آیا احیای برجام ممکن است؟

حسن بهشتی‌پور کارشناس روابط بین‌الملل  
 
 
 


توافق وين به‌رغم تمامي چالش‌ها و مشکلاتي که داشته است اما از سوي نگارندگان متن آن نمي‌تواند مورد بي‌مهري قرار گيرد. به طوري که از برجام دل بکنند. برجام مزايايي بيش از معايب دارد اما درحال حاضر اراده‌اي از سوي طرفين براي احياي اين توافق وجود ندارد. در شرايط حاضر اگر نگوييم برجام دچار مرگ مغزي شده است، بايد بگوييم به کماي عميق رفته است و هيچگاه در طول اين سال‌ها وضعيت کنوني را نداشته است. دلايل مختلفي وجود دارد که هم آمريکا، هم ايران، هم چين، هم روسيه به برجام احتياج دارند اما اين نياز به يک اندازه نيست و درجات مختلف دارد. براي احياي برجام نياز است تحولاتي صورت گيرد. طرف ايراني برآوردش اين بود که با جنگ روسيه و اوکراين غرب در بحران انرژي فرو خواهد رفت. اين بحران موجب خواهد شد که غرب امتياز بيشتري به ايران بدهد و به سمت توافق با تهران حرکت کند. اين پيش‌بيني البته درست نبود اما طرف ايراني تاکيد دارد با مقاومت کردن از يک طرف و افزايش توان هسته‌اي خود غرب را به کنار آمدن با تهران مجاب کند. از سوي ديگر طرف آمريکايي و اتحاديه اروپا بعد از اينکه ناآرامي‌ها در ايران به وجود آمد اميدوار شدند که نظام ايران با چالش‌هاي عميقي روبه‌رو شود يا اينکه ايران به تغيير رفتار دست بزند. اين مورد نيز تحليلي اشتباه از سوي آمريکاست اما آنها در انتظار هستند که اين تحولات در ايران به کجا خواهد رسيد و بعد از آن تصميماتي را اتخاذ کنند. البته اين مورد در آن معنا نيست که آنها پرونده‌سازي عليه ايران را متوقف کرده باشند. اسفند ماه احتمالا شوراي حکام، جلسه‌اي عليه ايران تشکيل مي‌دهد و قطعنامه‌اي عليه ايران به تصويب مي‌رساند که زمينه‌سازي براي راه‌اندازي مکانيزم ماشه عليه ايران خواهد بود. اگر به اين سمت حرکت کنند هر 6 قطعنامه فصل هفتمي عليه ايران باز مي‌گردد. البته غربي‌ها پرونده‌سازي در موضوع حقوق بشر را عليه ايران دنبال مي‌کنند و از آنجا که موضوع حقوق بشر براي غربي‌ها حساسيت برانگيز است و نسبت به مسائل هسته‌اي براي غربي‌ها چالش برانگيز است، به اين پرونده اميد بسته‌اند تا بتوانند از طريق آن به فشار خود عليه ايران ادامه دهند. از نظر نگارنده اين اقدامات مي‌تواند متوقف شود به شرط آنکه ايران با مديريت داخلي اين بحران را حل کند. به نظر اين مديريت امکان‌پذير است و ايران هيچ‌گاه اجازه نداده است قدرت‌هاي سلطه‌جو در امور داخلي مداخله کنند با گفتن اين موضوع که غرب اجازه مداخله در امور داخلي ايران را ندارد مساله حل نمي‌شود بلکه بايد اقداماتي در داخل انجام شود که موجبات افزايش وفاق ملي و همبستگي ملي را ايجاد کند تا از دخالت قدرت‌هاي سلطه‌جو در امور داخلي ايران جلوگيري به‌عمل آورد.