هدف سفر امیرعبداللهیان به مسقط چه بود؟

آرمان ملي- احسان اسقايي: در شرايطي که ايران با توجه به موضع‌گيري اروپايي‌ها و اعلام اين خبر از سوي مقامات آمريکا که برجام فعلا دستورکار نيست، نگاه روشني به احياي برجام ندارد اما دو شخص صراحتا از ادامه مذاکرات و تمايل غرب براي احياي برجام سخن به ميان مي‌آورند. ابراهيم رئيسي و حسين‌ اميرعبداللهيان بارها اعلام کرده‌اند غربي‌ها در نهان‌پيام مي‌فرستند که مذاکره ادامه خواهد داشت و بازگشت به برجام از نظر آنها تعطيل نيست. پر واضح است که در ميان اخبار منفي اروپايي و آمريکايي در مورد برجام و بازگشت به آن و خبرهاي مثبت اميرعبداللهيان در مورد تمايل غرب به احياي برجام بايد خوش بين بود و اخباري را که وزارت خارجه منتشر مي‌کند مورد بررسي و مداقه قرار داد. در ايران نيز فضا در مقايسه با چند هفته قبل آرام ترشده است و آن دسته از دولت‌هاي غربي که تمايل نداشتند برجام احيا شود نيز احتمالا به اين نتيجه رسيده‌اند که بايد با تهران حداقل در موضوع برجام وارد مذاکره شد. حال اينکه اين موضوع را به صورت علني اعلام نمي‌کنند؛ دلايلي دارد از جمله اينکه در شرايط فعلي به لحاظ رسانه‌اي تحت فشار هستند و نمي‌توانند پاسخگوي افکار عمومي در اروپا باشند. از اين منظر رئيسي و اميرعبداللهيان درست مي‌گويند، غربي‌ها چون راهي در پرونده هسته‌اي جز احياي برجام ندارند؛ در نهان به دنبال ارسال پالس‌هايي به تهران هستند که برجام نمرده است تا تهران مرگ برجام را اعلام نکند!
سفر اميرعبداللهيان به عمان و يادآوري سفرصالحي
در دوره دولت‌هاي نهم ودهم و دقيقا همان زمان که هيچ کدام از طرح‌هاي به ظاهرمشکل‌گشاي سعيد جليلي نتوانسته بود گره از کار پرونده هسته‌اي بگشايد، علي اکبر صالحي وزير امورخارجه شد و به عمان سفرکرد. عمان در بين ايران و آمريکا نقش خط تلفن قرمز را بازي مي‌کنند. خط تلفني که بين کشورهايي که در آستانه جنگ قرار دارند که نمي‌خواهند جنگ به وقوع بپيوندد و در لحظات آخر مقامات دو کشور با تماس با هم فتيله جنگ را پايين مي‌آورند. اخيرا وزير امورخارجه ايران به مسقط سفر کرده و با مقامات عالي رتبه عمان ديدارکرده است و قرار است پيام ابراهيم رئيسي را به پادشاه عمان تقديم کند. به نظر مي‌رسد حال که پرونده هسته‌اي با چالش‌هايي روبه‌رو شده است، اين احتمال را مي‌توان داد که شايد مسقط بخواهد مجددا و دقيقا مانند زماني که در دولت احمدي‌نژاد صالحي به عمان سفر کرد و آن سفر عملا زمينه مذاکرات براي حل پرونده هسته‌اي در دولت بعدي يعني دولت حسن روحاني شد، نقش ايفا کند. شايد بتوان به اين نتيجه رسيد که احتمالا وزير امورخارجه ايران در سفر به مسقط به دنبال همان مسيري است که صالحي رفت و در نهايت پرونده هسته‌اي در سال‌هاي بعد به برجام منتهي شد. اين تحليل از اين منظر بايد منطقي باشد که ابراهيم رئيسي مجددا سخناني در مورد تمايل غرب براي مذاکره را به زبان آورده است و همزمان با اين سخنان امير عبداللهيان به کشور ميانجي سفر کرده است.
فقط يک موضوع و چند عبارت مانده تا احياي برجام


ابوالفضل عمويي، سخنگوي کميسيون امنيت ملي مجلس در گفت‌وگو با مهر درباره آخرين وضعيت مذاکرات احياي برجام، اظهار داشت: برجام به عنوان توافقي که در سال 2015 بين ايران و گروه 1+5 شکل گرفت، همچنان بين جمهوري اسلامي ايران و گروه 1+4 وجود دارد. اگر اين رويکرد بين مقامات آمريکا شکل گيرد که ايران قصد ندارد از منافع خودش در مذاکرات عقب نشيني کند، دستيابي به توافق دور نيست چرا که يک موضوع و چند عبارت در متن توافق باقي مانده است. يکي از اين موارد بحث همکاري‌هاي ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي است که طرف مقابل در پيشنهادي که داشت، موظف بود به عادي شدن پرونده هسته‌اي ايران در آژانس کمک کند و در عين حال ايران هم مسير جديدي را به موازات مذاکرات، با دبيرخانه آژانس و مديرکل آژانس آغاز کرده که در مورد سه موضوع باقي‌مانده در مذاکرات همکاري شکل گيرد. مذاکرات هيچ‌گاه قطع نشده و از طريق واسطه و ارسال پيام و متن‌هاي پيش نويس غيررسمي دنبال شده است.
قفل مذاکرات در آژانس، کليد در تهران
چندي پيش اما خبري در مورد ورود اعضاي آژانس به ايران منتشر شد. بلافاصله شاهد حضور اعضاي آژانس در ايران بوديم تصاويري هم از ميز مذاکرات منتشر شد که برخي مقامات تهران و آژانس درحال مذاکره بودند اما بلافاصله ماموران آژانس از ايران خارج شدند و خبري هم در مورد محور مذاکرات مشخص منتشر نشد. به زعم ايران بايد پرونده‌اي که در آژانس باز است، بسته شود آنگاه مکانيزم بازگشت به برجام اجرا گردد. به نظر مي‌رسد ايران و آژانس مذاکراتي در اين زمينه را در دستور کار دارند به طوري که محمد اسلامي رئيس سازمان انرژي اتمي درباره سفر گروسي و ساير مسئولان آژانس به ايران و روند گفت‌وگوها و مذاکرات گفت: «تمايلي نشان داده شده، قرار است هماهنگي بعد از تعطيلات ژانويه انجام شود.» اين سفر مي‌تواند عملا گره از پرونده هسته‌اي بگشايد.
چرخش قابل توجه در بحث توافق احياي برجام در راه است
در اين ميان البته برخي اخبار از رسانه‌هاي منطقه نيز قابل بررسي است. سايت انتخاب به نقل از هاآرتص آورده است: مقامات اسرائيلي مدعي هستند که ايالات متحده همچنان به دنبال دستيابي به توافق احياي برجام است و در اين مسير از حمايت نهادهاي دفاعي کشور هم برخوردار است. مقامات دولت ايالات متحده که با هاآرتص صحبت کردند و از اين موضوع اطلاع داشتند، بيان داشتند که در گفت‌وگو با مقامات ارشد ايالات متحده، اين برداشت را از اظهارات آنها کردند که با وجود شرايط چالش برانگيز، طي چند ماه آينده يک چرخش قابل توجه در توافق هسته‌اي در راه است.
در نهايت...
به نظر مي‌رسد شرايط نه آنقدر شورشده است که مرگ برجام را اعلام کنند و آنقدر شرايط مهياي احياي برجام است که درآينده شاهد بازگشت طرفين به توافق وين باشيم. از سوي ديگر البته در تهران دلار و سکه راه ديگري را پيش گرفته‌اند و برخي اعتقاد دارند مذاکره‌ براي احياي برجام به‌طور کلي از دستور طرفين در شرايط فعلي خارج شده است اما با اين وجود نبايد از احياي برجام نااميد بود.