روزنامه وطن امروز
1401/10/03
دیپلماسی پهپادها
گروه سیاسی: قدرت نظامی و تعیین‌کننده ایران در منطقه و جهان، هر روز بیش از پیش افزایش پیدا می‌کند. چند سالی میشود جمهوری اسلامی ایران روی طراحی و تولید پهپادهایی متمرکز شده است که ضمن هزینه تولید ارزان، از کاربردهای متعددی برای رزم برخوردار هستند. همین موضوع باعث شده امروز ایران به یکی از قدرت‌های بی‌بدیل در حوزه پهپادی تبدیل شود. قدرت پهپادی ایران به قدری افزایش پیدا کرده که کی‌یف و دولت‌های غربی با اتهام‌زنی بی‌اساس به ایران، پهپادهای ایرانی که در اختیار روسیه هستند را عامل شکست‌های متعدد اوکراین در نبرد با روسیه می‌دانند. اخیراً نیز نشریه آمریکایی فارن افرز در مقاله‌ای، ضمن تکرار ادعاهای غربی‌ها در ارتباط با پهپادهای ایرانی، به بررسی نقش قدرت پهپادی در حوزه دیپلماسی و روابط بین کشورها پرداخته است. نشریه فارن افرز در مقاله‌ای با عنوان «ظهور دیپلماسی پهپادها، تجارت تسلیحات و توازن قدرت را به هم می‌زند»، مدعی شد پهپادهای ساخت ایران در حال حاضر به طور معمول وارد آسمان کی‌یف می‌شوند و در سایر نقاط اوکراین، پهپادهای ساخت ترکیه و آمریکا به نیرو‌های اوکراینی کمک می‌کنند تا نیرو‌های روسیه را هدف قرار دهند. این امر نشان‌دهنده نقش رو به رشد سلاح‌های کنترل از راه دور در جنگ است. این جنگ، همچنین نشان می‌دهد چگونه صادرات هواپیما‌های بدون سرنشین به طور فزاینده‌ای به ابزاری برای دیپلماسی تبدیل شده است. در ادامه این گزارش آمده است: با افزایش استفاده از پهپادها، کشورها روی صادرات هواپیما‌های بدون سرنشین برای افزایش نفوذ جهانی خود سرمایه‌گذاری می‌کنند. مطمئناً این روند بخشی از یک روند تثبیت شده است که در آن دولت‌ها مدت‌هاست از صادرات تسلیحات به عنوان یک ابزار دیپلماتیک استفاده می‌کنند. عصر نوینی از تجارت تسلیحات در حال ظهور است که در آن صادرکنندگان جدیدی مانند ایران و ترکیه جایگزین تامین‌کنندگان سنتی تسلیحات شده و از صادرات پهپادها برای گسترش نفوذ در خارج از مرز‌های خود بهره می‌گیرند. این نشریه آمریکایی تایید کرد این صادرات، نفوذ واشنگتن و امنیت شرکای آن کشور را تهدید می‌کند. برای حرکت به جلو، سیاست‌گذاران آمریکا باید به متحدان خود در ساخت پهپاد کمک کنند و در عین حال رویکرد‌ها را برای مقابله با تهدید پهپادهای رقیب توسعه دهند. * بازی هواپیما‌های بدون سرنشین فارن افرز در ادامه گزارش خود، نوشت: دیپلماسی هواپیما‌های بدون سرنشین در حال پررنگ شدن است، چرا که تقاضا و نیاز رو به رشدی را برآورده می‌کند. روسای کشور‌های مختلف به طور فزاینده متقاعد شده‌اند خواسته‌های دفاعی و سیاست خارجی آنها به داشتن سلاح‌های کنترل از راه دور بستگی دارد. هواپیما‌های بدون سرنشین با اجازه دادن به دولت‌ها برای اعمال قدرت و در عین حال به حداقل رساندن خطر برای پرسنل خودی، ماهیت درگیری‌های مدرن را تغییر داده‌اند. این نشریه آمریکایی در بخش دیگری از مقاله خود آورده است: با دور نگه داشتن خدمه از خطوط مقدم، پهپادها به دولت‌ها این امکان را می‌دهند که حملات مخاطره‌آمیز یا ماموریت‌های مربوط به جمع‌آوری اطلاعات را انجام دهند که در غیر این صورت ممکن است انجام نشود. علاوه بر این، پهپادها معمولا ارزان‌تر و آسان‌تر از موشک‌ها یا هواپیما‌های جنگنده با سرنشین هستند و استفاده از هواپیما‌های بدون سرنشین در عملیات نظامی را برای کشورها آسان‌تر می‌کنند. فارن افرز ادامه داد: استفاده از هواپیما‌های بدون سرنشین در درگیری‌های اخیر (اوکراین) اثرگذاری این پهپادها را به اثبات رساند. فیلم‌های مربوط به اوکراین و منطقه قره‌باغ کوهستانی که ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر آن می‌جنگند هواپیما‌های بدون سرنشینی را نشان می‌دهد که اهدافی را با کمترین هزینه مورد حمله قرار می‌دهند. فارن افرز در بخش دیگری از مقاله خود، به جایگزینی پهپادها با تسلیحات سنتی اشاره کرد و نوشت: صادرکنندگان تسلیحات سنتی مانند آمریکا ابتدا با ساخت سامانه‌هایی از جمله ام کیو ۹ ریپر بر تولید هواپیما‌های بدون سرنشین تسلط داشتند اما محدودیت‌های صادراتی مانند رژیم کنترل فناوری موشکی به عنوان یک توافق چندجانبه که آمریکا به آن متعهد شده است، فروش پهپادهای ساخت آمریکا را حتی به نزدیک‌ترین متحدان واشنگتن بشدت محدود کرده است. در همان زمان، کشور‌های دیگری که به طور سنتی صادرکننده هواپیما نبودند، برنامه‌های تولید پهپاد را توسعه دادند. ایران هواپیما‌های بدون سرنشین را به کشور‌های دیگر فروخت. همچون ایران، برنامه ساخت هواپیما‌های بدون سرنشین ترکیه که تا حدی برای کاهش وابستگی به تامین‌کنندگان تسلیحات خارجی توسعه یافته به سرعت با ساخت بیرقدار تی‌بی۲ شهرت خود را به دست آورد. این نشریه آمریکایی، قدرت پهپادی را در حوزه دیپلماسی نیز تاثیرگذار دانست و نوشت: فروش هواپیما‌های بدون سرنشین در زمانی که تقاضا برای این نوع هواپیماها بالاست، قدرت دیپلماتیک کشور تامین‌کننده را به ۳ روش مهم و اغلب مکمل افزایش می‌دهد. فارن افرز نوشت: صادرات هواپیما‌های بدون سرنشین باعث تعمیق روابط با دولت‌های مشتری میشود. فروش پهپاد فراتر از انتقال یک قطعه ماشین‌آلات است. این صادرات معمولاً با آموزش‌های طولانی‌مدت، کمک‌های لجستیکی و توافقنامه‌های تعمیر و نگهداری همراه است که اثرات پایداری در پی دارد. فارن افرز در ادامه مقاله خود، به تاسیس کارخانه تولید پهپاد ایرانی در دوشنبه تاجیکستان نیز اشاره کرد و نوشت: ایران خطوط تولید پهپاد را در تاجیکستان و ونزوئلا ایجاد کرده و ترکیه قصد دارد یک کارخانه تی‌بی۲ در اوکراین بسازد. یک ژنرال عالیرتبه ایران افتتاح کارخانه تولید پهپاد در تاجیکستان را نقطه عطفی در روابط ۲ کشور دانست. در واقع، پهپادها ممکن است به عنوان دروازه صادراتی عمل کنند و با نشان دادن اثربخشی سخت‌افزاری یک تامین‌کننده و ایجاد فرآیند‌هایی برای انتقال تسلیحات آینده، زمینه را برای انتقال سلاح‌های گسترده‌تر فراهم کنند. این نشریه آمریکایی افزود: صادرات هواپیما‌های بدون سرنشین به کشور‌های تامین‌کننده کمک می‌کند با رقبای خود رقابت کنند. در برخی موارد، صادرات هواپیما‌های بدون سرنشین به کشور‌های تامین‌کننده اجازه می‌دهد دشمنان منطقه‌ای خود را به چالش بکشند. همزمان با تنوع‌بخشی به تولیدات از طریق احداث کارخانه‌های تولید هواپیما‌های بدون سرنشین از سوی تامین‌کنندگان این نوع هواپیماها، دیپلماسی هواپیما‌های بدون سرنشین این کشورها انعطاف‌پذیرتر میشود و کمتر در معرض اختلال از سوی رقبا قرار می‌گیرد. در نهایت، کشور‌های تامین‌کننده از انتقال پهپادها برای گرفتن امتیاز از مشتریان خود استفاده می‌کنند. دیپلماسی هواپیما‌های بدون سرنشین با تعمیق روابط کشور‌های تامین‌کننده با کشور‌های مشتری، مقابله با رقبا و گرفتن امتیازات و ثبات منطقه‌ای را تهدید می‌کند و نفوذ صادرکنندگان تسلیحات مانند آمریکا را به چالش می‌کشد. * فراتر از یک سلاح فارن افرز در نهایت پهپادها را فراتر از یک سلاح خواند و نوشت: از آنجا که کشورها به طور فزاینده‌ای از هواپیما‌های بدون سرنشین به عنوان ابزاری برای رقابت با سایر کشورها استفاده می‌کنند، سیاست‌گذاران می‌توانند با در نظر گرفتن نحوه واکنش خود، با این امر مبارزه کنند. در برخی موارد، کشور‌های تامین‌کننده بر سر مشتریان واحد با یکدیگر رقابت می‌کنند. هر کسی که در نهایت برنده قرارداد شود، ممکن است موقعیتی را به عنوان یک شریک امنیتی ترجیحی هم کسب کند و اعمال نفوذ را برای سایر کشورها دشوار کند. در موارد دیگر، کشور‌هایی ممکن است در زمینه دفاع از خود در برابر هواپیما‌های بدون سرنشین کشور رقیب، نیاز به کمک متحدان و شرکای خود داشته باشند. در جنگ جاری در اوکراین، اعضای ناتو پس از دستیابی مسکو به پهپادهای ایرانی، تحویل تجهیزات دفاع هوایی به کی‌یف را افزایش دادند. با این حال، بسیاری از این سامانه‌ها شامل پرتاب موشک‌های پرهزینه‌ای هستند که برای سرنگونی پهپادهای بسیار ارزان‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرند.