روزنامه ایران
1401/09/10
13 شهر استان مرکزی روی خط فرونشست
شیما جهانبخشخبرنگار
استان مرکزی از مناطقی است که بیشتر دشت‌های آن ممنوعه اعلام شده‌اند و براساس اطلاع مسئولان این استان، خطر فرونشست در تمام شهرستان‌های آن وجود دارد. البته به تأکید کارشناسان بیشترین تأثیر فرونشست در این استان مربوط به سکونتگاه‌های شهری است. علاوه بر این، بر اساس آخرین ویرایش استاندارد ۲۸۰۰ و آیین‌نامه زلزله ایران، ۱۳ شهر و مرکز جمعیتی استان مرکزی جزو مناطق با خطر نسبی بالا از نظر زلزله و فرو نشست قرار دارند. 47 گسل شناخته شده در استان مرکزی وجود دارد و خسارت‌های احتمالی ناشی از زلزله در مناطق شمالی این استان جدی‌تر است. اینها مسائلی است که در مسأله فرونشست زمین نمی‌توان آنها را نادیده گرفت.
برداشت‌های بی‌رویه دلیل اصلی فرونشست
«عزت‌الله آمره‌ای» مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان مرکزی در گفتوگو با «ایران» از کاهش نگران‌کننده سفره‌های آب زیرزمینی در استان خبر داد و اظهار داشت: تداوم پدیده خشکسالی در سال‌های اخیر و برداشت‌های غیرمجاز از سفره‌های آب‌های زیرزمینی خطر فرونشست زمین را در این استان محتمل کرده است. میزان بارش‌ها بخصوص بارش برف در سال‌های اخیر کاهش چشمگیری داشته و همین مسأله سبب نشست سطح سفره‌های آب زیرزمینی شده است.
آمره‌ای دلایل عمده فرونشست زمین را برداشت اضافه، حفر چاه‌های غیرمجاز، افت سطح آب‌های زیرزمینی و بروز خشکسالی عنوان کرد و افزود: عده‌ای از کشاورزان برای آبیاری زمین‌های خود چاه‌های غیرمجاز حفر کرده‌اند که همین چاه‌ها نفس سفره‌های زیرزمینی را بریده است. برای نمونه در بررسی‌ها مشخص شده چاه‌های برقی در ساوه و زرندیه که فرونشست بالایی هم دارند بیش از 150 میلیون مترمکعب اضافه برداشت دارند. البته در دیگر مناطق هم اضافه برداشت داریم اما به علت نصب نشدن کنتور، این برداشت‌ها ثبت نمی‌شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان مرکزی در ادامه افزود: می‌دانیم که مرکزی یک استان صنعتی است به همین علت در کنار کشاورزان اغلب صنایع آب‌بر استان، برداشت‌های بیش از حد مجاز از آبخوان‌ها دارند. در سال‌های اخیر برای جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویه، تمام بهرهبرداران کشاورزی موظف به نصب کنتورهای هوشمند شده‌اند اما این کار به علت عدم تمایل بهرهبرداران به طور کامل انجام نشده است.وی تصریح کرد: در حال حاضر نصب این کنتورها ضروری است و تقاضا داریم دولت در این زمینه نگاه ویژه‌ای به استان داشته باشد و بودجه‌ای برای این کار به استان اختصاص دهد. ادامه این روند نه تنها کشاورزی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد بلکه تمام زیرساخت‌های اقتصادی همچون راه‌ها، ساختمان‌ها و... از تبعات پدیده فرونشست در امان نخواهند بود.
تأسیساتی که زمین می‌بلعد
آمره‌ای خطر فرونشست زمین را مربوط به همه استان دانست و گفت: استان مرکزی در حال حاضر با فرونشست در دشت‌های اراک، ساوه، کمیجان و مأمونیه روبه‌رو است. در دشت اراک، راه‌آهن تهران ـ اهواز، فرودگاه اراک، خطوط سراسری انتقال نفت و فرآورده‌های نفتی وجود دارد و این خطوط دقیقاً از محدوده فرونشست‌ها عبور می‌کنند. در این شرایط احتمال اینکه لوله‌ها به آرامی کج شده و بشکند، وجود دارد. وقوع این اتفاق، نشت نفت به سفره‌های آب زیرزمینی را به دنبال خواهد داشت که شاید امکان جبران آن وجود نداشته باشد، یا در صورت امکان کنترل، باید هزینه‌های کلانی صرف این پاکسازی و اصلاح و بازسازی خطوط شود.
این مقام مسئول با تأکید بر اینکه فرونشست باعث میشود مقداری از ظرفیت سفره زیرزمینی آب برای همیشه از دست برود، اظهار داشت: با توجه به فرونشست‌های ایجاد شده اگر می‌خواهیم وضعیت را اصلاح کنیم، باید تعارف، مصلحت‌اندیشی و منافع کوتاه‌مدت را کنار گذاشته و منافع بلندمدت و پایدار را در نظر بگیریم. برای مقابله با این پدیده در وهله اول باید با تغذیه سطح آب‌های زیرزمینی و ایجاد تعادل بین منابع و مصارف، جلوی ادامه وقوع فرونشست را بگیریم و در نهایت برای همیشه بهره‌برداری غیرمجاز را به صورت کامل متوقف کنیم.
آبخیزداری راهکار اساسی برای جلوگیری از فرونشست‌ها
«عبدالحسین محمدی» مدیر کل منابع طبیعی استان مرکزی در گفتوگو با «ایران» از تغییر الگوی بارش‌ها در این استان خبر داد و اظهار داشت: استان مرکزی همواره جزو استان‌هایی بوده که بخش زیادی از بارش‌های آن به شکل برف بوده است و همین مسأله سبب می‌شد نفوذ بارش‌ها به سفره‌های آب زیرزمینی به آرامی و پیوسته صورت بگیرد اما در چند سال اخیر با تغییر الگوی بارش‌ها که بیشتر به شکل باران شده، آب‌ها به جای جذب شدن در سفره‌های زیرزمینی تبدیل به سیلاب شده است. وی ادامه داد: همین مسأله سبب شده همواره در مناطق بالادست با مشکل کمبود آب و به تبع آن افت سفره‌های زیرزمینی و در مناطق پایین‌دست با سیلاب‌های ناگهانی مواجه باشیم. افت سفره‌های آب در مناطق مختلف استان باعث فرونشست زمین از 30 سانتیمتر تا بیش از 2 متر شده است.
محمدی اجرای طرح‌های آبخیزداری را یکی از راه‌های مهم کاهش و مهار بحران کمبود آب و فرونشست زمین عنوان کرد و افزود: در سال‌های اخیر بیابان‌زایی سرعت گرفته و حدود 490 هزار هکتار اراضی بیابانی در این استان شناسایی شده که بیشترین آن با حدود 270 هزار هکتار مربوط به شهرستان زرندیه است. البته بیشترین فرونشست‌ها در سطح شهر کمیجان بخصوص در روستای وسف بوده است.
مدیر کل منابع طبیعی استان مرکزی با اشاره به اجرای طرح‌های آبخیزداری در استان گفت: از ابتدای سال تا کنون با مصوباتی که از محل صندوق توسعه ملی داشته‌ایم عملیات آبخیزداری با اجرای طرح‌های گابیون‌بندی، مراقبت و نگهداری، نهال‌کاری، مرمت سازه‌های قدیمی و مرمت بندهای خاکی در سطح ۱۰ هزار هکتار از اراضی ملی و آبخیز شهرستان‌های خمین، اراک، ساوه، زرندیه، محلات و شازند آغاز شده است.
این مقام مسئول کنترل فرسایش و روان‌آب‌های سطحی، کنترل سیلاب‌ها و تغذیه مصنوعی منابع زیرزمینی را از جمله اهداف اجرای این طرح‌ها عنوان کرد و افزود: پیش‌بینی میشود بهره‌برداری از این طرح‌ها در صورت مساعد بودن شرایط آب و هوایی فروردین یا اردیبهشت‌ماه سال آینده آغاز شود. وی یکی دیگر از دلایل اصلی فرونشست زمین در استان را برداشت‌های بی‌رویه دانست و خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر میزان برداشت‌های غیرمجاز چندین برابر شده است و در همین راستا بنا شده طرح نصب کنتورهای هوشمند روی چاه‌های کشاورزی انجام شود اما از آنجایی که هزینه نصب این کنتورها بر عهده بهرهبرداران است تاکنون استقبال زیادی از این طرح نشده است. در واقع ما از دولت درخواست داریم هزینه نصب این کنتورها را بر عهده بگیرد تا یک‌بار برای همیشه میزان برداشت‌ها کنترل شود.
در حقیقت اگر نصب کنتور روی چاه‌های کشاورزی اجرایی شود، قطعاً مناقشه با کشاورزان برای همیشه حل میشود.
نیم نگاه
استان مرکزی در حال حاضر با فرونشست در دشت‌های اراک، ساوه، کمیجان و مأمونیه روبه‌رو است. در دشت اراک، راه‌آهن تهران ـ اهواز، فرودگاه اراک، خطوط سراسری انتقال نفت و فرآورده‌های نفتی وجود دارد و این خطوط دقیقاً از محدوده فرونشست‌ها عبور می‌کنند
سایر اخبار این روزنامه
قطار پابه‌توپ‌ها در قطر
بودجه 1402 در گرو برنامه هفتم توسعه
لحظه‌های ناب وطن دوستی
پرسش و پاسخ در پاستور
قاتلان شهید عجمیان پای میز محاکمه
کردستان میزبان رئیس‌جمهور
هلاکت رهبر داعش در سکوت خبری
آرایش ترکیه برای حمله به سوریه
قانون بیمه بیکاری اصلاح میشود
13 شهر استان مرکزی روی خط فرونشست
700 هزار واحد نهضت ملی مسکن در مرحله ساخت
تشییع شهید سراوان
