خطوطی که «منفعت‌گرایی چینی» باید پشت آن بایستد!

پس از دیدار‌های رئیس‌جمهور چین با مقامات ارشد سعودی، چین و عربستان سعودی روز جمعه بیانیه‌ای مشترک را منتشر کردند که در بخشی از آن ادعا‌هایی علیه ایران طرح و خواسته‌هایی مطرح شده است. در این بیانیه مشترک، دو طرف چینی و سعودی بدون اشاره به کارشکنی‌های غرب در احیای مذاکرات هسته‌ای، بر لزوم تقویت همکاری‌های مشترک پکن و ریاض برای تضمین صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران تأکید کردند. دو طرف همچنین از ایران خواستند با آژانس همکاری کند و به معاهده منع تسلیحات هسته‌ای پایبند باشد. آن‌ها در بخش دیگری از بیانیه بر اهمیت احترام ایران به اصول حسن همجواری و عدم دخالت این کشور در امور داخلی کشور‌ها تأکید کردند.
ماجرا به بیانیه مشترک ریاض و پکن منتهی نشد. بعد از انتشار بیانیه، رئیس‌جمهور چین در جلسه مشترک با سران شورای همکاری خلیج فارس بیانیه‌ای امضا کرد که در آن از ایران انتقاد و تأکید شده که روابط کشور‌های عرب خلیج فارس و ایران باید بر اساس پیروی از اصول حسن همجواری و عدم مداخله، احترام به استقلال، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشور‌ها و حل و فصل مناقشات با ابزار‌های مسالمت‌آمیز، بر اساس منشور ملل متحد و قوانین بین‌المللی و عدم استفاده از زور یا تهدید به آن و حفظ امنیت و ثبات منطقه‌ای و بین‌المللی باشد. در بند ۱۲ بیانیه مشترک آمده است: «رهبران از تمامی تلاش‌های مسالمت‌آمیز شامل ابتکارها، پیشنهاد‌های امارات برای رسیدن به راهکار صلح آمیز برای حل مسئله سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی، از راه مذاکرات دوجانبه بر مبنای قوانین بین‌المللی حمایت می‌کنند.»
حمایت چین از ادعا‌های دیرینه کشور‌های جنوب خلیج فارس آن هم در جریان سفر رئیس‌جمهور چین به ریاض تداعی‌کننده سیاست دیرینه پکن یعنی عمل‌گرایی و منفعت‌گرایی در عرصه سیاست خارجی و تجاری چین است. درواقع چینی‌ها که به گفته شی جین‌پینگ ظرف ۱۰ سال گذشته ۳۰۰ میلیارد دلار تعامل تجاری با کشور‌های عرب داشته‌اند با توجه به سیاست «یک کمربند یک راه» و در راستای تلاش برای افزایش حضور و نفوذ اقتصادی و تجاری و سیاسی در خلیج فارس، مواضعی همسو با شورای همکاری خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی گرفته‌اند. با این حال، این امر به معنای تغییر بنیادی سیاست چین در قبال ایران نیست. این مسئله در خلال پاسخ سفیر چین در جریان دیدار او با دستیار آسیای وزیر خارجه ایران نمود پیدا کرده که به موضع چین در قبال جزایر سه‌گانه اعتراض کرد. سفیر چین در پاسخ گفت که ما به تمامیت ارضی ایران احترام می‌گذاریم و سفر رئیس‌جمهورمان به ریاض هم برای کمک به صلح و ثبات منطقه بوده و در روز‌های آینده معاون نخست‌وزیرمان به ایران سفر خواهد کرد. این نشان می‌دهد پکن در راستای جلب رضایت کشور‌های عرب جنوب خلیج فارس مواضعی همسو با آن‌ها اتخاذ کرده است. با این حال، موضع‌گیری در قبال جزایر سه‌گانه ایرانی در خلیج فارس به منزله عبور از خط قرمز ایران در زمینه حفظ تمامیت ارضی خود است. به ویژه اینکه چینی‌ها خود درباره تایوان و تعلق آن به چین حساسیت زیادی داشته و اگر ایران موضعی برخلاف آن اتخاذ کند مسلماً با اعتراض شدید پکن مواجه خواهد شد.
البته ادعا‌های مطرح شده در بیانیه‌های مشترک چین و عربستان سعودی و شورای همکاری خلیج فارس موارد دیگری را نیز شامل می‌شود که برخلاف واقعیت‌های غیرقابل انکار است. درباره ادعا‌های هسته‌ای علیه ایران باید گفت که ایران به اذعان آژانس و گزارش‌های مختلف آن‌ها هیچ‌گونه انحرافی به سمت نظامی کردن برنامه صلح آمیز هسته‌ای خود نداشته است. این مسئله اخیراً بار دیگر از سوی رافائل گروسی، مدیرکل آژانس نیز مورد تأکید قرار گرفته است. ضمن اینکه «آوریل هینز» مدیر اطلاعات ملی امریکا چند روز قبل صراحتاً اعلام کرد هیچ اطلاعاتی که نشان دهد، ایران برای ساخت سلاح اتمی تصمیمی گرفته است، وجود ندارد. این‌ها نشان می‌دهد برخلاف ادعای مطرح شده در بیانیه پکن و ریاض، اساساً تهران قصدی برای نظامی کردن برنامه هسته‌ای خود ندارد تا تضمینی برای صلح آمیز بودن فعالیت هسته‌ای ایران مورد نیاز باشد. ضمن اینکه چین به عنوان یکی از اعضای گروه ۱+۴ همواره تا پیش از این از صلح آمیز بودن برنامه ایران سخن گفته و از آن حمایت کرده بود.
مسئله مهم دیگر در بیانیه مشترک پکن - ریاض، متهم کردن غیرمستقیم ایران به دخالت در امور داخلی همسایگان و به نوعی نداشتن سیاست حسن همجواری است. این مسئله نیز از اساس نادرست است. در واقع عربستان سعودی در کنار برخی از دیگر کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس پس از آغاز ناآرامی‌ها در سوریه در سال ۲۰۱۱ در قالب ائتلاف غربی- عربی و با همراهی ترکیه به تجهیز و تسلیح انواع گروه‌های تروریستی در سوریه پرداختند و جنگی طولانی و البته ناکام را به مدت چندین سال به مردم سوریه تحمیل کردند. در حالی که ایران در کنار متحدانش همان‌گونه که جمشیدی، معاون سیاسی رئیس‌جمهور گفته با قوت تمام با تروریسم مورد حمایت سعودی‌ها و ارتجاع عرب در سوریه و عراق جنگید و آن را شکست داد. همچنین رژیم سعودی به همراه امارات از مارس ۲۰۱۵ جنگی خونین را علیه یمن به راه انداخته که حاصل آن کشته و مجروح شدن ده‌ها هزار نفر از مردم یمن و نابودی زیرساخت‌های این کشور بوده است. این امر نشانگر سیاست منطقه‌ای مداخله‌جویانه و جنگ‌طلبانه ریاض است. همه این‌ها نشان می‌دهد اقدامات ایران چه در مسئله هسته‌ای و چه سیاست‌های منطقه‌ای، بر مبنایی صحیح و منطقی استوار بوده و ادعا‌های مطرح شده علیه تهران کاملاً بی‌اساس است.