برجام از کما برگشته

حشمت‌ا... فلاحت‌پیشه نماینده ادوار مجلس  
 
در اوج ناآرامی‌ها در کشور حدود دوماه پیش مصاحبه‌ای کردم که آمریکایی‌ها دوباره به برجام بازخواهند گشت منتها باید ببینیم در شرایط بازگشت چه اتفاقاتی افتاده است. دلیلش هم یک تجربه تاریخی و یک روش تحلیل در مسائل سیاسی به حساب می‌آید که به‌طور معمول آمریکا و اروپا سعی می‌کنند هر اتفاقی که در ایران می‌افتد را برای تضعیف توان چانه زنی مورد استفاده قرار دهند. به‌طور مشخص در مورد هسته‌ای این سیاست را در پیش گرفتند و در گذشته و حتی در زمان اوباما هم دیدیم که هر اتفاقی که می‌افتاد، آمریکا سعی می‌کرد در حد امکان ایران را تضعیف کند و با یک ایران ضعیف شده به مذاکره بنشینند. اوج این سیاست هم در طول چند ماه گذشته خودش را نشان داد. آمریکا و اروپا نهایت تلاش‌شان را کردند که ناآرامی‌های ایران تا جایی که راه دارد، ادامه پیدا کند و بی‌ثباتی به ایران تحمیل شود و به‌خاطر همین بتوانند از ایران، امتیازات بیشتری را بگیرند. الان که ناآرامی‌ها فروکش کرده همان‌طور که قابل پیش بینی بود به تدریج چراغ سبز برای مذاکره با ایران مطرح شده. حال باید ببینیم که آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها در ارزیابی‌هایشان به چه نتیجه‌ای رسیده‌اند. هر ارزیابی که کرده باشند یک موضوع را نمی‌توانند نادیده بگیرند و آن اینکه فضای بی‌اعتمادی که بین ایران و اروپا و آمریکا وجود داشت از گذشته خیلی بدتر هم شده و این توافق را خیلی سخت‌تر می‌کند. آمریکایی‌ها که قبلا می‌گفتند برجام در دستور کار نیست الان موضع تازه‌ای اتخاذ و اعلام می‌کنند موضوع ناآرامی‌های ایران یک موضوع جداست و برجام هم دارد راه خودش را می‌رود، راهی که با سنگلاخ مواجه بوده ولی هیچوقت به بن‌بست نرسیده. ضمن اینکه کشورهای اروپایی مواضع تازه‌ای را می‌گیرند و زمینه فراهم می‌شود تا بازرسان را به تهران بفرستند و البته در تهران هم برای توافق اعلام آمادگی می‌شود. به نظر می‌رسد چند اتفاق در گذشته وجود دارد که اثر خودش را بر شرایط کنونی دارد و به‌ویژه دولت ایران باید این مسائل را مدنظر قرار دهد و کسانی که نگاهی به منافع ملی دارند در این رابطه دنبال پاسخ به سوالاتی هستند که وجود دارد؛ چون بدون پاسخ به این سوالات شاید نشود که توافقی را شکل داد. به هر حال آمریکا و اروپا خیلی از فرصت‌ها را از بین بردند و خباثت موجود در سیاست‌های آمریکا و اروپا و به‌ویژه خباثبی که آمریکا و انگلیس محوریت آن را داشتند، همیشه به دیپلماسی ضربه زده است. این موضوعی است که باعث بی‌اعتمادی جدی در ایران می‌شود. در ایران هم واقعیت این است که برخی در موضوع برجام وقت‌کشی کردند. اکنون که دوباره زمزمه احیای برجام شروع شده یک واقعیت را نباید فراموش کرد و آن اینکه ایران بیش از همه از تاخیر صورت گرفته در احیای برجام ضرر می‌کند. تا حدی این ضرر زیاد شد که حتی دیدیم رئیس‌جمهور چین هم به این نتیجه رسید که کانون‌های قدرت تازه‌ای در منطقه پیدا کند و برای نخستین بار چینی‌ها با یک اقدام حداقل تبلیغاتی همراه شدند که این اقدام جزو خطوط قرمز ایران بود. به هر حال اگر تا گذشته در داخل ایران برخی مدعی بودند که در غرب اصلا فرصتی برای ایران وجود ندارد ولی الان با این سوال مواجه می‌شوند که فرصت‌های از دست دررفته در شرق هم بی‌تاثیر از وقت‌کشی‌ها برای تنش زدایی با غرب نیست. موضوع دیگری که وجود دارد اینکه قبل از هرگونه مذاکره احتمالی، جای این واقعیت باید مشخص شود که تجربه ماه‌های اخیر نشان داد آمریکا و اروپا از هر فرصتی برای بی‌ثبات سازی ایران استفاده می‌کنند به‌ویژه اینکه در این مدت مواضع کاملا منفی از طرف اروپا و آمریکا شکل گرفت که این مواضع تحت عنوان گزینه اقدام نظامی علیه ایران و غیره در هر گونه مذاکره آینده باید در مورد آن، بحث صورت بگیرد. اینکه آیا کماکان دیپلماسی در دستور کار قرار دارد یا سیاست‌شان این است که ایران را به هر قیمتی تضعیف کنند و به این همه کاری که برای دیپلماسی شده و به ریشه‌های دیپلماتیکی که شکل گرفته، بی‌اعتنایی کنند. لذا باید گفت برجام الان از کما برگشته بااینکه خیلی‌ها برجام را در تابوت گذاشته بودند منتها میخ تابوت را نمی‌زدند چون می‌خواستند متهم به دیپلماسی کًشی نشوند. معتقدم الان که برجام از کما برگشته، اتفاق تازه‌ای افتاده و اگر تا قبل از امضای برجام به معنای کاهش تنش یا تنش زدایی بین ایران و غرب بود الان طرفین به عنوان جلوگیری از گسترش بحران برای احیای برجام گام برمی‌دارند. کشورهای غربی و آمریکا نگرانند که ایران به سمت سوخت 90درصد برود و در طرف دیگر هم ایران سعی می‌کند برنامه هسته‌ای خود را به شکل برگشت ناپذیری داشته باشد و در عین حال تحریم‌ها را هم از بین ببرد. این مذاکرات را خیلی سنگین‌تر از گذشته می‌کند لذا اگربرجام احیا شود تازه آغاز یک ماراتن خسته کننده جدید هست به‌ویژه اینکه ممکن است برخی مذاکره کنندگان تجربه دیپلماتیک خسته کننده‌ای را داشته باشند.