روزنامه خراسان
1401/11/03
قدرِ «رجب» در کلام «رجبیّون»
جواد نوائیان رودسری – همزمانی نخستین روز ماه مبارک رجب با ولادت حضرت باقرالعلوم(ع)، تلاقی مبارکی است که باید آن را مصداق «نُورٌ عَلَى نُورٍ» دانست؛ هر چند که برخی از مورخان، ولادت آن امام هُمام را در ماه صفر می‌دانند، اما این معنا، بر دلیل ما برای مبارک خواندن این تلاقی، تأثیری نمی‌گذارد و فرخنده خواندن چنین روزی را مورد تردید قرار نمی‌دهد؛ چرا که عالمی جلیل‌القدر، همچون شیخ مفید، در کتاب «مسارالشیعه» به این موضوع اشاره می‌کند و می‌نویسد: «أوّلَ یَومَ مِنهُ (شهر رجب) کانَ موُلِدَ مَولانَا وَ سَیِّدَنَا أبِی جَعْفَر مُحَمَّد بنِ عَلی الباقِر عَلیهِ‌السَّلام» (چاپ دارالمفید، نجف – ص56)؛ آقا و سرور ما، حضرت ابی‌جعفر، محمد بن علی(ع)، در نخستین روز این ماه (یعنی ماه رجب) زاده شد. از این بحث تاریخی که هرچند شیرین، اما در موضوع مورد بحث ما فاقد جایگاه است، بگذریم، باید این تلاقی فرخنده را فرصتی بدانیم برای آن که از لسانِ الهی آن شکافنده علوم – که درود خداوند بر او باد – درباره دعا و نیایش بشنویم و بیاموزیم؛ مگر نه این که بر اساس گفته رسول‌خدا(ص)، «إِنَّ رَجَباً شَهْرُ اللَّهِ» (صدوق، ثواب الاعمال، دارالشریف الرضی – قم، ص 54)، ماه رجب، ماه خدا و «یَصُب الله فیهِ الرَّحْمَة عَلَى عِبادِه» (صدوق، عیون اخبارالرضا(ع)، موسسه اعلمی – بیروت، ج1،ص76) هنگام بارش رحمت بیکران الهی بر بندگان است و فرصتی استثنایی برای اهل عبادت، جویندگان مقام بندگی و آنان که شنیده‌اند کلام صادق آل‌محمد(ع) را که درباره این ماه فرمود: «إذَا کَانَ یَومَ الْقیامَةِ نادِىَ مُنادِ مِنْ بَطنانِ الْعَرْشِ: أیْنَ الرَّجَبیّون؟ فَیَقومُ اُناسِ یُضیءَ وُجوُهَهُم لِاَهْلِ الْجَمْعِ ... هَذَا لِمَن صَامَ مِن رَجَبِ شَیئاً وَلَو یَوماً مِنْ أوَّلهِ أو وَسَطِهِ أو آخرِه» (حرّ عاملی، وسائل الشیعه، آل‌البیت – قم، ج 10، ص479)؛ هنگامی که روز قیامت فرا رسد، ندا دهنده‌ای از کنگره عرش ندا دردهد که «رجبیون کجایند؟» پس در آن وقت، گروهی بر می‌خیزند که چهره آن ها در میان جماعت [چون قرص ماه] می‌درخشد ... اینان کسانی هستند که در ماه رجب، روزه‌داری کردند، اگر چه یک روز در ابتدا یا وسط یا انتهای این ماه. آن چه از امروز پیشِ روی ماست، دریایی از معنویت است که برای بهره‌مندی از زلال آن، از پیمودن راه و مشیِ طریقی که معصومین علیهم‌السلام طی کرده‌اند، ناگزیریم و به ویژه، باید که در دعا و مناجات، به آن دردانه‌های هستی تأسی جوییم. مناجات راستین در بیان امام باقر(ع) ماه رجب، ماه دعا و حاجت خواستن از ربّ اعلی است. امام باقر(ع) در حدیثی مبارک که در تفسیر آیه «وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ» (غافر - 60) و بیان معنای «عبادت» برای زرارة بن اعین بیان شده‌است، می‌فرماید: «مقصود از آن، دعاست و بهترین عبادت، دعاست». (ترجمه کافی، کمره‌ای، ج6، ص 15) آن حضرت در پاسخ به یکی از اصحاب خود که از ایشان درباره «دعای برتر» پرسیده بود، فرموده است: « مَا مِنْ شَیْءٍ أَفْضَلَ عِنْدَ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَنْ یُسْأَلَ وَ یُطْلَبَ مِمَّا عِنْدَهُ اَلْحَدِیثَ»(همان)؛ نزد خداوند عزّوجل، چیزی برتر از این نیست که از آن‌چه نزد اوست، خواسته و تمنّا شود. چنین دعایی، نه از سر لقلقه زبان و نه بر اساس خواندن صرف جملات، بلکه بر مبنای آگاهی و بصیرتی است که انسان مؤمن، درباره موقعیت خود در برابر پروردگار پیدا می‌کند و چه نیکوست که در ایام مبارک ماه رجب و لحظات استجابت دعا، این سفارش مهم پیشوای پنجم را محل توجه قرار دهیم و از برکات معنوی این ماه، بیشتر برخوردار شویم. الگویی به نام دعای «سمات» حضرت امام باقر(ع) در دعاهای منسوب به ایشان، همین روش و سلوک را پی گرفته و گویی این ادعیه، درسی عملی برای فراگیری آن آموزه بزرگ است. در یکی از مشهورترین دعاهای منسوب به آن حضرت، یعنی «دعای سمات» (برای مطالعه درباره انتساب دعا به حضرت باقرالعلوم(ع)، بنگرید به : بحارالانوار، ج90، ص96 – مؤسسه الوفاء) که امام خمینی(ره) درباره آن گفته است: «دعای عظیم الشأن ... که منکران را جرئت انکار سند و متن آن نیست و مقبول عامه و خاصه و عارف و عامی است و در آن دعای شریف مضمون‌های عالی‌مقام و معارف بسیار است که شمیم آن قلب عارف را بی‌خود کند و نسیم آن نفخه الهیه در جان سالک دمد» (تفسیر سوره حمد، ص 19)، می‌توان از این سیره الهی، رد و نشان کاملی یافت؛ آن‌جا که پس از مقدمه‌ای طولانی و ذکر موهبت‌های الهی بر بندگان خاص درگاه حضرت حق، چنین از پروردگار طلب حاجت می‌کند و می‌فرماید: «اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذَا الدُّعَاءِ، وَ بِحَقِّ هَذِهِ الْأَسْمَاءِ الَّتِی لا یَعْلَمُ تَفْسِیرَهَا وَ لا یَعْلَمُ بَاطِنَهَا غَیْرُکَ، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ لا تَفْعَلْ بِی مَا أَنَا أَهْلُهُ» (شیخ توسی، مصباح‌المتهجد، مؤسسه فقه شیعه بیروت، ص 420)؛ بارخدایا! به حق این دعا و به حق نام‌هایی که جز تو کسی تفسیرشان را نمی‌داند و جز تو کسی از باطن آن ها آگاه نیست، بر محمد و خاندان پاکش درود فرست و با من چنان کن که سزاوار [خدایی] توست و نه آن‌چنان که من درخور آن هستم. شیخ توسی در «مصباح المتهجد»، هنگام خواندن دعای سمات را، ساعات پایانی روز جمعه دانسته است.(همان، ص 416) قدر «رجب» در کلام «رجبیون» مروری بر سفارش‌ها و توصیه‌های حضرات آیات بهجت،خامنه ای، جوادی آملی و مجتبی تهرانی برای درک بیشتر فیوضات معنوی ماهِ ولادت امیرمؤمنان(ع) گروه اندیشه – فرا رسیدن ماه مبارک رجب را به همه مؤمنین و مؤمنات تبریک و تهنیت عرض می‌کنیم؛ ماهی که طبق روایات معتبر، ماهِ خداست و در آن، درهای رحمت الهی به روی بندگان باز میشود و بخشایش گناهان و پذیرش توبه به درگاه حضرت احدیت، به سادگی میسر است و رسیدن به مقام بندگی، در دسترس. بزرگان ما، همانان که در سراسر عمر کوشیده‌اند در زمره «رجبیون» قرار گیرند و مخاطب فرشته الهی که در قیامت صلای «أین الرجبیون» سر می‌دهد، درباره قدر دانستن لحظه لحظه این ماه پربرکت و کوشش برای بردن حظ کامل از مواهب آن و در امتدادش، رسیدن به فیض اکمل در دو ماه نورانی شعبان و رمضان، سخن‌های فراوان گفته و مؤمنان را به این مهم سفارش کرده‌اند. در نخستین روز این ماه جلیل، چه خوب است که قدرِ رجب را در کلام این «رجبیون» بجوییم تا با آمادگی و آگاهی بیشتر، قدم در این راه نورانی و متبرک بگذاریم. آن‌چه در ادامه مرور خواهید کرد، گزیده‌هایی است از سخنان بزرگان و علمایی که برخی در قید حیات هستند و برخی دعوت حق را لبیک گفته و به دیدار معبود شتافته‌اند. فرصتی برای طراوت بخشیدن به جان گفتاری از آیت ا... سیدعلی خامنه‌ای «رجب، ماه صفا دادن به دل و طراوت بخشیدن به جان است؛ ماه توسل، خشوع، ذکر، توبه، خودسازی و پرداختن به زنگارهای دل و زدودن سیاهی‌ها و تلخی‌ها از جان است. دعای ماه رجب، اعتکاف ماه رجب، نماز ماه رجب، همه وسیله‌ای است برای این‌که ما بتوانیم دل و جان خود را صفا و طراوتی ببخشیم؛ سیاهی‌ها، تاریکی ها و گرفتاری ها را از خود دور کنیم و خودمان را روشن سازیم. (28/5/84) ... ماه رجب است و در این سرود پر مغز و زیبایی هم که شماها خواندید، اشاره به ماه رجب، ماه توسل، ماه توجه و دعا شده بود. در این ماه شریف، مؤمنین که دعا می خوانند، از خدای متعال این جور می خواهند: اَللهُمَّ فَاهدِنی هُدَی المُهتَدینَ وَ ارزُقنی اجتِهادَ المُجتَهِدینَ وَ لا تَجعَلنی مِنَ الغافِلینَ المُبعَدین(اقبال‌الاعمال، ج ۲، ص ۶۴۳)؛ چقدر حائز اهمیت است هر سه فِقره! فقره آخر هم که مغفرت است که اساس همه کارهاست: وَ اغفِر لی یَومَ الدّین(همان). هدایتِ هدایت‌یافتگان و تلاش تلاشگران، آن چیزی است که در این دعا از خدای متعال می‌خواهید. شما تأمل بفرمایید اگر همین دو عامل در من و شما باشد، همه مشکلات حل خواهد شد؛ هم هدایت هدایت‌یافتگان الهی نصیب ما بشود، هم تلاش تلاشگران تاریخ بشریت در رفتار ما، در گفتار ما، در منش ما محسوس باشد. در آن فقره سوم، آسیب مورد اشاره قرار گرفته است: وَ لا تَجعَلنی مِنَ الغافِلینَ المُبعَدین؛ غفلت بزرگ‌ترین آسیب است؛ غفلت از مسیر، غفلت از هدف، غفلت از توان، غفلت از فرصت، غفلت از دشمن، غفلت از وظیفه‌ای که امروز بر دوش من و شماست؛ غفلت. بزرگ‌ترین دشمن ما غفلت است.» (بیانات 16/2/94) وای بر کسانی که بخوانند و نفهمند گفتاری از مرحوم آیت‌ا... العظمی بهجت «این دو ماه (رجب و شعبان)، امتیازشان از سایر ماه‌ها غیر از ماه رمضان، این است که ادعیه خیلی عالیة المضامینی در این دو ماه، مأثور (روایت شده از اهل بیت علیهم السلام) داریم. [دعاهایی که] خیلی عالیة المضامین [هستند]. در این دعاهایی که در ماه شعبان مأثور است، همین صلواتی که در زوال (هنگام ظهر) هست (صلوات شعبانیه) -که ظاهراً اختصاصی به زوال هم ندارد، همه‌جا میشود [آن را خواند]- خیلی مطالب مهمی هست و تقریباً داخل در حریم ولایت است کسی که این صلوات را [بخواند]. این‌ها خیلی مهم‌اند. آن دعایی هم که سید [ابن طاووس] از ابن خالویه، از ائمه(ع) نقل کرده (مناجات شعبانیه) که مناجاتشان در ماه شعبان [بوده است]، خیلی این‌ها [مضامین عالیه‌ای دارند]. این هم فخر شیعه است که ادعیه عالیة المضامینی در دست این‌ها هست که در دست فلک‌الافلاک نیست. شوخی است این مطالب؟ مگر کسی نفهمد! این هم یکی از کرامات اهل بیت نبوت(ع) است که «کلامهم دون کلام الخالق و فوق کلام المخلوق؛ سخنانشان پایین‌تر از سخنان خالق و بالاتر از سخنان مخلوق» است. وای بر کسانی که این‌ها را بخوانند و هیچ نفهمند که این‌ها تلخ است، شور است، بی‌مزه است، شیرین است، چه هست؟ با شیرینی‌های دیگر فرقش چیست؟ هیچ اهمیتی [به این مضامین] ندهند! [وای به حال آن ها.]» (جلسه هفدهم درس خارج اصول؛ سال 1370) چشیدن لذت علم و طهارت گفتاری از آیت‌ا... العظمی جوادی آملی «ماه پربرکت رجب در پیش است، تا می‌توانید در ماه رجب روزه بگیرید، مخصوصاً کسانی که قدرت جوانی دارند، از روزه‌های این ایام و مبعث و ایام اعتکاف فراموش نشود؛ درس و بحث گوشه‌ای از کار است، اساس کار جای دیگر است، اگر این اساس کار را رعایت بکنیم، آن وقت لذت علم و طهارت را می‌چشیم، اگر لذت طهارت را بچشیم، هیچ چیزی جای آن را نمی‌گیرد؛ اگر عالَم را به وی بدهیم، برایش گزنده است. درست است که بعضی از کارهای بدی که کردیم، از ما ظرفیت را گرفته است؛ ولی ظرفیت‌ده، همچنان بخشنده است؛ از او ظرفیت طلب کنید، استحقاقْ طلب کنید، لیاقتْ طلب کنید و بعد، از خداوند مسئلت کنید که به این ظرفیت، پاسخ مثبت بدهد و مظروف را عطا کند.» بهترین ماه برای ساخته شدن گفتاری از مرحوم آیت‌ا... آقامجتبی تهرانی «ما موقعیت های بسیاری برایمان پیش می‌آید که بتوانیم خود را سبکبال کنیم. نباید بگذاریم که این موقعیت‌ها را از دست بدهیم. همه ما کم و بیش مبتلاییم و خداوند بدون آن که من و تو از او درخواست کنیم، گذشت می‌کند. این رحمت واسعه حق، تطهیر کننده من و توست و تخفیف دهنده بار روح و دل ما و یکی از آن موقعیت‌ها ماه رجب است. در ماه رجب، رحمت‌های الهی بر امت پیامبر(ص) ریزش می‌کند. ما روایت‌های متعددی در باب ماه رجب داریم، ماه رجب، شهرا... است؛ به دلیل این‌که در این ماه، رحمت الهی بر بندگان زیاد ریزش می‌کند. پیامبراکرم(ص)، وقتی ماه رجب می‌آمد مسلمین را اطراف خود جمع می‌کرد، در بین آن ها می‌ایستاد و خطبه می‌خواند و این جملات را می فرمود: «ایها المسلمون، قد اقلکم شهر عظیم مبارک و شهر الأصب و یصب الله فیه الرحمة علی عباده»؛ مسلمان‌ها سایه افکند بر شما ماهی بزرگ و فرخنده و ماهی است که در آن ریزش [رحمت] فراوان است. خداوند فرو می‌ریزد رحمتش را بر کسی که او را بپرستد. روایات متعددی داریم درباره ماه رجب که ماه رحمت است. باید بنده خودش را در معرض ریزش این رحمت قرار دهد. لذا یکی از آداب و اذکاری که وارد شده در ماه رجب، استغفار است. استغفار ذکری است که گویا تقاضای تطهیر و پوزش طلبیدن است. خداوند عذرخواهی بنده را بدون منت می‌پذیرد. به تعبیری ساده، با رویی باز بنده‌اش را بغل می‌کند. پیامبر(ص) فرمود: خداوند در آسمان هفتم مَلِکی را قرار داده که نامش داعی و دعوت‌کننده است؛ آن‌گاه که ماه رجب وارد بشود، آن فرشته هرشب تا به صبح نگاه می‌کند، خداوند می‌گوید کسی که بخواهد با من بنشیند، من با او می‌نشینم، کسی که اطاعت من کند، حوائج او را برآورده می‌کنم و درمی‌گذرم از [گناهان] کسی که از من پوزش بطلبد. اگر کسی مرا در این ماه صدا کند، اجابتش می‌کنم و اگر از من درخواستی کند، به او عطا می‌کنم. کسی که از من هدایت بخواهد، او را هدایت می‌کنم. این ماه را ریسمانی قرار دادم بین خودم و بندگانم، کسی که این ریسمان را بگیرد، به من می‌رسد. این دعاهای ماه رجب را حتماً بخوانید. هرکس جایی غیر رحمت خداوند بیاید، زیان‌کار است. این همه دعا به ما تعلیم کرده‌اند که باید بخوانیم، به خصوص استغفارهایی که وارد شده‌است. امام صادق(ع) نقل می‌کند که پیامبر(ص) فرمود: ماه رجب ماه استغفار امت من است. در این ماه زیاد استغفار کنید که خداوند آمرزنده و مهربان است. دست خود را در دست اولیای [الهی] بگذارید و عملاً وارد این راه شوید. این ماه بهترین ماه است برای این که بنده خودش را بسازد».
سایر اخبار این روزنامه
قدرِ «رجب» در کلام «رجبیّون»
اعتبار 10 هزار میلیاردتومانی بابت بدهی به تأمین اجتماعی
دانش آموزان روی خط افت تحصیلی!
151 میلیون برای یک سوت زن
مخمصه های نتانیاهو
4 وعده کوتاه مدت رئیسی
تعدیل 13 هزار نیروی کار خراسان رضوی در 9 ماه!
مشغله های جدید آقای گرفتار، اخراج یزدانی و نتانیاهو در باتلاق
جزئیات جدید از مرحله آزمایشی کالابرگ الکترونیک
تحریف دوباره نام خلیج فارس این بار در خاک ایران!
کریستال کشی زیر رگبار گلوله!
روستایی هزاررنگ در دل البرز
کاهش بودجه قانون افزایش جمعیت؟
