روزنامه وطن امروز
1401/10/07
افول نظم اعتباری آمریکا
گروه بین‌الملل: اصطلاح «افول آمریکا» شاید از پربسامدترین عبارت‌هایی بوده است که طی سالیان اخیر در سپهر سیاسی ایران و جهان مطرح شده است. در توضیح و تشریح این گزاره اما اشتباهات فراوانی صورت گرفته است و افول آمریکا را به طور مثال برابر با افزایش بی‌خانمان‌های این کشور و عدم تامین هزینه‌های درمانی توسط آمریکایی‌ها دانسته‌اند. اینها معانی افول آمریکا نیست. افول آمریکا یعنی زیر سوال رفتن نظم اعتباری که ایالات متحده در جهان وضع کرده است. این نظم اعتباری در تعیین دستورکارهای جهانی و قواعد و هنجارهای بین‌المللی معنا پیدا می‌کند. به عنوان مثال قواعد مالی جهانی که توسط بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول دهه‌هاست تعیین میشود به عنوان بازوی مالی آمریکا پس از جنگ دوم جهانی تاسیس شدند، البته بنا بر این مثل مشهور که «تاریخ را فاتحان می‌نویسند». پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و هژمون شدن ایالات متحده در دوران پساجنگ سرد، آمریکا از ابزارهایی مثل تحریم و حقوق بشر در مواجهه با کشورهای تجدیدنظر‌طلب استفاده کرد. یکی از اتفاقاتی که در آستانه هر تغییر نظمی رخ می‌دهد ازکارافتادگی اعتبار نظم پیشین است. در دوره فعلی که در فضای روابط بین‌الملل وارد فضای انتقالی نظم به سر می‌بریم، اعتیاد آمریکا به استفاده از ابزار تحریم - که حتی کارشناسان و سیاستمداران از این عنوان برای استفاده بیش از حد ترامپ از تحریم علیه ایران استفاده می‌کردند- یکی از نشانه‌های افول نظم اعتباری آمریکاست که مجله فارن‌افرز وابسته به شورای روابط خارجی آمریکا طی گزارشی به خنثی شدن آن پرداخته است. در مقاله مبسوط فارن افرز آمده است: تحریم‌ها مدت‌هاست سلاح دیپلماتیک مورد علاقه ایالات متحده است. پاسخ دولت بایدن به تهاجم روسیه به اوکراین نمونه‌ای از این موارد است: دولت فوراً مجموعه‌ای از اقدامات اقتصادی تنبیهی را بر مسکو تحمیل کرد و سایر دولت‌ها را دعوت به انجام همین کار کرد. اینکه تحریم‌ها ابزار محبوب سیاستگذاران ایالات متحده هستند منطقی است. آنها خلأ بین بیانیه‌های دیپلماتیک توخالی و مداخلات نظامی مرگبار را پر می‌کنند. با این حال، روزهای طلایی تحریم‌های ایالات متحده ممکن است بزودی به پایان برسد. رسانه تخصصی آمریکایی می‌نویسد: از آنجا که واشنگتن بیش از پیش به تحریم‌ها تکیه می‌کند، بسیاری از کشورهای تحت تحریم شروع به مقاوم کردن اقتصاد خود در برابر چنین اقداماتی کرده‌اند. بویژه ۳ رویداد در دهه گذشته آنها را متقاعد کرده است این کار را انجام دهند. سال 2012 ایالات متحده ارتباط ایران را با سوئیفت؛ سیستم پیام‌رسان جهانی که تقریباً همه پرداخت‌های بین‌المللی را امکان‌پذیر می‌کند، قطع کرد تا این کشور را از نظر مالی منزوی کند. دیگر دشمنان ایالات متحده به این موضوع توجه کردند و نمی‌دانستند آیا آنها ممکن است بعدی باشند. سپس سال 2014 کشورهای غربی پس از ضمیمه کردن کریمه توسط روسیه، تحریم‌هایی را علیه این کشور اعمال کردند که این اتفاق مسکو را بر آن داشت تا خودمختاری اقتصادی را در اولویت قرار دهد. سرانجام سال 2017 واشنگتن یک جنگ تجاری را با پکن آغاز کرد که خیلی سریع به بخش فناوری سرایت کرد. با این اقدام ایالات متحده به دشمنان خود هشدار داد دسترسی آنها به فناوری حیاتی ممکن است قطع شود. این ۳ قسمت به ظهور یک پدیده جدید دامن زده است: مقاومت در برابر تحریم‌ها. قدرت ایالات متحده برای اعمال تحریم‌ها علیه سایر کشورها ناشی از اولویت دلار آمریکا و نظارت ایالات متحده بر کانال‌های مالی جهانی است. پس منطقی است که دشمنان ایالات متحده به دنبال نوآوری‌های مالی‌ای باشند که این مزیت ایالات متحده را کاهش دهد. چنین کشورهایی به طور فزاینده‌ای به قراردادهای تبادل ارزی، جایگزین‌های سوئیفت و ارزهای دیجیتال میل پیدا کرده‌اند. در ادامه این مقاله آمده: هشدارها درباره اثرات منفی استفاده بیش از حد از تحریم‌ها چیز جدیدی نیست. در سال 1998 بیل کلینتون، رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده، ابراز تاسف کرد که ایالات متحده از تحریم‌ها خوشحال شده است. او نگران این بود که این کشور در خطر این است که به نظر برسد می‌خواهد همه کسانی را که با آن مخالف هستند تحریم کند. در آن زمان، این ترس‌ها بیش از حد به نظر می‌رسید، چرا که ایالات متحده هنوز یک قدرت اقتصادی بی‌رقیب بود و تحریم‌ها هنوز هم گاهی اوقات ابزار موثری بودند. به عنوان مثال، اواخر دهه 1990 معمر قذافی، حاکم سابق لیبی را وادار کردند مظنونان ۲ بمب‌گذاری در پرواز لاکربی را تحویل دهد و زرادخانه تسلیحاتی خود را برچیند. اما از آن زمان، سرعت استفاده از تحریم‌ها بشدت افزایش یافته است و دشمنان ایالات‌متحده با اتخاذ تدابیر پیشگیرانه به دور زدن مجازات‌ها پرداخته‌اند. فارن افرز می‌افزاید: یکی از راه‌هایی که کشورها خود را در برابر تحریم‌ها مقاوم‌تر کرده‌اند، سوآپ دوجانبه ارز است که به آنها اجازه می‌دهد دلار آمریکا را دور بزنند. معاملات مبادله ارز، بانک‌های مرکزی را مستقیماً به یکدیگر متصل می‌کند و نیاز به استفاده از ارز سوم را برای تجارت از بین می‌برد. چین با ذوق و شوق از این ابزار استقبال کرده و با بیش از 60 کشور از جمله آرژانتین، پاکستان، روسیه، آفریقای جنوبی، کره جنوبی، ترکیه و امارات عربی متحده قراردادهای مبادله ارز امضا کرده است که در مجموع به 500 میلیارد دلار می‌رسد. هدف پکن روشن است: اینکه شرکت‌های چینی بتوانند کانال‌های مالی ایالات متحده را در زمانی که می‌خواهند دور بزنند. سال 2020 برای نخستین بار، چین بیش از نیمی از تجارت خود با روسیه را با ارزی غیر از دلار آمریکا تسویه کرد و اکثر این مبادلات تجاری را از تحریم‌های ایالات متحده مصون ساخت. اینکه روسیه و چین کانال‌های پرداخت را با استفاده از یوآن و روبل توسعه می‌دهند، نباید تعجب‌آور می‌شد. مارس 2020 سازمان همکاری شانگهای -یک باشگاه سیاسی که چین، هند و روسیه را به عنوان اعضای آن به حساب می‌آورند- در تلاش برای دور زدن دلار آمریکا و تحریم‌های ایالات متحده، توسعه پرداخت‌ها به ارزهای محلی را در اولویت قرار داد. رسانه شورای روابط خارجی آمریکا همچنین می‌نویسد: با توجه به وضعیت افتضاح روابط بین واشنگتن و پکن، تمایل فزاینده چین برای کنار گذاشتن دلار آمریکا قابل درک است. با این حال، متحدان ایالات متحده نیز در حال انعقاد قراردادهای مبادله ارز هستند. هند در سال 2019 موشک‌های پدافند هوایی اس400 را از روسیه خریداری کرد. این معامله 5 میلیارد دلاری می‌توانست ایالات متحده را به وضع تحریم تحریک کند اما هند و روسیه یک قرارداد مبادله ارزی را که به زمان شوروی بازمی‌گردد، احیا کردند. هند موشک‌های روسی را با استفاده از ترکیبی از روبل و روپیه هند خریداری کرد و به این ترتیب از تحریم‌های ایالات متحده که می‌توانست برای توقف فروش استفاده شود، جلوگیری کرد. راه دیگری که کشورها برای رفع اثر تحریم کرده‌اند، توسعه سیستم‌های پرداخت غیرغربی است. تا زمانی که کشورها به استفاده از کانال‌های مالی غرب بویژه سوئیفت ادامه دهند، از گستره تحریم‌ها در امان نخواهند بود. قطع کامل دسترسی یک کشور به سوئیفت، به مثابه گزینه هسته‌ای در زرادخانه تحریم‌های ایالات متحده است. این گزینه فقط یک بار علیه ایران استفاده شده است. چین و روسیه مشغول آماده‌سازی جایگزین‌های خود برای سیستم پیام‌رسان مالی در صورتی که کشورهای غربی تصمیم به قطع ارتباط با آنها بگیرند هستند. سومین ابزاری که دشمنان ایالات متحده برای فرار از تحریم‌ها از آن استفاده می‌کنند، ارز دیجیتال است. در این زمینه چین پیشتاز است. در حال حاضر حدود 300 میلیون چینی در بیش از 20 شهر از جمله پکن، شانگهای و شنژن از یوآن دیجیتال استفاده می‌کنند. این ارز دیجیتال توسط بانک مرکزی چین صادر شده و در تلفن‌های همراه شهروندان چینی ذخیره میشود. این مکانیسم به سرعت در حال رشد است و پیش‌بینی‌ها می‌گوید یک میلیارد نفر تا سال 2030 از این ارز استفاده خواهند کرد. *** نهاد امنیتی تل‌آویو: آمریکا علاقه‌مند به امضای توافق هسته‌ای با ایران است نهاد امنیتی تل‌آویو بر این باور است آمریکا علاقه‌مند به امضای توافق هسته‌ای با ایران است و پیش‌بینی می‌کند با رخ دادن تحولاتی در چند ماه آینده گفت‌وگوهای هسته‌ای از سر گرفته شود. بنا بر گزارش سه‌شنبه روزنامه عبری هاآرتص، مقامات امنیتی تل‌آویو بر این باورند سطوح نظامی در آمریکا امضای توافق هسته‌ای با ایران را تأیید می‌کنند اما مانع اساسی را در حال حاضر حمایت ایران از روسیه در جنگ اوکراین می‌دانند. طبق این گزارش، سرویس امنیتی تل‌آویو به اظهارات «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا درباره مرگ توافق هسته‌ای بیشتر به عنوان یک «لغزش زبانی» می‌نگرد تا سخنانی الزام‌آور. هاآرتص می‌نویسد برخی مقامات دستگاه‌های اطلاعاتی تل‌آویو از تشدید تأثیر ایران در برخی مناطق جدید خاورمیانه نگرانند. این مقامات که اشاره‌ای نیز به نام آنها نشده، ادعا کردند اردن از جمله کشورهایی است که تأثیر ایران در آن بیشتر خواهد شد. در بخش دیگری از این گزارش همچنین به نقل از مقامات امنیتی رژیم صهیونیستی ادعا شده است ممکن است فشارهای اقتصادی وارد شده به ایران و اغتشاشات در این کشور، تهران را به مذاکرات هسته‌ای بازگرداند. بر اساس این گزارش، اتفاق‌نظری در سرویس امنیتی رژیم صهیونیستی وجود دارد که می‌گوید خروج «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور پیشین آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ با تشویق‌های «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر وقت تل‌آویو «یک خطای راهبردی» بوده است. برخی منابع دیگر نیز در دستگاه اطلاعاتی رژیم صهیونیستی اشاره کردند خروج از برجام با یک طرح جایگزین برای مقابله برنامه هسته‌ای ایران همراه نبوده است. به گفته این منابع، ایران از زمانی که کار روی برنامه هسته‌ای را آغاز کرده، اکنون در بهترین وضعیت قرار دارد.