رضا واعظی زاده- شهروند آنلاین؛ «حسن فراهانی»، مدیر خانه‌های هلال در ستاد جمعیت هلال‌احمر می‌گوید: «خانه‌های هلال نه‌تنها وظایف جمعیت را انجام می‌دهند بلکه می‌توانند به یک پایگاه فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی در روستاها تبدیل شود و گسترش آموزش‌های همگانی در خانه‌های هلال روستایی و شهری یعنی افزایش آمادگی و حرکت به سمت جامعه‌ آماده‌ای که نه‌تنها در حوزه خودامدادی مشکل ندارند بلکه می‌توانند کمک‌کننده به سازمان‌های رسمی نیز باشند!»

او در عین حال توصیه به صبوری می‌کند و می‌گوید: «این حدوحدود با آموزش‌هایی که امسال انجام و هنوز ادامه دارد برای همه روشن خواهد شد. در ماه‌های گذشته در قالب چند دوره‌ منطقه‌ای، روسای شعب هلال‌احمر در سراسر کشور در آموزش‌هایی چندروزه شرکت کردند و نسبت به نوع تعامل و همکاری شعبه‌های جمعیت با ساختار داوطلبانه خانه‌های هلال، ضمن انتقال آموزش‌های لازم، همفکری و تبادل‌نظر شد.» به گفته او آموزش‌های روسای خانه‌های هلال آغاز شده که به صورت استان‌به‌استان برگزار می‌شود.

خطر دوم اما تشابه سرنوشت خانه‌های هلال به پایگاه‌های امدادونجات است. روزی که پایگاه‌های امدادونجات گشوده می‌شدند، مبنا بر کار داوطلبی توسط نجاتگران عضو هلال‌احمر و پشتیبانی از دستگاه‌های مسئول همچون اورژانس یا راهداری در جاده‌ها و آتش‌نشانی در کوهستان‌های مجاور شهرها بود.

اکنون فعالیت این پایگاه‌ها از سوی دولت به عنوان یک وظیفه حاکمیتی تلقی می‌شود و از نجاتگران توقع شیفت‌های ثابت‌ومنظم است. این در حالی است که تا قبل از ریاست دکتر کولیوند در جمعیت هلال‌احمر کسی نتوانسته بود قفل پرداخت حقوق و مزایا به نجاتگران شیفت پایگاه‌ها را بشکند. آیا ممکن است سال‌های بعد اتفاق پایگاه‌های امدادونجات تکرار و این بار با چالش ایجاد رابطه استخدامی اعضای خانه‌های هلال با جمعیت هلال‌احمر مواجه شویم؟

نواب شمس‌پور، مدیرکل آموزش‌های همگانی معتقد است خانه‌های هلال قبل از هرچیز یک تفکر داوطلبی برای کمک به ساکنان یک منطقه است و می‌گوید: «سازوکارها به گونه‌ای طراحی شده که فعالیت داوطلبانه را وظیفه اعضا نمی‌داند و متکی به یک تقسیم‌کار براساس توانمندی‌های افراد و محله آنهاست. بنابراین سرنوشت پایگاه‌های امدادونجات در مورد خانه‌های هلال تکرار نخواهد شد. روح داوطلبی در خانه‌های هلال جاری است.»

شمس‌پور در یک سال گذشته بیش از دیگر مدیران هلال‌احمر درباره «خانه‌های هلال»، «رویکرد اجتماع‌محور» و «افزایش تاب‌آوری جوامع محلی در هنگام وقوع سوانح» در رسانه‌ها سخن گفته است. تا جایی که بسیاری از اعضای خانواده بزرگ هلال‌احمر، فعالیت خانه‌های هلال را آموزش همگانی کمک‌های اولیه و مواجهه با مخاطرات می‌دانند. آیا این می‌تواند توجه بر نقش موثر این خانه‌ها در زمان سانحه برای ارتباط سازمان یافته با بخش‌های سازمان امدادونجات و توجه به ارتباط این خانه‌ها را در زمان غیرسانحه و روزانه با سازمان داوطلبان و جوانان، کمرنگ کند؟

او به این سوال پاسخ می‌دهد: «همه این آموزش‌ها برای چیست؟ مگر نه اینکه برای پاسخ به سانحه قبل از رسیدن نیروهای امدادی است؟» و توضیح می‌دهد: «قطعا نقش خانه‌های هلال در لحظه وقوع سانحه بسیار اهمیت دارد و مهم‌ترین وظیفه آنها «ارزیابی اولیه‌ صحیح» است. این ارزیابی می‌تواند عملیات پاسخ به سانحه را به‌درستی جهت دهد. مهم‌ترین چالش عملیات‌های امدادونجات این است که پس از وقوع حادثه، نیروهای عملیاتی دقیقا نمی‌دانند به سمت کدام منطقه روستایی بروند چون میزان تخریب به تفکیک هر منطقه با اعزام عوامل امدادی مشخص می‌شود و این کار زمان‌بر است و لحظات نخست پس از سانحه، دقایقی طلایی برای نجات است که نباید از دست برود. بنابراین همه‌ هدف ما این است که ارزیابی اولیه و میزان تخریب منطقه، توسط خانه‌های هلال انجام و به عوامل سازمان امدادونجات اعلام‌ ‌شود و این اتفاق دقیقا در زمانی رخ دهد که با تقسیم کار قبلی اعضای خانه‌ هلال با تعامل جامعه‌ محلی آسیب‌دیده، اقدامات اولیه را تا رسیدن نیروهای امدادی به ترتیب و دقت انجام دهند.»

مدیرکل آموزش‌های همگانی به آموزش‌های استان‌به‌استان مسئولان خانه‌های هلال اشاره می‌کند: «گام نخست آموزش‌های همگانی و آشنایی با رویکرد تاب‌آوری جامعه محلی بود که تاکنون انجام شده است و گام بعدی تشکیل تیم‌های «پاسخ اضطراری اجتماع‌محور» است که برای آن در آینده برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفته. آن تیم‌ها نیز قرار است جست‌وجو و نجات سبک، اسکان و تغذیه اضطراری و حمایت‌های روانی از بازماندگان را آموزش ببینند.»

تابستان امسال پدیده مانسون که به گفته رئیس سازمان امدادونجات باید ذیل تبعات نامطلوب تغییرات اقلیمی تعریف شود، تعدادی از استان‌های کشور به‌خصوص تهران را با سیل‌های «فیروزکوه» و «امامزاده داوود» غافلگیر کرد. این سوانح در حال افزایش است. حوادث جوی در بهار و تابستان امسال 51 درصد نسبت به 6 ماهه مشابه سال قبل افزایش داشت. از مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر استان تهران می‌پرسم؛ آیا خانه‌های هلال توانستند در عملیات پاسخ به سیل‌های تابستان به نیروهای عملیاتی هلال‌احمر کمک کنند؟ «خانه‌های هلالی که در مناطق روستایی بودند از آنجا که تازه تاسیس هستند، نتوانستند به نیروهای امدادی ما کمک زیادی کنند، اما در مواردی اگر راهنمایی‌ها و اطلاعات اولیه آنها نبود، قطعا روند خدمات‌دهی به این سرعت انجام نمی‌شد. چون آنها اشراف کامل به منطقه را داشتند و توانستند در عملیات جست‌وجو و نجات به نیروهای امدادی کمک بسیاری کنند ولی مسأله این است که خانه‌های هلال تا رسیدن به کارکرد و هدف اصلی چند گام فاصله دارند.»

شاهین فتحی انتظار از خانه‌های هلال را اینگونه خلاصه می‌کند: «ما باید به خانه‌های هلال توجه ویژه‌ای داشته باشیم به گونه‌ای که علاوه بر برگزاری کلاس‌های آموزشی امدادی به آنها کمک کنیم تا با جذب خیرین و کمک از آنها برای تهیه و دپوی اقلام امدادی، خانه‌های هلال مناطق خود را تجهیز کنند. اینگونه آنها به جامعه آماده تبدیل می‌شوند و می‌توانند برای کاهش معضلات آسیب‌دیدگان تلاش کنند.»

نوید کریم‌زاده، مدیرکل تشریفات و ارتباطات معاونت امور بین‌الملل و حقوق بشردوستانه جمعیت هلال‌احمر با تطبیق تعدادی از فعالیت‌های اجتماع‌محور که توسط دیگر جمعیت‌های ملی در دنیا انجام می‌شود، معتقد است: «خانه هلال بیش از آنکه یک مکان با در و قفل و مسئول و عضو باشد، یک نهاد ذهنی است. شاید بر خلاف تصور اولیه باید خانه‌ هلال را «خانه» یا دفتری ندید که اعضا داخلش جمع شوند و اقداماتی انجام دهند. بلکه خانه هلال پیش از هر چیز یک کار گروهی است که با حداقل امکانات متکی بر یک تقسیم‌کار صحیح و مشخص بین ساکنان جامعه محلی اتفاق می‌افتد و بارها تمرین می‌شود تا در زمان حادثه هرکس مسئولیت خود را بداند و سریعا به آن عمل کند.»

این زاویه دید، البته به روح یک فعالیت داوطلبانه که با استفاده از وقت آزاد افراد برای نجات همنوعان آنها برنامه‌ریزی و تلاش می‌کند؛ بسیار نزدیک است، اما اگر در مناطقی امکانات و ظرفیت‌های مردمی بسیار گسترده‌تر بود، باید به آنها اجازه رشد داد یا دست آنها را بست؟

ممکن است در یک منطقه محروم شهری یا روستا، اعضای خانه‌های هلال وقت و امکانات لازم مادی و معنوی و البته انگیزه کمک‌های معیشتی به نیازمندان را داشته‌ باشند. در این حالت چه باید کرد؟ به نظر می‌رسد، رئیس سازمان داوطلبان چنین انتظاری را از همه خانه‌های هلال دارد، اما آیا باید از همه خانه‌های هلال توقع کمک به نیازمندان و فقرا را داشت؟

وحید سلیمی در این باره می‌گوید: «خانه‌های هلال با سازمان داوطلبان تعامل و همکاری خوبی دارند. ما هر برنامه بشردوستانه‌ای در زمینه توانمندسازی، اشتغال‌زایی و جلب مشارکت‌ها در حوزه داوطلبان را به استان‌ها ابلاغ می‌کنیم؛ قطعا در آن مشارکت خانه‌های هلال را هم در زمینه‌های مذکور قید می‌کنیم. ما همه تلاش خود را به کار می‌گیریم تا خانه‌های هلال علاوه بر بحث امدادونجات در بحث کارهای داوطلبانه همچون جذب خیرین برای کمک‌های مالی و تهیه وسایل درمانی و پزشکی افراد نیازمند، مشارکت لازم را داشته باشند. خوشبختانه خانه‌های هلال در زمینه طرح نذرآب مشارکت فعالی داشتند و سعی می‌کردند توان حداکثری خود را در این زمینه به‌کار گیرند. ما برای برخی از مناطق دستور تنور نان خانگی را داده بودیم که در این زمینه خانه‌های هلال نظارت داشتند تا کار به‌خوبی انجام شود.»

// انتهای پیام

الفبای نجات با زبان اشاره