ای نیز به کمک راهکارهایی این چنین قابل مدیریت است و باید در این مسیر گام‌های بلندتری برداشته شود.
سایر اخبار این روزنامه
کی‌روش: می‌توانیم انگلیس را شکست دهیم
عملیات دستگیری تروریست‌ها در شمال غرب کشور
دست پر سینما برای جشنواره فجر
دستگیری قاتلان شهدای مشهد و اصفهان
سهامداری ایران در 6 پالایشگاه خارجی
کاهش 19/7درصدی تورم ۱۲ ماهه
بازگشت جلیقه زردها
آلمان در گردونه بحران‌ها
مرگ 130 فک خزری در ساحل قزاقستان
آبادان بدون آبگرفتگی
تیراژ تنقلات بالاست
