تنش زدایی یک ضرورت است

یوسف مولایی استاد دانشگاه  
 
 
 


هر موجود زنده‌اي براي اينکه بهتر زندگي کند و امکانات و منابع بيشتر داشته باشد، چنانچه به يک سيستم بزرگ‌تر وصل شود، امکانات بيشتري براي ادامه حياتش توليد مي‌کند. کشور‌ها هم مستثني از اين امر نيستند. يعني هرچه در فضاي بزرگ‌تري بازيگري و کنشگري کنند و هرچه روابط گسترده‌تري با دنياي خارج داشته باشند، امکاناتشان براي توليد قدرت در حوزه‌هاي مختلف اقتصادي، سياسي، فرهنگي و حتي نظامي بيشتر مي‌شود. برعکس هرچه ارتباطشان با دنياي خارج کمتر شود از اين منابع محروم و اقتصاد بيشتر در تنگنا قرار مي‌گيرد و امکان رشد کمتري پيدا مي‌کنند. وقتي همکاري با موسسات و نهادها و سازمان‌هاي بين‌المللي ضعيف مي‌شود ممکن است در نگاه اول بگوييم که اتفاقي نمي‌افتد. مثلا کميته شوراي حقوق بشر سازمان ملل تفنگ ندارد که کشوري را وادار کند قطعنامه‌اش حتما اجرا شود ولي فضايي که ايجاد مي‌شود به اعتبار بين‌المللي آسيب مي‌رساند، ارتباطات اقتصادي ضعيف مي‌شود و اعتماد به آن کشور در سطح بين‌المللي کاهش پيدا مي‌کند. بنابراين سرمايه‌گذاري کمتر رخ مي‌دهد و مردم با وجود اين فضاها در داخل نسبت به آينده نااميد مي‌شوند و تن به مهاجرت مي‌دهند که منجر به خروج سرمايه انساني و اقتصادي مي‌شود. نهايتا يک وضعيت اقتصادي بدي ايجاد مي‌شود که آن وضعيت اقتصادي هم پتانسيل خطرات زيادي را دارد که از جمله اعتراضات و مشکلات اجتماعي است. بنابراين کشورهايي که مي‌خواهند از منابع بازار بين‌الملل و دنياي خارج درست استفاده کنند، دقت مي‌کنند که سازمان‌هاي بين‌المللي از آنها چهره بهتري نمايش دهد. ارائه چهره بد خودش يک سيگنال است يعني اينکه آن کشور شرايط عادي ندارد و چون شرايط عادي ندارد ديگران در برقراري مناسبات اقتصادي احتياط مي‌کنند و باعث مي‌شود که آن کشور از رونق اقتصادي کمتري برخوردار شود. از طرفي اميدوارم هرگز جنگ اتفاق نيفتد و انشاءا... نمي‌افتد ولي در مناسبات بين‌المللي جنگ‌هاي زيادي رخ داده. از جنگ جهاني دوم به اين طرف با اينکه در منشور توسل به زور منع شده، اما حتي يک روز دنيا بدون جنگ نبوده و بالاخره يک گوشه‌اي جنگ زبانه کشيده و نمي‌توان با قاطعيت گفت که در آينده جنگي اتفاق نمي‌افتد يا عليه ايران توسل به زور صورت نمي‌گيرد. براي اينکه از اين واقعه پيشگيري شود ايران بايد دو کار انجام دهد، نخست اينکه در مناسبات بين‌المللي خود تجديدنظر و سعي کند تنش‌زدايي کند و يک فضاي قابل قبول‌تري در مناسبات بين‌المللي به صورت منطقي‌تر داشته باشد. با حفظ استقلال با ساير کشورها مناسبات عادي داشته باشد که بتواند واقعا از امکانات جامعه جهاني براي توسعه خودش استفاده کند. دوم اينکه در داخل هم ايران بدون اينکه قطعنامه باشد يا نباشد يا نهادهاي بين‌المللي بگويند يا نگويند، حقوق شهروندي رعايت شود. اگر ايران بتواند اين دو مورد را درست مديريت کند، هرگز جنگي رخ نخواهد داد و توسل به زوري صورت نخواهد گرفت. ولي اگر غفلت شود چه در مساله داخلي و در خارج هم اگر تنش‌ها بالا برود، آنوقت مي‌تواند بستر مناسبي ايجاد کند که چنانچه زماني کشورهاي خارجي خواستند توسل به زور داشته باشند، برايشان خيلي پرهزينه نباشد. وگرنه توسل به زور حتي براي بزرگ‌ترين کشورها هم هزينه دارد و همه سعي مي‌کنند از آن پرهيز کنند.