تماس‌های پیاپی تهران - مسکو، پیام تازه به غرب

آرمان امروز، گروه سياسي: بر اساس گزارش‌هايي که از «کاخ کرملين» منتشر شده نشان مي‌دهد «ابراهيم رئيسي»، رئيس جمهور ايران و «ويلادمير پوتين»، رئيس جمهور روسيه از 21 دي ماه تا 1 بهمن ماه دست کم دو بار به صورت تلفني گفت‌وگو کردند. براساس خبرهاي منتشر شده اين دو رئيس جمهور بر ضرورت «تقويت روابط دوجانبه» تاکيد کردند. به اين موضوع هم بايد اشاره کنيم که در فاصله زماني بين اين دو تماس، «ايگور لويتين»، مشاور ارشد پوتين در تهران حضور داشت و با «علي شمخاني»، دبير شوراي عالي امنيت ملي، عالي‌رتبه‌ترين مقام امنيتي کشور به گفت‌وگو نشست. بنابر گزارش‌هاي منتشر شده از سوي شوراي امنيت ملي در اين سفر لويتين با «محمدرضا فرزين»، رئيس کل جديد بانک مرکزي ايران براي تقويت همکاري‌هاي بانکي ايران و روسيه گفت‌وگو کرد. اين نشست در حالي برگزار شد که گزارش‌هايي منتشر شده مبني بر اينکه دو کشور در حال تنظيم فرمول تجاري جديدي هستند که مي‌تواند دلار آمريکا را از معاملات خود کنار بگذارد.
روز 21 دي ماه رويترز به نقل از منابع روسي نوشت: در تماس تلفني با رئيس جمهور ايران، سران دو کشور در خصوص «پروژه‌هاي سودآور دوجانبه در بخش لجستيک»، «انرژي» و همچنين «راه و ترابري» به گفت‌وگو پرداختند و تمايل خود براي «عادي‌سازي» وضعيت سوريه را ابراز کردند. رئيسي توافقات ايران و روسيه براي گسترش همکاري‌ها در عرصه انرژي و ترانزيت را سازنده و مثبت توصيف و بر لزوم افزايش همکاري و هماهنگي‌هاي في‌مابين تأکيد کرد. او در پاسخ به تماس تلفني رئيس جمهور روسيه، ضمن مرور روابط دو جانبه و منطقه‌اي تهران-مسکو، بر لزوم افزايش همکاري و هماهنگي‌هاي في‌مابين تأکيد کرد. همچنين در اين گفت‌وگو به موضوعاتي در خصوص حل‌و‌فصل مسائل «سوريه» در چارچوب روند آستانه هم اشاره‌هايي شده بود. «ولاديمير پوتين» رئيس جمهور روسيه نيز در اين گفتگوي تلفني از آمادگي و علاقمندي کشورش براي ارتقاي همکاري‌ها با جمهوري اسلامي ايران در زمينه انرژي و نيز گسترش همکاري‌ها در عرصه حمل و نقل و ترانزيت خبر داد.
پوتين همچنين بر اهميت مذاکرات روند آستانه در حل‌و‌فصل مسائل سوريه تأکيد کرد و همه طرف‌ها را متعهد به آن دانست. اين دومين تماس رئيسي و پوتين در 10 روز گذشته است. روساي جمهوري ايران و روسيه چهارشنبه گذشته (21 دي) در گفتگويي تلفني درباره همکاري‌هاي اقتصادي، مسائل منطقه‌اي و چارچوب آستانه به بحث و تبادل نظر پرداخته بودند. انتشار خبر فروش جنگنده‌هاي پيشرفته «سوخو-35 روسي» به ايران در هفته گذشته مورد توجه رسانه‌هاي بين‌المللي قرار گرفته و دلالت بر ارتقاي همکاري‌هاي نظامي دو طرف در سطحي کم سابقه شده است.
روابط بيسابقه


ميدل‌ايست‌ آي هم در گزارشي با استناد به خبر خبرگزاري تسنيم مبني بر اين‌که ايران انتظار دارد تا اوايل بهار جنگنده‌هاي سوخو-35 روسيه را دريافت کند، به اين مسئله پرداخته است. بر اساس اين خبر، شهريار حيدري، يکي از اعضاي کميسيون امنيت ملي و سياست خارجي ايران، گفته تهران علاوه بر هواپيماهاي جنگي سوخو-35، تجهيزات نظامي ديگري از جمله سامانه‌هاي پدافند هوايي، سامانه‌هاي موشکي و بالگردها را به روسيه سفارش داده است. حميدرضا عزيزي، کارشناس ژئوپليتيک و امنيت خاورميانه در مؤسسه امور بين‌الملل و امنيتي آلمان به ميدل‌ايست‌ آي گفته: «اظهارات حيدري اولين تأييد رسمي بر انتظار دريافت جت‌هاي SU-35 از سوي ايران است.»  گفته شده ايران 24 فروند از پيشرفته‌ترين جت‌هاي روسيه را سفارش داده است. با اين حال، با وجود بيانيه‌‌هاي منظم، روسيه هنوز چنين معامله اي را تاييد نکرده است. عزيزي به ميدل‌ايست آي گفته: «در طرف روسيه، بيشتر شايعاتي در کانال‌هاي غيررسمي تلگرام وجود داشته که در آن اطلاعات در مورد مسائل نظامي مورد بحث قرار مي‌گيرد. به همين ترتيب، در طرف ايراني «تأييد کمي از سوي فرماندهان عالي رتبه نظامي وجود دارد. برخلاف اظهارات گذشته، اين بار صحبت‌ها در مورد هواپيماهاي جنگنده جدي‌تر است. اين اولين بار است که اين گزارش‌ها منتشر مي‌شود و البته هيچ ردي از طرف روسيه و ايران وجود ندارد.»
نزديکي تهران به مسکو تهديدي براي غرب نيست
«فريدون مجلسي»، تحليلگر مسائل بين‌الملل در پاسخ به اين سوال که تکرار چنين تماس‌ها و سفرهايي چه معنايي مي‌تواند داشته باشد، با اشاره به نگاه به شرق مسئولان دولتي، به‌خبرنگار «آرمان امروز» مي‌گويد: «افزايش تماس‌ها و مراودات تجاري و امنيتي با روسيه به‌نوعي در دستور کار دولت و مجلس کنوني ايران قرار گرفته است. توجه داشته باشيد که چون اين مسئولان فعاليت خود را در غرب‌ستيزي تعريف مي‌کنند اين طبيعي است که حالا بخواهند با چنين پيام‌هايي به غربي‌ها بگويند که در تضاد با آنها همکاري‌ها را با مسکو را افزايش خواهيم داد. در حال حاضر هم مشاهده مي‌کنيم که روسيه با غرب وارد جنگي تمام عيار شده است. باتوجه به اينکه اين جنگ در اوکراين در حال ادامه يافتن است ولي مشخص نيست در کجا اين جنگ به پايان خواهد رسيد و يا اينکه چه گستره‌اي را در بر خواهد گرفت. به اين موضوع هم بايد اشاره کنيم که ايران با غرب وارد جنگ سختي شده است و در مورد تحريم‌هاي اقتصادي بگوييم که کم از جنگ فيزيکي ندارد. البته فراموش نکنيد که همواره در منطقه درگيري‌هايي بين اين کشورها وجود دارد.»
اين تحليلگر در پاسخ به اين سوال که اين روابط چه پيامي مي‌تواند براي غربي‌ها داشته باشد، ادامه مي‌دهد: «باتوجه به اينکه همچنان برخي از مقامات ايراني و غربي به سرانجام احياي برجام اميدوار هستند ولي بايد بگوييم که برجام را بايد فراموش کنيم. چون نه ايران حاضر مي‌شود که به شروط غربي‌ها عمل کند و نه غربي‌ها به خواسته ايران تن خواهند داد. موضوعي که بين ايران و غربي‌ها باعث بروز اين چالش‌ها شده است موضوع موجوديت اسرائيل است. آمريکا تاکيد دارد که از اسرائيل بايد حمايت کند، موضوعي که در ايران عکس آن را اعلام مي‌کنند. با تمام اين شرايط بايد بگوييم که نه غرب به دنبال ايجاد فضاي گفت‌وگو است و ايران هم نشان داده که در هر شرايطي توافق نخواهد کرد. با اين مقدمه بايد بگوييم که نزديکي تهران به مسکو نمي‌تواند غربي‌ها را پاي ميز مذاکره بياورد. شايد در دهه‌هاي گذشته نزديکي ايران به روسيه به‌نوعي تهديدي براي غرب محسوب مي‌شد ولي حالا باتوجه به شرايط پيش آمده غربي‌ها به اين نوع تهديدها اهميتي نمي‌دهند و سعي مي‌کنند فشار اقتصادي و بين‌المللي را بر روي ايران حفظ کنند. همانطور که اشاره داشتيم اين جنگ شروع شده است ولي اينکه در کجا به پايان برسد و يا اينکه چه گستره‌اي را در بر مي‌گيرد غير قابل پيش‌بيني است.»
مجلسي در پاسخ به سوال ديگري مبني بر اينکه آيا تهران مي‌تواند در اين موقعيت زماني به سودآور بودن روابط با روسيه اميدوار باشد، اضافه مي‌کند: «در اين مورد بايد تاکيد کنم که نظر شخصي خودم را عنوان مي‌کنم که کاملا بي‌طرفانه خواهد بود. آنچه در تاريخ 300 سال گذشته روابط تهران-مسکو بايد به آن اشاره کنيم عدم شفاف بودن سياست‌هاي روس‌ها است. آنها هر باري که به ايران نياز داشتند کمال استفاده خودشان را برده‌اند ولي در عمل حرکتي خاصي براي ايران انجام نداده‌اند. بر اساس نگاه به تاريج 3 قرن اخير که حضور روسيه در فضاي بين‌الملل تثبيت شده است اثري از حمايت روس‌ها از ايراني‌ها را مشاهده نمي‌کنيم. اگر دولت ايران اين تئوري را دنبال مي‌کند که با دوري از غرب مي‌تواند همه منافع را خودش را از روسيه تامين کند به‌ظر به واقعيت نزديک نخواهد بود.»