چشم سفره‌ کم درآمدها به معجزه کالابرگ

آرمان امروز - مجتبي کاوه: بعد از سال‌ها تلاش دولت‌هاي مختلف براي بيرون کردن کوپن از اقتصاد ايران و خداحافظي با اقتصاد کوپني، دولت سيزدهم اين مدل توزيع کالا را دوباره را وارد ادبيات اقتصادي و زندگي روزمره مردم کرده است. البته دولتمرداني مثل صولت مرتضوي وزير رفاه که در اين امر به صورت مستقيم مسئوليت به عهده دارند مي‌گويند مردم در مورد خواستن يا نخواستن کوپن حق انتخاب دارند اما همين که 1000 واحد صنفي در يک استان براي اجراي آزمايشي اين طرح تجهيز شده‌اند نشان مي‌دهد ماجرا به احتمال فراوان جدي‌تر از آن است که به اختيار محض مردم واگذار شود. از طرفي شايد مزيت‌هايي که در تامين اقلام معيشتي و پر کردن سفره هاي مردم با کالاهاي خوراکي کوپني وجود دارد به اندازه اي باشد که بسياري از اقشار مردم داوطلبانه عطاي يارانه نقدي را به لقاي آن ببخشند و با رضايت قلبي کوپن را انتخاب کنند. وزير رفاه هم اين احتمال را در اظهارات خود رد نکرده که ممکن است در صورت استقبال از کالابرگ، يارانه نقدي حذف شود.
آگاهان به مسائل اقتصادي عنوان مي کنند به طور کلي کوپن و به زبان امروزي کالابرگ الکترونيکي دو کارکرد اصلي در اقتصاد کشور خواهد داشت. کارکرد و مزيت اول اين است که وقتي دولت ارزي را به قيمت ترجيحي براي واردات کالاهاي اساسي در نظر مي‌گيرد يعني تصميم دارد که کالا با ارز دولتي به دست تمام افراد جامعه برسد و اينگونه نباشد که ارز دولتي به دست واردکنندگان برسد و واردکننده نيز کالا را با قيمت ارز آزاد به مصرف کننده بفروشد، کوپن مي‌تواند مانع از جريان تخلف شود . مزيت و کارکرد دوم کوپن نيز به بحث توزيع کالا و تامين امنيت غذايي و حفظ شرايط رفاهي مردم بر مي گردد. به عبارتي ديگر کوپن بايد بتواند محصولي که داراي اهميت است را به دست مصرف‌کنندگان کم درآمد برساند و قيمت کالاهاي خوراکي در اين شرايط اهميت نداشته و فقط مسئله مهم دسترسي به کالا در شرايط بحراني است. موضوعي که بايد منتظر شد  ديد ايا دولت قدر خواهد بود تااين کالاها را با نرخ پايه شهريور 1400 بدهد، تا کوپن به معجزه سفره معيشتي مردم مبدل شود يا در نهايت تبعات باعث مي شود تا مردم عطاي کوپن را به اقاي آن ببخشند.
اقتصاد کوپني رضايت و رفاه ايجاد نمي کند
وحيد شقاقي اقتصاددان درباره بازگشت توزيع کالاي اساسي در کشور به سيستم کوپني به «آرمان امروز» مي گويد: تصور من اين است که اين روش مورد استقبال چنداني قرار نخواهد گرفت. البته ممکن است اتفاقي که در عمل مي افتد چيز ديگري باشد اما اگر به واقعيت ها توجه کنيم مردم نبايد از اين که کالاهايي در سيستم دولتي به آنها عرضه شود استقبال کنند و ترجيح آنها اصولا بايد اين باشد که يارانه را به صورت نقدي دريافت کنند و خودشان آن کالايي را که به آن نياز دارند و کيفيت آن را بهتر تشخيص مي دهند خريداري نمايند. وي با بيان اين که سيستم پرداخت نقدي يارانه رضايتمندي بيشتري نسبت به کوپن دارد، مي افزايد: بخشي از رفاه مورد نظر دولت در ميان مردم به حق انتخاب آنها در خريد کالا باز مي گردد و ما فراموش نکرده ايم که مردم از کيفيت کالاهاي کوپني ناراضي بودند. اکنون اين رضايتمندي با پرداخت يارانه نقدي ايجاد شده است و بعيد است که تغييري در آن ببينيم.


اولويت دادن به کنترل تورم در کنار اجراي سياست هاي حمايتي
اين اقتصاددان در ادامه سياست هاي توزيعي بر مبناي کالا مثل کوپن و سبد کالا را ، مسکن موقت در اقتصاد و سفره مردم و اقشار با درآمد ثابت برشمرد و افزود: راهکار اصلي براي تقويت سفره مردم اين نيست که به آنها کوپن بدهيم و يا يارانه نقدي پرداخت کنيم بلکه اصلي که دولت بايد آن را در اولويت خود قرار دهد اين است که تورم را کنترل کند. حتي سياست هاي افزايش حقوق هم در شرايط تورمي کارايي چنداني ندارند و امسال ديديم که وقتي حقوق نسبت به سال هاي گذشته افزايش قابل توجهي داشت هيچ تاثيري در رفاه و معيشت مردم نداشت چرا که تورم اثر آن را به سرعت خنثي کرد.
کوپن مي آيد و يارانه نقدي حذف مي شود؟
بر اساس آنچه صولت مرتضوي وزير رفاه درباره امکان حذف يارانه نقدي خانوارها گفته، بايد اين احتمال را فعلا منتفي دانست مگر آن که استقبال از کوپن آنقدر زياد باشد که دولت را مجاب به حذف يارانه نقدي کند. وي گفته است طرح کالابرگ در استان هرمزگان به صورت آزمايشي در حال اجراست و حدود هزار فروشگاه در اين استان به سيستم کالابرگ الکترونيکي مجهز شده اند. وي با بيان اينکه تعداد فراواني فروشگاه و خواربار فروشي در هر استان براي اجراي اين طرح تعريف شده است، افزود: در حال ارزيابي استقبال مردم از اين طرح در کل کشور هستيم. وزير تعاون، کار و رفاه اجتماعي ابراز اميدواري کرد که با استقبال خوب مردم اين طرح اجرايي شود زيرا بستر کار فراهم شده است. مرتضوي در ادامه با يادآوري اينکه پس از موفقيت در اجراي طرح کالابرگ الکترونيک در استان هرمزگان، اجراي آن به پنج استان ديگر تسري مي يابد، ابزار اميدواري کرد که بتوان تا پايان امسال اين طرح را در کل کشور اجرايي کرد. مرتضوي درباره اينکه آيا کارت يارانه تا سال آينده جايگزين يارانه نقدي مي‌شود، گفت: اين موضوع به ميزان استقبال مردم بستگي دارد و کاملا اختياري است؛ اگر استقبال خوب باشد اين طرح جايگزين يارانه نقدي خواهد شد. وي اين توضيح را هم داد که کالابرگ اقلام مهمي چون برنج و مرغ، لبنيات ، ماکاراني و روغن را شامل مي شود؛ انتخاب يک کالا در اين مرحله کاملا اختياري است و يک نفر مي تواند اگر ضرورت داشت برنج خريد کند و کل مبلغ اعتباريش را در اين مرحله مقدماتي يک قلم کالا بخرد.