روزنامه آرمان ملی
1401/09/01
بی‌اعتنایی به نظام دانایی کشور متوقف شود
آرمان ملی- احسان انصاری: « زندگی به عنوان معیشت در این جریانات اخیر مطرح بوده، اما این معیشت به معنای تغذیه برای زنده ماندن نیست. مساله‌ای که برای من خیلی قابل اعتنا است، این است که برخی برآورد‌های کارشناسی سطح بالا این را نشانه تشدید سرخوردگی‌ها از تمرکز روی شعارها و مطالبات معیشتی به ویژه در تجربه سال 1396 و 1398 به شمار می‌آورند لذا بحران اعتماد از این ناحیه شدت گرفته است. از این دریچه گفته میشود وقتی خواسته‌ها و مطالبات رادیکال می‌شوند، مطالبه شعارهای دم دستی به‌خاطر بی‌اعتمادی با بی‌اعتنایی مواجه میشود.» جملات ذکر شده سخنان دکتر فرشاد مومنی اقتصاددان و استاد دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با «آرمان ملی»است. مومنی در این گفت‌وگو به مهم‌ترین دلایل اعتراضات اخیر و چشم انداز پیش‌رو می‌پردازد که در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید. ريشه‌هاي اعتراضات اخير را چه ميزان اقتصادي مي‌دانيد؟ آيا مطالبات اقتصادي و معيشتي به‌همراه تورم افسارگسيخته زمينه‌ساز اعتراضات اخير در کشور نبوده است؟پديده اخير خلق الساعه رخ نداده و بايد به آن مانند يک حلقه از يک زنجيره نگاه کرد. شروع اين زنجيره را بايد از اعتراضات به نسبت گسترده دهه 1370 در نظر بگيريم که مرداد 1370 در نجف آباد و زنجان آغاز شد سپس به صورت زنجيره‌اي در فروردين 1371 در شيراز، در خرداد 1371 در مشهد، در ارديبهشت 1371 در اراک، مرداد 1373 در قزوين و در فروردين 1374 در اسلامشهر رخ داد. هر قدر به سال‌هاي اخير نزديک مي‌شويم مشاهده مي‌شود که فاصله بين اين اتفاقات کوتاه‌تر شده است. عامل اصلي اين نابساماني‌ها و ناآرامي‌ها را بايد در شيوه نادرست سياست‌گذاري بدانيم. ايران از نظر تصميم گيري و تخصيص منابع با پديده شکست سياست‌گذاري روبه‌رو است، به اين معني که در سه دهه گذشته از يک ضعف در انديشه برخوردار بوده است. در اين سه دهه تقريبا برخي سياست‌هاي کليدي اتخاذ شده با شکست روبه‌رو شده است يعني سياست‌هاي مربوط به آزادسازي تجاري، کوچک سازي دولت، حذف سوبسيدها و... با شکست مواجه شده است. متغيرهايي وجود دارد که کانون‌هاي اصلي آسيب پذيري را قابل درک مي‌کند. رابطه مردم با حکومت، وضعيت بنيه توليد ملي، وضعيت فقر و نابرابري، وضعيت مشارکت مردم در سرنوشت اقتصادي- سياسي- اجتماعي خود، پايداري محيط زيستي، وضعيت وابستگي به دنياي خارج و وضعيت فساد در جامعه متغيرهاي مورد اشاره هستند. متأسفانه برخي تصميم گيران ما به جاي پذيرش واقعيت‌ها، رويه نفي و انکار را در اولويت قرار مي‌دهند. در گزارش‌هاي رسمي روي مساله اعتماد تمرکز ويژه‌اي وجود دارد لذا رابطه مردم با حکومت نياز به يک رابطه اساسي و بنيادين دارد. وضعيت نزولي بهره وري کل عوامل توليد، سي رتبه سقوط در وضعيت شاخص رقابت پذيري در توليدات کشور طي دهه 1390، سقوط 34 درصدي در وضعيت شاخص رابطه مبادله در دهه 1390 و... نشان دهنده اين است که بنيه توليد ما به‌خاطر ميدان دادن غير عادي به رانت جويان و دلالان و... با سقوط روبه‌رو بوده و اگر حکومتگران چاره‌اي براي آن نينديشند، شکنندگي‌هاي ما شديدتر خواهد شد. براي اولين بار در تاريخ برنامه‌ريزي ايران ما شاهد اين هستيم در يک دوره 3 ساله در نيمه دوم دهه 1390 جمعيت فقراي ايران دو برابر شده است. به نظر مي‌رسد خود اين مساله به اندازه کافي گويا است.گزارش‌هاي رسمي نشان مي‌دهد که تجربه قدرت يکدست در دوره احمدي نژاد، مسائلي را براي ايران ثبت کرد. گزارش‌هاي مرکز پژوهش‌هاي مجلس نيز مي‌گويد در دوره احمدي نژاد نسبت به دولت قبل از او، هزينه‌ها براي دستيابي به يک واحد توليد ناخالص داخلي 5 برابر افزايش يافته بود.
در دولت رئيسي نيز سه قوه در اختيار يک جريان سياسي قرار دارد؟آيا در چنين شرايطي احتمال تکرار دوران احمدي نژاد وجود دارد؟
نحوه حضور مردم در دو انتخابات آخر به وضوح نشان مي‌دهد که وضعيت مشارکت سياسي چگوه بوده است. طي بالغ بر سه دهه گذشته در سرشماري‌هاي صورت گرفته گفته شده نزديک به دو سوم جمعيت فعال در توليد ملي نقشي نداشته‌اند. اين بحران برحسب آخرين گزارش اتاق بازرگاني حکايت از اين دارد که آميزه ضعف در اعتماد مردم به دولت و سقوط بنيه توليد، باعث شده نزديک به 61 درصد ظرفيت‌هاي صنعتي نصب شده بلااستفاده بماند. بنابر گزارش‌هاي سازمان ملل از مجموع 43 نااطميناني شناخته شده حوزه محيط زيست در دنيا، 34 گونه آن در ايران فعال است. آلوده کننده‌ترين رشته فعاليت‌ها به عنوان پيشران جا زده شده‌اند و تکان دهنده‌تر اين است که اين صنايع را در خشک‌ترين مناطق کشور راه‌اندازي کرده‌اند. براي اينکه بفهميم به رغم شعارها در مساله وابستگي به دنياي خارج از منظر اقتصاد، چه اتفاقي رخ داده به اسناد پشتيبان برنامه چهارم توسعه و سند چشم انداز مراجعه کنيم تا بفهميم دستيابي به رشد اقتصادي 8 درصد با اختصاص سالانه 16. 5 ميليارد دلار قابل تحقق است. از نقطه عطف تدوين برنامه ششم تا امروز، برآوردهاي سازمان برنامه مي‌گويد که آن 16. 5 ميليارد دلار به 200 ميليارد دلار رسيده است. ما به اندازه فاصله اين دو رقم، دچار يک وابستگي پرمخاطره در عرصه توليد ملي شديم. راه نجات ايران از مسير يک برنامه ملي مبارزه با فساد بر محور پيشگيري مي‌گذرد. هيچ عنصري به اندازه شوک‌هاي وارد شده به قيمت‌هاي کليدي، قدرت تحميل نابرابري‌هاي گسترده، فساد عميق و وابستگي‌ها را توضيح نمي‌دهد.
با اين وجود مطالبات اقتصادي در اعتراضات اخير در اولويت نخست معترضان قرار نداشت. چرا چنين بود؟
زندگي به عنوان معيشت در اين جريانات اخير مطرح بوده، اما اين معيشت به معناي تغذيه براي زنده ماندن نيست. مساله‌اي که براي من خيلي قابل اعتنا است، اين است که برخي برآوردهاي کارشناسي سطح بالا اين را نشانه تشديد سرخوردگي‌ها از تمرکز روي شعارها و مطالبات معيشتي به ويژه در تجربه سال 1396 و 1398 به شمار مي‌آورند لذا بحران اعتماد از اين ناحيه شدت گرفته است. از اين دريچه گفته مي‌شود وقتي خواسته‌ها و مطالبات راديکال مي‌شوند، مطالبه شعارهاي دم دستي به‌خاطر بي‌اعتمادي با بي‌اعتنايي مواجه مي‌شود. بي‌اعتنايي به نظام دانايي کشور متوقف شود. کافي است به اسناد رسمي انتشار يافته توسط همين دولت که براي سال 1401 مطرح کرده بودند، بپردازد. گفته بودند که در سال 1401 يک ميليون مسکن براي مردم تدارک مي‌بينند اما ببينيد در همين سال چه شرايطي از لحاظ تملک و اجاره نشيني مسکن پديدار شده است. کميته دستمزد شوراهاي اسلامي کار گزارشي منتشر کرده که مي‌گويد با اين سياست‌هاي اتخاذ شده درحيطه مسکن، اميد صاحب مسکن شدن بسيار کاهش يافته است. حال وزارت مسکن تحقق اين وعده را به اين منوط کرده است که دستگاه‌هاي اجرايي زمين‌هاي مازاد خود را در اختيار وزارت مسکن بگذارد. ميزان قابليت مديريت درباره اين وعده اينطور است که در آن گزارش نوشته شده که هيچ دستگاهي حاضر به همکاري با وزارت مسکن نشده است يعني قابليت هماهنگ سازي در اين وضعيت قرار دارد که حتي زيرمجموعه وزارت مسکن هم حاضر نشده است زمين مازاد خود را در اختيار وزارت مسکن بگذارد. البته گفته مي‌شود که چنين انتظاري قابل پاسخ دادن نيست چون اصلا زميني وجود ندارد اما مهم اين است که عملا هيچ ردي از تحقق آن وعده مشاهده نمي‌شود. الان حرف‌هايي زده مي‌شود که در بهترين حالت ممکن است امسال 100 هزار واحد مسکن جديد اضافه شود که اين يعني عدم تحقق در يکي از وعده‌ها رخ داده است. اتاق بازرگاني مي‌گويد با اين شيوه که در برخورد با دسترسي به اينترنت ايجاد شده است، بين 500 تا 700 هزار شغل موجود را از بين برديد. شما چگونه مي‌خواهيد وقتي وعده يک ميليون شغل مي‌دهيد، مردم به اعتماد کنند؟ برآوردهاي کارشناسي وجود دارد که اگر يک ميليون شغل ايجاد شود، ما بايد يک برنامه‌اي داشتيم که از دل آن رشد اقتصادي با کيفيت 10 تا 15 درصدي حاصل شود و متغيرهاي کنترلي اين مساله منحصر به رشد اقتصادي نيست. بايد متناسب با اين انتظار انگيزه‌هاي سرمايه‌گذاري ايجاد کرده باشيد. ما در چهارمين سالي هستيم که کل سرمايه‌گذاري صورت گرفته قادر به جبران استهلاکات هم نيست در نتيجه اين حرف‌ها آبي براي مردم تهيه نمي‌کند. اين شيوه برخورد به سمت سرخوردگي و راديکاليزه شدن مطالبات پيش مي‌برد. من صميمانه و مشفقانه عرض مي‌کنم که اين به نفع هيچ‌کس در ايران نيست. اهل خرد و دانايي همه بايد مشارکت کنند حتي اگر با تحقير و تلخ کامي مواجه شوند. خاضعانه از اهل خرد مي‌خواهم که به کمک دولت و حکومت بيايند تا از اين شرايط عبور کنيم.
سایر اخبار این روزنامه
دو گل طارمی در روز تلخ شکست
بی‌اعتنایی به نظام دانایی کشور متوقف شود
سردرگمي نمايندگان مجلس: فيلتر يا رفع فيلتر
رستم رفتنی شد؟
ایران؛ آژانس و چند نکته
فرصت‌ها از دست نرود
مجلس به دنبال رفع اشکالات در روند بررسی جداول بودجه است
توقیف روزنامه «جهان صنعت»
هیچ ایرانیِ ایران‌دوست نمی‌پذیرد کشور با توطئه دشمن، ناامن شود
نيازمند تحول در سرمايه‌گذاري و صرفه‌جويي منابع گاز کشور هستيم
عيادت رئيس دفتر مقام معظم رهبري از آيت‌ا... شبيري زنجاني
