روزنامه وطن امروز
1401/10/14
شهید انسان‌ساز
محمد سلحشور: ایران در حالی سومین سالگرد شهادت فرزند قهرمانش را به سوگ نشست که شخصیت سپهبد شهید حاج‌قاسم سلیمانی به عنوان یک الگوی کامل از ارزش‌های انقلابی و اسلامی برای مردم زنده و ماناست. راز نامیرایی او آغازی بر معرفت‌شناسی انسان انقلاب اسلامی است. شهید سلیمانی شخصیت جامعی داشت و در این جامعیت ضمن تجلی بخشیدن به مجموعه صفات فردی، نمودی از ارزش‌های جمعی و معنوی نیز بود. بدرقه تاریخی او از کاظمین و نجف و کربلا تا اهواز و مشهد و قم و تهران و کرمان نشان داد او مرزهای جغرافیایی و اختلافات اجتماعی را در‌نوردیده است. سردار جان‌فدای ایرانی تا در قید حیات دنیوی بود، مرکزی برای وحدت و همصدایی به حساب می‌آمد و وقتی به شهادت رسید نیز توانست اقشار و علائق مختلف را کنار یکدیگر جمع کند. وجود ناب همچون اویی را می‌توان برکت هر جمع و جمعیتی دانست. شهید سلیمانی از سویی نماد شجاعت و فداکاری در مبارزه با دشمنان بود و از سوی دیگر حلقه وصلی برای وحدت ملی و کاهش اختلافات داخلی به حساب می‌آمد. مجموعه این خصایص بود که او را فراتر از عملکرد شخصی‌اش تبدیل به یک نماد ملی و سرزمینی برای ایرانیان کرد؛ نمادی که تشییع پیکرش شورآفرین بود و یادآوری نام و راهش، حرارتی را به جان ایرانیان و دیگر مردم مقاوم جهان می‌اندازد. از همین رو شناخت راه شهید سلیمانی و تفکر و تعمق در وجوه شخصیتی‌اش امری ضروری برای پرورش انسان انقلابی خواهد بود. طرح ایده «مکتب سلیمانی» از سوی رهبر حکیم انقلاب اسلامی و تلاش برای تبیین وجوه مختلف زیست و مبارزه این شهید والامقام را باید امری در این راستا به حساب آورد. چند روز پس از شهادت سردار سلیمانی بود که رهبر انقلاب بر ضرورت ادراک جایگاه این شهید در قالب یک مکتب تاکید کردند و فرمودند: «اینکه ما بیاییم این حوادث را تقویم کنیم، قیمت‌گذاری کنیم، قدر آنها را بدانیم و ببینیم اندازه و قیمت این حوادث چقدر است؛ در صورتی تحقق پیدا می‌کند که ما به حاج‌قاسم سلیمانی - شهید عزیز - و به ابومهدی - شهید عزیز - به چشم یک فرد نگاه نکنیم؛ به آنها به چشم یک مکتب نگاه کنیم. سردار شهید عزیزمان را با چشم یک مکتب، یک راه، یک مدرسه درس‌آموز، با این چشم نگاه کنیم، آنوقت اهمیت این قضیه روشن خواهد شد. قدر و قیمت این قضیه روشن خواهد شد». «مکتب سلیمانی» مدرسه تربیت انسان مسلمان و متعهدی است که در مسیر انجام تکلیف خود آماده شهادت است. میل به شهادت او را به تحرک وا‌می‌دارد و تحرکش مدبرانه و مخلصانه است. آنچنان که کارنامه درخشان شهید سلیمانی چه در سال‌های دفاع‌مقدس و چه پس از آن، نشان از ثبات قدمش در مسیر حق و تاثیرگذاری جدی بر روند حوادث دارد. محور مقاومتی که در منطقه در برابر شرارت‌های رژیم اشغالگر قدس شکل گرفته است و تقویت ملت‌های آزادیخواه، تا ابد به عنوان دستاوردهای تاریخی قهرمان شهید کشورمان شناخته خواهد شد. «مکتب سلیمانی» به عنوان منظومه‌ای از خصایص فردی و ویژگی‌های معرفتی مهم‌ترین میراثی است که از سردار مقاومت برای ما باقی مانده است. مسیر تکثیر او و بهره‌گیری از شخصیت هدایت‌بخشش نیازمند تفکر جدی در این باره است. مکتب انسان‌ساز انقلاب اسلامی، حاج‌قاسم سلیمانی را به عنوان الگوی خود به تاریخ عرضه کرده است و زین‌پس نسل‌های متمادی می‌توانند با بهره‌گیری از مرام و مسلک این شخص، مسیر نورانی انقلاب را قدم به قدم طی کنند. * سلیمانی، شهید صدق و اخلاص یکشنبه هفته جاری در جریان دیدار خانواده و اعضای ستاد سالگرد سپهبد شهید حاج‌قاسم سلیمانی با رهبر انقلاب، ایشان به تعریف اختصاری «مکتب سلیمانی» پرداخته و «صدق» و «اخلاص» را از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های سردار شهید مورد تاکید قرار دادند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار تجلیل عمومی از سردار سلیمانی و حضور خودجوش مردم در مراسم‌های مختلف بزرگداشت یاد او را نتیجه اخلاص سردار سلیمانی برشمردند و افزودند: امسال هم مثل سال گذشته حضور مردم پرشور است و به فضل الهی در زمینه حضور با معنا و قدرشناسی ملت از سردار سلیمانی هیچ مشکل و کمبودی وجود ندارد. ایشان با اشاره به برخی صفات شخصی سردار از جمله شجاعت، ایمان، مسؤولیت‌پذیری، خطرپذیری، هوش، عقلانیت، پیش‌قدم بودن در کارهای بر زمین مانده و حرکت بدون تردید و توقف گفتند: اخلاص شهید از همه این ویژگی‌ها برتر بود و همین باعث شد پروردگار او را در دنیا اینگونه محل احترام و تمجید و تجلیل قرار دهد، ضمن اینکه پاداش اخروی او به گونه‌ای است که عقل انسان به آن راه ندارد. رهبر انقلاب صداقت را از دیگر صفات سردار سلیمانی دانستند و گفتند: با وجودی که در مسائل پیچیده سیاسی ورود و فعالیت‌های خوبی می‌کرد اما انسان بی‌خدعه و صادقی بود که باید همه سعی کنیم خصوصیات او را در خود به وجود آوریم. رهبر انقلاب سال گذشته نیز به «صدق» و «اخلاص» به عنوان عصاره «مکتب سلیمانی» اشاره کردند و فرمودند: «اگر بخواهیم آن چیزی را که اسمش را می‌گذاریم «مکتب سلیمانی»، در یکی دو جمله کوتاه تبیین کنیم، باید بگوییم این مکتب عبارت است از «صدق» و «اخلاص». این ۲ کلمه در واقع عنوان و نماد و نمایه مکتب سلیمانی است. «صدق» یعنی همان چیزی که در آیه شریفه «مِنَ المُؤمِنینَ رِجالٌ صَدَقوا ما عاهَدُوا‌الله عَلَیه» است. «اخلاص» هم همین است که در آیات متعدد قرآن از جمله این آیه شریفه «قُل اِنّی اُمِرتُ اَن اَعبُدَ‌الله مُخلِصًا لَهُ الدّین» [آمده]؛ این ۲ عنوان قرآنی، تشکیل‌دهنده حرکت شهید سلیمانی بود». * شجاعت و شهادت‌طلبی رهبر انقلاب در 3 سال گذشته به بهانه‌های مختلف ابعاد مختلف شخصیت شهید سلیمانی و اهدافش و مسیری را که در زندگی طی کرد، مورد تشریح قرار داده‌اند. یکی دیگر از ویژگی‌هایی که ایشان درباره شهید سلیمانی بر آن تاکید ویژه داشتند، «بی‌پروایی در راه جهاد فی‌سبیل‌الله» است. رهبر انقلاب ساعاتی پس از شهادت شهید سلیمانی در منزل وی به همین ویژگی اشاره و خاطرنشان کردند: «حاج‌قاسم صد بار در معرض شهادت قرار گرفته بود؛ این بار اول نبود ولی در راه خدا، در راه انجام وظیفه، در راه جهاد فی‌سبیل‌الله پروا نداشت؛ از هیچ چیز پروا نداشت؛ نه از دشمن پروا داشت، نه از حرف این و آن پروا داشت، نه از تحمل زحمت پروا داشت. 24 ساعت فرض کنید در فلان کشور گذرانده، 19 ساعت کار کرده! با این، با آن، بنشین، مجاب کن، استدلال کن، حرف بزن. چرا؟ برای اینکه او را به یک نتیجه مطلوب برساند؛ برای خودش که کار نمی‌کرد، برای [تحقق] آنها کار می‌کرد؛ حاج‌قاسم این جوری بود؛ خوب زندگی کرد؛ خدا رحمتش کند؛ خوب زندگی کرد». شجاعت توأم با تدبیر شهید سلیمانی از دیگر خصایص این شهید بود که رهبر انقلاب به آن تاکید ویژه داشته‌اند. ایشان در جمع مردم قم با اشاره به همین ویژگی فرمودند: «شهید سلیمانی، هم شجاع بود، هم با تدبیر بود؛ صرف شجاعت نبود؛ بعضی‌ها شجاعت دارند اما تدبیر و عقل لازم برای به کار بردن این شجاعت را ندارند. بعضی‌ها اهل تدبیرند اما اهل اقدام و عمل نیستند، دل و جگر کار را ندارند. این شهید عزیز ما هم دل و جگر داشت - به دهان خطر می‌رفت و ابا نداشت؛ نه فقط در حوادث این روزها، [بلکه] در دوران دفاع‌مقدس هم در فرماندهی لشکر ثارالله همین جور بود؛ خودش و لشکرش- هم باتدبیر بود؛ فکر می‌کرد، تدبیر می‌کرد، منطق داشت برای کارهایش. این شجاعت و تدبیر توأمان، فقط در میدان نظامی هم نبود، در میدان سیاست هم همین جور بود؛ بنده بار‌ها به دوستانی که در عرصه سیاسی فعالند این را می‌گفتم؛ رفتار او را، کارهای او را [می‌دیدم]. در عرصه سیاست هم، هم شجاع بود، هم باتدبیر بود؛ سخنش اثرگذار بود، قانع‌کننده بود، تأثیر‌گذار بود. از همه اینها بالاتر، اخلاص او بود؛ با اخلاص بود؛ این ابزار شجاعت و ابزار تدبیر را برای خدا خرج می‌کرد؛ اهل تظاهر و ریا و مانند اینها نبود. اخلاص خیلی مهم است». * سیمای وحدت‌آفرین یک قهرمان در کنار ویژگی‌های شخصیتی شهید سلیمانی، نمود رفتار سیاسی این شهید را می‌توان الگویی از فهم مصالح جمعی و فداکاری و ایثار در راه تحقق اهداف انقلاب و مردم دانست. سلیمانی نمادی از جنگندگی در خط مقدم و شهامت در ایستادگی مقابل شقی‌ترین جنایت‌پیشگانی بود که گستره هراس‌شان تمام جهان را فراگرفته بود. فرمانده شجاع ایرانی فارغ از نقش محوری در مبارزه برای ریشه‌کن کردن داعش و دیگر گروه‌های تکفیری که به سمت سوریه و عراق راهی شده بودند، عمق راهبردی ایران برای امنیت‌آفرینی مرزی را به خارج از مرزهای ایران کشاند. هر چند در این باره رسانه‌های خارجی سعی داشتند با دوگانه‌آفرینی میان معیشت داخلی و بازیگری خارجی، جامعه را در برابر نظام قرار دهند اما روز شهادت شهید سلیمانی همگان بر آینده‌نگری او و نقشی که در امنیت‌آفرینی برای ایران داشت صحه گذاشتند. به موازات مجموعه اقدامات نظامی شهید سلیمانی، این فرمانده محبوب در مواجهه با امور غیرنظامی نیز از خود خط و مرامی ملی را به نمایش گذاشت و همین امر باعث شد بسیاری از مردم و نخبگان با اختلافات سیاسی عمیق، شمایل سلیمانی را شمایلی ملی و الگویی از تعهد همه‌‌جانبه به سرنوشت ملت بدانند. شهید سلیمانی هر قدر به عنوان یک فرمانده نظامی مقتدر که در خارج از مرزهای ایران به جنگ با تروریسم تکفیری و صهیونیسم رفته بود شناخته می‌شد، در داخل کشور همواره نشانی از یک نیروی وحدت‌بخش به حساب می‌آمد که به دنبال پل زدن میان اقشار مختلف و جریانات سیاسی رقیب بود. او در منطقه نیز از هر آنچه باعث شکاف در امت اسلامی شود دوری می‌جست. همین مشی او باعث شد به تعبیر رهبر انقلاب تبدیل به «ملی‌ترین و امتی‌ترین» چهره شود. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای سال گذشته در سخنانی به مناسبت دومین سالگرد شهادت شهید سلیمانی به این ویژگی مهم سردار مقاومت اشاره کردند و فرمودند: «شهید عزیز ما، شهید سلیمانی، ثابت کرد هم می‌توان ملی‌ترین چهره کشور بود، هم می‌توان امتی‌ترین چهره کشور بود؛ در آن واحد ملی‌ترین و امتی‌ترین بود. ملی‌ترین بود؛ از کجا معلوم؟ از تشییع او! کدام اجتماع را ما در این سال‌های متمادی در دوران انقلاب -که دوران اجتماعات عظیم است- داریم مثل تشییع ده‌ها میلیونی شهید سلیمانی؟ اینها چه کسی بودند؟ ملت، این است دیگر. ملت را در توهمات که نمی‌شود تصویر کرد؛ ملت این واقعیت موجود است. ده‌ها میلیون [نفر] این مرد را بعد از شهادتش تشییع کردند؛ پس ملی‌ترین است. امتی‌ترین هم هست به خاطر اینکه در این ۲ سال، نام و یاد روزافزون او در دنیای اسلام نفوذ بیشتری دارد پیدا می‌کند. مرتباً نام شهید سلیمانی و یاد شهید سلیمانی در دنیای اسلام دارد تکرار میشود و دائم دارد افزایش پیدا می‌کند». وصیتنامه شهید سلیمانی به عنوان متنی قابل استناد برای تبیین مکتب این شهید نیز بخوبی حساسیت سردار مقاومت درباره دوری جستن از دوگانه نابه‌جای ملت و امت را نشان‌مان می‌دهد. در بخشی از وصیتنامه شهید سلیمانی آمده است: «مهم‌ترین هنر خمینی عزیز این بود که اول اسلام را به پشتوانه ایران آورد و سپس ایران را در خدمت اسلام قرار داد. اگر اسلام نبود و اگر روح اسلامی بر این ملت حاکم نبود، صدام چون گرگ درنده‌ای این کشور را می‌درید؛ آمریکا چون سگ هاری همین عمل را می‌کرد؛ اما هنر امام این بود که اسلام را به پشتوانه آورد؛ عاشورا و محرم، صفر و فاطمیه را به پشتوانه این ملت آورد. انقلاب‌هایی در انقلاب ایجاد کرد. به این دلیل در هر دوره هزاران فداکار جان خود را سپر شما ملت ایران و خاک ایران و اسلام نموده‌اند و بزرگ‌ترین قدرت‌های مادی را ذلیل خود نموده‌اند». * تکثیر سلیمانی، کارویژه جریان انقلاب تاکید اخیر رهبر انقلاب بر پرهیز از روایت «ماورایی و دست‌نیافتنی» از حاج‌قاسم سلیمانی گواهی بر این واقعیت است که باید مرام سلیمانی را یک مرام تربیتی و قابل تکثیر به حساب آورد. شناخت صحیح شخصیت او و ادراک انقلابی‌اش از واقعیات پیش‌شرطی برای تکثیر سلیمانی در نسل‌های متمادی خواهد بود.