روزنامه آرمان ملی
1401/10/04
ایران و آمریکا هیچ آلترناتیوی جز برجام ندارند
آرمان ملی- احسان انصاری: آیا امیدها برای احیای برجام از بین رفته و ایران و آمریکا در آستانه پایان برجام قرار دارند؟ اگر برجام به هر دلیلی پایان یابد چه آلترناتیوی برای آن وجود دارد؟ اعتراضات داخلی در ایران چه تأثیری بر روند برجام داشته است؟ «آرمان ملی» برای پاسخ به این سوالات با دکتر نصرا... تاجیک، تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده است. تاجیک معتقد است: « ایران و آمریکا هیچ آلترناتیوی جز برجام ندارند و هر دو طرف به برجام نیاز دارند. از سوی دیگر هر دوطرف نیز اهرم‌هایی برای تحت فشار قرار دادن طرف مقابل در اختیار دارند. با این وجود برجام چه به عنوان یک سند که امضا شده و چه به عنوان روندی که در عرصه بین‌المللی شکل گرفته نتیجه همه توانایی دیپلماتیک ایران و جهان است. به همین دلیل این واقعیت موجود هیچ جایگزینی ندارد. هیچ‌کس جز مخالفان داخلی و خارجی برجام اعم از نئومحافظه کاران در آمریکا، لابی صهیونیستی، ائتلاف عبری و عربی و مخالفان داخلی از مرگ برجام سود نمی‌برند. برجام چرتکه داده وستانده نیست.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید. ويدئويي از بايدن منتشر شده که در آن به صورت تلويحي عنوان مي‌کند برجام مرده است. اين در حالي است که مقامات آمريکا نيز عنوان مي‌کنند در شرايط کنوني برجام در اولويت نخست ما نيست. آيا به پايان برجام نزديک شده‌ايم؟ويدئويي که از آقاي بايدن منتشر شده متعلق به50 روز قبل است که رئيس‌جمهور آمريکا در پاسخ به يکي از معترضان اين جمله را عنوان مي‌کند. معمولا موارد اين چنيني که از سوي بايدن مطرح مي‌شود در آينده تعديل و يا مورد تجديدنظر قرار مي‌گيرد. با توجه به اينکه زمان اين ويدئو متعلق به50 روز قبل است اين احتمال وجود دارد که تيم سياست خارجي وي اين اظهارات را تعديل کند و به آن شکل ديپلماتيک بدهد. نکته مهم اين است که چرا در شرايط کنوني ويدئويي که متعلق به50 روز قبل است در سطح رسانه‌ها و شبکه‌هاي اجتماعي به صورت گسترده منتشر شده و يکي از خبرگزاري‌هاي ايران نيز بدون توجه به زمان رخ دادن ويدئو آن را منتشر کرده است. به دليل اينکه اين ويدئو متعلق به گذشته است نبايد آن را به تحولات جديد ارتباط بدهيم و بايد موضوع را با واقع بيني مورد بررسي قرار بدهيم. درباره اينکه آيا برجام به پايان راه رسيده به تازگي سوالي از رابرت مالي در همين زمينه پرسيده شده که وي در پاسخ عنوان مي‌کند من مسئول کفن و دفن برجام نيستم و بلکه مسئول اين هستم که منافع کشورم را تأمين کنم. به نظر مي‌رسد اظهاراتي که بايدن در اين زمينه داشته زياد دقيق نيست و منافع آمريکا را تأمين نمي‌کند. در چنين فضايي طرفين به دنبال اين هستند که از هم امتياز بگيرند. آمريکا به دنبال اين است که از ايران امتياز بيشتري بگيرد و از سوي ديگر ايران نيز همين رويکرد را دنبال مي‌کند. در چنين شرايطي التهابات داخلي و اعتراضاتي که در ايران به وجود آمد باعث شد دولت آمريکا تمرکز خود را روي اعتراضات بگذارد و با تحت فشار قرار دادن ايران به دنبال اين باشد که امتيازات بيشتري در مذاکرات از ايران بگيرد.
امير عبداللهيان پس از ديدار با بورل نسبت به از سرگيري مذاکرات ابراز اميدواري کرده است. اين اميدواري با توجه به مواضع اخير مقامات کشورهاي غربي و برجام به چه ميزان با واقع بيني همراه است؟
ايران و آمريکا هيچ آلترناتيوي به جز برجام ندارند و هر دو طرف به برجام نياز دارند. از سوي ديگر هر دوطرف نيز اهرم‌هايي براي تحت فشار قرار دادن طرف مقابل در اختيار دارند. با اين وجود برجام چه به عنوان يک سند که امضا شده و چه به عنوان روندي که در عرصه بين‌المللي شکل گرفته نتيجه همه توانايي ديپلماتيک ايران و جهان است. به همين دليل اين واقعيت موجود هيچ جايگزيني ندارد. هيچ‌کس جز مخالفان داخلي و خارجي برجام اعم از نئومحافظه کاران در آمريکا، لابي صهيونيستي، ائتلاف عبري و عربي و مخالفان داخلي از مرگ برجام سود نمي‌برند. برجام چرتکه داده و ستانده نيست. برجام رويکرد بين‌المللي ايران بود که قصد داشت به جهان اين موضوع را گوشزد کند که ايران به دنبال اين است که در چارچوب هنجارهاي بين‌المللي اهداف و منافع ملي خود را تأمين کند. به صورت طبيعي هر کشوري در عرصه بين‌المللي اهدافي را براي خود تعريف کرده است. هر کشوري براي اينکه به اين اهداف دسترسي پيدا کند تلاش مي‌کند يک رويکرد را در عرصه بين‌المللي دنبال کند. برخي از کشورها در مقاطعي اين هنجار را برنمي‌تابند و يا در چنين شرايطي رويکرد ديگري را در پيش مي‌گيرند. رويکرد بين‌المللي‌گرايي ايران براي اينکه بتواند به اهداف خود دست پيدا کند و منافع ملي خود را تأمين کند در نهايت به برجام منجر شد. اين اتفاق همراه با اطميناني بود که ايران به جامعه جهاني درباره فعاليت‌هاي هسته‌اي خود بود. ايران حتي به دنبال اين بود که برنامه هسته‌اي خود را با همراهي و کمک کشورهاي خارجي پيش ببرد. اين رويکرد مناسبي بود که ايران در پيش گرفته بود و جهان باور کرد که ايران قرار است اين روش را دنبال کند. نتيجه رويکردي که ايران در پيش گرفت موفقيت بزرگي به‌نام برجام بود. جامعه بين‌المللي اين اقدام ايران را ارج نهاد و وجهه ايران با اين اتفاق ارتقا پيدا کرد. با اين وجود با قدرت رسيدن ترامپ در آمريکا وي از برجام خارج شد که اين اتفاق چالش‌هاي جديدي براي ايران به‌همراه آورد که مهم‌ترين آنها بازگشت تحريم‌هاي بين‌المللي بود. اين در حالي بود که بررسي‌ها و مطالعات دقيقي از چشم انداز به قدرت رسيدن ترامپ در ايران وجود نداشت ومطالعات علمي و دانشگاهي دقيقي در اين زمينه صورت نگرفته بود.
چرا در زمان امضاي برجام به اين موضوع فکر نشده بود که ممکن است برجام با چنين چالشي مواجه شود؟
واقعيت اين است که ما برآورد صحيحي از اين موضوع نداشتيم که آيا واقعا ترامپ اگر به قدرت برسد قصد دارد از برجام خارج شود يا خير. اين در حالي بود که وي در رقابت‌هاي انتخابات رياست‌جمهوري اين وعده را داده بود. در چنين شرايطي ما اين موضوع را مورد بررسي قرار نداديم که اگر ترامپ از برجام خارج شود ما چه آلترناتيوي در اختيار داريم و چه رويکردي را دنبال خواهيم کرد. ايران پس از امضاي برجام دو استراتژي در پيش گرفته بود. نخست همکاري با آژانس و دوم همکاري با کشورهاي اروپايي. ايران در اين مقطع زماني نزديک به15 گزارش مناسب از آژانس دريافت کرد که اين موضوع براي سياست خارجي ما مفيد بود. از سوي ديگر همکاري ايران و کشورهاي اروپايي باعث شد که اروپا به سمت ترامپ حرکت نکند و به همين دليل ترامپ در انزواي پس از خروج از برجام باقي ماند. ترامپ تلاش زيادي کرد که عليه ايران اجماع جهاني به وجود بياورد. اين در حالي بود که در عمل موفق به اين کار نشد و راه به جايي نبرد. اين در حالي است که ائتلاف عبري- عربي و به خصوص عربستان و اسرائيل نيز رويکرد تخريبي نسبت به برجام در پيش گرفته بودند. در نهايت شرايط به شکلي پيش رفت که حلاوت برجام از نظر اقتصادي براي مردم ايران از بين رفت. در شرايط کنوني نيز ما راهي به جز برجام نداريم و بايد تلاش کنيم برجام به نتيجه برسد. اينکه آقاي امير عبداللهيان نسبت به احياي برجام ابراز اميدواري کرده به اين دليل اين است که خواست و اراده ايران به دو دليل احياي برجام است. نخست اينکه ايران نمي‌خواهد مسئول شکست برجام معرفي شود. اين آمريکا بوده که از برجام خارج شده و نه ايران. به همين دليل آمريکا بايد براي خروج خود از برجام مابه‌ازا پرداخت کند. از سوي ديگر آمريکا نيز نمي‌خواهد مسئول شکست برجام باشد. اينکه بايدن در ويدئوي منتشر شده عنوان مي‌کند ما مرگ برجام را اعلام نمي‌کنيم به اين معناست که در جامعه بين‌المللي آمريکا به عنوان مسئول برجام شناخته نشود. اين نوع جملات نيز مبتني بر سياست‌هاي آمريکا نيست و بلکه به اين دليل است که ايران را مسئول مرگ برجام اعلام کنند. دوم اينکه ايران به دليل اينکه اقتصاد سياسي ضعيفي براي خود طراحي کرده و سفره زندگي مردم به فروش نفت ارتباط مستقيم پيدا کرده نياز دارد که شرايط بين‌المللي خود را به شکلي طراحي و اجرا کند که بتواند از عوايد حاصل فروش نفت بهره برداري کند و زندگي اقتصادي مردم را سامان بدهد. متأسفانه دولت سيزدهم در موضوع برجام تعلل کرد و به همين دليل نتوانست برجام را زودتر به نتيجه برساند.
اگر به هر دليلي برجام به نتيجه نرسد چه آلترناتيوي براي برجام قائل هستيد؟
اگرچه برخي نگاه بدبينانه‌اي نسبت به چشم‌انداز موجود دارند و آلترناتيو برجام را جنگ قلمداد مي‌کنند اما ظرفيت موجود منطقه و جهان به شکلي نيست که ايران و آمريکا به سمت يک جنگ نظامي حرکت کنند. من فکر مي‌کنم اگر برجام به هر دليل به نتيجه نرسد اتفاقي که رخ مي‌دهد اين است که چالش‌هاي اقتصادي در کشور تشديد مي‌شود. اين موضوع به معناي اين نيست که ما براي اين وضعيت دست‌هاي خود را بالا ببريم. ما بايد واقع‌بين باشيم. ما هم مي‌توانيم با همين وضعيتي که در شرايط کنوني وجود دارد حرکت کنيم و شاهد پيشرفت رقباي منطقه‌اي خود باشيم يا از ظرفيت‌هاي سياست خارجي و توانمندي‌هاي داخلي استفاده کنيم و شرايطي را به وجود بياوريم مردم در وضعيت اقتصادي بهتري زندگي کنند. وضعيت گراني‌هاي موجود در کشور به صورتي است که مردم نمي‌توانند براي آينده خود برنامه‌ريزي کنند. به همين دليل مردم با نوعي فشار و استرس مواجه هستند. ملت ايران يک ملت جوان و علاقه مند به پيشرفت است.
التهابات اجتماعي اخير در ايران چه تأثيري بر روند برجام و سياست خارجي ايران در آينده خواهد داشت؟
انسجام ملي در سياست خارجي نقش تعيين کننده‌اي دارد. يک کشور با انسجام حداکثري مسير بهتري براي تحقق منافع ملي در عرصه بين‌المللي خواهد داشت. به همين ميزان هرچه التهابات داخلي بيشتر و انسجام کمتر باشد به همان اندازه تحقق منافع ملي در عرصه بين‌المللي با چالش‌هاي بيشتري همراه خواهد بود. طبيعي است که در شرايط کنوني که کشور با التهاباتي مواجه بود و با واکنش‌هاي بين‌المللي نيز مواجه شده ايران در موضوع برجام در موضع ضعيف‌تري نسبت به گذشته قرار گرفته است. اين وضعيت مذاکره را براي مذاکره‌کنندگان ايران سخت خواهد کرد. چه بسا در مذاکرات احتمالي آينده همين موضوع نيز مورد بحث قرار بگيرد. دولت‌هاي طرف مذاکره با ايران نيز به دليل فشار افکار عمومي داخلي سياست‌هاي جديدي را در مقابل ايران اتخاذ کرده‌اند. البته اين اتفاق به معناي اين نيست که در مسير تحقق برجام مانع ايجاد شده است. در شرايط کنوني هيچ کدام از طرفين تلاشي براي فروپاشي سازه برجام ندارند. اگر مسائلي نيز در اين زمينه مطرح مي‌شود براي امتياز گيري بيشتر است. رويکردي که غربي در پيش گرفتند برجام را از جاده اصلي وارد يک جاده سنگلاخي کرده است. با اين وجود هنوز طرفين علاقه به احياي برجام دارند. اين در حالي است که اگر قرار است برجام به نتيجه برسد اين علاقه بايد همراه با اراده باشد و طرفين نسبت به احياي برجام اراده جدي‌تري از خود نشان بدهند.
سایر اخبار این روزنامه
پیش به سوی بودجه احمدی‌نژادی !
برف آمد؛ شادی طبیعت، رنج شهرنشینی
ایران و آمریکا هیچ آلترناتیوی جز برجام ندارند
کاهش سرعت اینترنت؛ رونق فروش فیلترشکن
حمله شب یلدایی به رفیق!
پالس‌های آمادگی برای احیای توافق
اقتصاد نامطلوب و جابه‌جایی‌های نمایشی
لزوم تنوع عملی در سیاست خارجی
ایران هیچ موشک کروزی در اختیار روسیه قرار نداده است
برخی تلاش می‌کنند جنگ ارمنستان با آذربایجان؛ جنگ بین ایران و آذربایجان تلقی شود
طرح جرم‌انگاری انتشار اخبار در تعارض با حقوق شهروندی
برجام زنده‌ای در حکم مرده
