روزنامه ایران
1401/09/01
طنین نُت رکود در بازار موسیقی
ندا سیجانیخبرنگار
بازار نشر موسیقی رو به تعطیلی است و خطری جدی بخش تولیدات فیزیکی یا آلبوم‌های موسیقی را تهدید می‌کند. اتفاقی که فعالان این حوزه را نگران کرده اما صدایشان به جایی نمی‌رسد. آرشیو تولیدات موسیقی به سال‌های بسیار دور می‌رسد از صفحات گرام و نوار کاست گرفته تا این چند سالی که به‌صورت سی‌دی و یا آلبوم عرضه میشود. اما همین سبک و سیاق ثبت آثار موسیقی هم رو به افول یا بهتر است بگوییم نابودی است و دو -سه سالی است که گرایش و علاقه هنرمندان به سمت انتشار تک آهنگ رفته و آن را روشی پرسرعت و شاید بدون دردسربرای دریافت مجوز می‌دانند و در سایت‌های مختلف و یا صفحات مجازی به‌صورت رایگان به اشتراک می‌گذارند. ناشران شناخته شده کشورمان در گفت‌و‌گو با «ایران» از وضعیت امروز نشر و تولیدات موسیقی می‌گویند:
تولید آلبوم یا کارت ویزیت
حمید اسفندیاری، مدیر انتشارات آوای باربد در این‌باره گفت: «در این مدت زمان هیچ اثر موسیقی از سوی این مؤسسه تولید و منتشر نشده و تنها فعالیت ما بازنشر تعدادی از بازنشر کارهای قبل بود. مانند آلبوم «امشب کنار غزل‌های من بخواب» همایون شجریان به آهنگسازی فردین خلعتبری یا برخی از کارهای داریوش رفیعی که مجدداً تکثیر شده‌اند و باید بگویم در حال حاضر بیشترآثار موسیقی به‌صورت تک آهنگ و در فضای مجازی تولید میشود و اگر اثر خواننده‌ای مورد اقبال قرار گفت کنسرت برگزار می‌کند و آن قطعات روی استیج شنیده میشود و تقریباً دیگر تولید آلبومی نیست یا بسیار ضعیف شده مگر آنکه مؤلفی بخواهد به عنوان کارت ویزیت از آن استفاده کند.»
او می‌گوید: «حدوداً دو ماهی است تقریباً کارهای ما تعطیل شده، وضعیت فروش آلبوم اصلاً خوب نیست. به هر حال شرایط حاکم بر جامعه موجب شده مردم حوصله گوش کردن موسیقی را نداشته باشند چه برسد به خرید یک آلبوم و باید بگویم بازار موسیقی به خواب سنگینی فرورفته است.»
نبض بازار موسیقی در دست مردم
این تهیه‌کننده باسابقه و فعال موسیقی درباره گرایش مردم و هنرمندان به عرضه تک آهنگ و تقاضایی که در بازار موسیقی وجود دارد اظهار کرد: «این جهت و تقاضا در بازار موسیقی عملاً از سوی مردم صورت می‌گیرد. اگر مردم بخواهند، امروز 50 مدل کار تکثیر میشود ولی اگر تقاضایی نباشد فعالیتی هم نیست. مردم دیگر تمایلی به خرید آلبوم موسیقی ندارند و کارهای مورد علاقه خود را درفضای مجازی جست‌و‌جو کرده و به شکل دیجیتال آثارشان را دانلود می‌کنند بنابراین طبیعتاً تولیدی اتفاق نخواهد افتاد و به شکل تک ترک آن را تهیه می‌کنند. بر این اساس اگر اثر تازه هنرمندی مورد سلیقه مخاطب قرار گرفت و بر تعداد دانلودها افزوده شد، آن هنرمند کنسرت برگزار می‌کند و اثر تازه‌اش را روی صحنه می‌برد نه در قالب یک مجموعه صوتی. باز هم تأکید می‌کنم شرایط تولید و خرید آلبوم‌های موسیقی بسیار ضعیف است مگر اینکه افرادی بخواهند برای آرشیو آن را تهیه کنند. حتی بسیاری از فروشگاه‌های محصولات فرهنگی بخشی از طبقات خود را که اختصاص به آلبوم‌های موسیقی داشت با وسایل تزئینی پر کرده‌اند. بنابراین ناشران هم وقتی می‌بینند تولید و جایگاهی برای عرضه نیست و این حرکت برگرفته از خواسته مردم است و استقبالی صورت نمی‌گیرد چاره‌ای جز تن دادن به شرایط حاکم بازار موسیقی ندارند و کار خود را تعطیل می‌کنند.»
به گفته اسفندیاری: «می‌توان به تولید آلبوم در بخش موسیقی دستگاهی یا موسیقی اقوام ایران امیدوار بود به این دلیل که در این بخش آثار ماندگاری عرضه میشود که تاریخ مصرفی هم ندارد. اگرچه شرایط موسیقی در همه جای دنیا تقریباً به همین صورت است. متأسفانه مردم ما به قانون کپی‌رایت احترام نمی‌گذارند و آن را رعایت نمی‌کنند و جای تأسف است که باید بگویم مردم ما به شنیدن موسیقی‌های مجانی عادت کرده‌اند و آینده مشخص خواهد کرد چه ضربه‌ای به این بخش موسیقی وارد شده است بنابراین نیاز است مسئولان فرهنگی حمایت‌های جدی خود را داشته باشند و نگذارند تولید آلبوم به صفر برسد.»
تعطیل شدن فروشگاه های محصولات فرهنگی
یکی از ناشران شناخته شده این عرصه که تمایلی به بردن نامش نداشت در این باره گفت: «با نگاه اجمالی به بررسی اوضاع نشر در سال‌های 98 -97 این نتیجه حاصل میشود که ازآن زمان به بعد به دلیل تحریم، در بخش تولید آلبوم افزایش قیمت‌هایی صورت گرفت و شرایط تولید را با مشکل مواجه کرد. از سوی دیگر زیرساخت‌های فضای دیجیتال هم چندان مهیا نبود و تعداد سایت‌هایی که در این زمینه فعالیت داشتند انگشت‌شمار بودند. درواقع تنها یک پلتفرم دراین زمینه به‌صورت جدی فعالیت داشت و دیگر سایت‌ها هم در ارتباط با همان سایت اصلی بودند و چون رقیبی نداشت تلاشی برای بهتر شدن فعالیت سایت خود انجام نمی‌داد. معضل دانلودهای غیر قانونی هم که همچنان ادامه داشت و حق کپی‌رایت یک اثر هم رعایت نمی‌شد.»
او در ادامه افزود: «در دوران کرونا به دلیل رکود اقتصادی، گرانی هزینه تولید آلبوم‌های رسمی موسیقی که از آهنگسازی و ضبط گرفته تا چاپ و تولید و بسته‌بندی و... را شامل میشود افزایش یافت در بخش نشرهم مشکلاتی به وجود آمد. نکته دیگر اینکه قرنطینه شدن شهرها در آن دوران موجب شد فروشگاه‌ها و در ادامه پخش‌کننده‌های آثار فرهنگی مورد آسیب مالی جدی قرار بگیرند. البته این شرایط شامل تمامی کسبه نیز بوده است. در آن دوران عدم فعالیت پخش‌کننده‌های آثار موسیقی موجب شد، اثری هم تولید نشود یا به تعداد بسیار معدود باشد و این امر سبب تعطیلی اغلب فروشگاه‌های محصولات فرهنگی گردید مانند شهر کتاب‌ها یا کتاب فروشی ها و از صد فروشگاه، امروز 28 فروشگاه آن باقی مانده است.»
در دو سال نیم گذشته هیچ کاری به مرحله تولید نرسیده
به گفته این ناشر«در دوران کرونا و حتی بعد از فروکش کردن آن، عدم زیرساخت‌های لازم و نبود رقابت در این حرفه موجب شد بسیاری از هنرمندان کارهای‌شان را در فضای مجازی به اشتراک بگذارند و چون مورد استقبال قرارمی گرفت، بدون ممیزی و دریافت مجوز در صفحات شخصی خود بارگذاری می‌کردند تا در دسترس مخاطبان‌شان قرار بگیرد.»
او درباره استقبال مردم و هنرمندان ازانتشار تک آهنگ‌ها بیان داشت: «شنیدن آثار موسیقایی روی یک سی‌دی ملزم به داشتن دستگاه پخش‌کننده در اتومبیل یا خانه است که این موارد درحال حاضر بسیار کم یا حذف شده است. بنابراین وقتی اسباب مصرفی در دسترس باشد، قطعاً شرایط بهتر خواهد بود. مانند روی سایت قرارگرفتن روزنامه‌ها که موجب شده، اغلب مردم بیش از آنکه روزنامه‌ای تهیه کنند، از طریق سایت‌های آنلاین آن روزنامه، اخبار را رصد و مطالعه کنند. بنابراین تهیه و مصرف یک آلبوم موسیقی به عنوان مورد آرشیوی یا کادویی تبدیل شده است و قطعاً تعداد آثار ثبت و ضبط شده و ماندگار در این بخش بسیار اندک است یا ازبین خواهد رفت. اگرچه مدت زمانی است تولید آثار موسیقی بسیار سطحی و ضعیف شده، بنابراین تعداد کارهای آرشیوی را به حداقل رسانده. نکته قابل توجه این است که هنوز هم آلبوم‌های هنرمندان بزرگی چون محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، مرتضی احمدی، فرهاد مهراد، محمد نوری، علیرضاعصار و... مورد توجه است و خریداری میشود اما طی این سال‌ها کارهای خوبی تولید نشده است که ماندگار شود.»
این ناشر نام‌آشنا می‌گوید: «طی دوسال و نیم گذشته تقریباً می‌توان گفت هیچ کاری به مرحله تولید و انتشار نرسیده و در تلاش هستیم کارهای نفیس و ماندگار تولید و پخش شود. در این مدت هم سعی کردیم کارهای خوب را از خود شرکت‌ها تهیه کنیم تا تاریخ مصرفی نداشته باشد.»
تعطیلی دفاتر نشر موسیقی
نیما جوان، مدیر نشر و پخش جوان هم درخصوص شرایط بازارنشر موسیقی بیان داشت: «از ابتدای شیوع کرونا در اواخر سال 98 و قرنطینه شدن اغلب شهرها، موجب به وجود آمدن اتفاقات ناخوشایند و تلخ در عرصه فرهنگ و هنر و دیگر بخش‌های جامعه شد، در واقع باید بگویم بخش فرهنگی آسیب‌پذیرترین بخش شاکله یک جامعه است و ارتباط مستقیمی با اوضاع اقتصادی و روحیه آن جامعه دارد و کرونا شرایط حوزه فرهنگ و هنر و هنرمندان را بسیار سخت و ناگوار کرد. این در حالی است که فرهنگ در همه جای دنیا مقوله مهمی است و دولت‌ها برای روشن ماندن چراغ فرهنگ و هنر تلاش بسیاری دارند و حمایت می‌کنند اما بی تعارف باید بگویم متأسفانه آن طور که شایسته فرهنگ و هنر سرزمین‌مان است حمایتی از این بخش صورت نگرفته، بویژه در بخش موسیقی.»
او افزود: «متأسفانه درحال حاضر نشرهای مختلف موسیقی که نقش پررنگی در این عرصه داشتند تعطیل شده‌اند و در مقابل استودیوهای موسیقی، نوازنده‌ها و آهنگسازان و آرتیست‌ها نیز مجبور شدند حرفه خود را تغییر دهند یا به دنبال شغل دوم باشند و این نشان از حمایت نشدن بدنه موسیقی است و روز به روز هم شرایط بد اقتصادی به این موضوع دامن می‌زند. در حال حاضر هم شرایط جامعه، آسیب بسیاری وارد کرده و این ناآرامی‌ها در حوزه فرهنگ و هنر بسیار تأثیرگذار بوده و باید بگویم در این بیش از دو ماه، فعالیت‌های فرهنگی به صفر رسیده است و قلب تپنده‌ای برای این موضوع وجود ندارد. شاید یک دلیل آن تحریم‌ها باشد و دلیل دیگر توقعاتی است که جامعه از بخش فرهنگی دارد، انتظاراتی که می‌بایست متقابل باشد. یک هنرمند یا ناشر با هزاران سختی اثری را منتشر می‌کند و این انتظار وجود دارد که جامعه نیز از فرهنگ و هنر بویژه موسیقی حمایت کنند و آلبوم خریداری شود. متأسفانه بنای فرهنگی جامعه در حال فرو ریختن است و مسئولان فرهنگی نسبت به این موضوع کم توجهی دارند.» همان طور که نیما جوان می‌گوید: «کرونا موجب شد اغلب مردم و کسب و کارهای مختلف به فضای آنلاین و دیجیتالی روی بیاورند و به این نوع فعالیت عادت کنند و در حوزه موسیقی این موضوع بیشتر نمود داشت، حتی در زمینه آموزش آنلاین موسیقی یا فروش آنلاین و برگزاری کنسرت‌های آنلاین و این موضوع باعث شد بخش تولیدات فیزیکی عملاً متوقف شود. در حال حاضر جریاناتی را می‌بینیم که به تولید فیزیکی منجر نمی‌شوند و در فضای دیجیتال حیات پیدا می‌کنند. اما با این اوضاع و احوال باز هم زیرساخت درستی برای این موضوع تعریف نشده و عدم رعایت قانون کپی رایت همچنان در کشور ما مسأله است و به جامعه تفهیم نشده، این در حالی است که کشورهای مختلف جریمه‌های مالی سنگینی برای این موضوع در نظر می‌گیرند. بنابراین وقتی قانون کپی رایت نیست و آثار موسیقی در سایت‌ها به صورت رایگان قرار می‌گیرند و غیرقانونی دانلود میشود و پیگیری هم نیست، این موضوع موجب تعطیل شدن نشر موسیقی و فعالیت هنرمندان، استودیوها و رکود گردش مالی در این بخش است.»
ناشران به دنبال شغل دوم
مدیر نشر جوان درباره گرایش مخاطبان و هنرمندان به موضوع تک آهنگ گفت: «برای تهیه و تولید یک آلبوم ناشر یا تهیه‌کننده نیازمند سرمایه‌گذاری کلان است و حتی احتمال شکست او در مارکت موسیقی هم وجود دارد، بنابراین آرتیست و ناشر تصمیم می‌گیرند رویه را تغییر داده و تک آهنگ منتشر می‌کند و به کسب درآمد در برگزاری کنسرت می‌اندیشد و شاید بهتر است بگویم تغییر کاربری آلبوم به تک ترک به همین علت است چرا که دیگر توجیه اقتصادی ندارد، براین اساس بخش فرهنگی به یک مارکتینگ و بیزینس اقتصادی تبدیل نمی‌شود.»
این تهیه‌کننده در ادامه اظهار کرد: «در این بیش از60 روز هیچ هنرمندی برای تولید و انتشار یک اثر موسیقی به ما رجوع نکرده و پرونده‌ای هم در این زمینه تشکیل نشده و حتی یک فاکتور هم صادر نکرده‌ایم چرا که هیچ درخواستی از سوی شهر کتاب‌ها یا محل‌های فروش محصولات فرهنگی نداشته‌ایم و بنده که نزدیک به 20 سال در این عرصه فعالیت دارم برای تأمین هزینه‌ها به دنبال شغل دیگری هستم و هم صنفی‌هایم نیز در این اندیشه هستند، یا حرفه‌مان به طور کامل تعطیل شود یا برای حفظ خودمان از جای دیگری کسب درآمد کنیم. بنابراین برای حفظ بدنه فرهنگی کشور نیاز است مسئولان حمایت کنند.»
سایر اخبار این روزنامه
5 دستاورد دولت در حوزه سلامت
مرکز فرماندهی تروریست‌ها هدف جدید پهپادهای سپاه
دبل طارمی در روز بد تیم‌ملی
نرخ بنزین صادراتی ایران لیتری «70 سنت» است نه «30 سنت»
برداشت طلای سرخ
تهیه زمین برای ساخت 3 میلیون خانه
گام نخست برای مقابله جدی با ریزگردها
طنین نُت رکود در بازار موسیقی
راه‌اندازی 5 شهر نمونه کشاورزی در کشور
رئیس بورس ابقا شد
مصائب معمولی بودن
