فیلم روز

دومین فیلم روز اول جشنواره فیلم فجر «شماره ده» به کارگردانی حمید زرگرنژاد بود. فیلمسازی که فیلم قبلی‌اش «ماهورا» با پرداخت متفاوت داستان عاشقانه‌اش در دل دفاع ‌مقدس او را به‌عنوان فیلمسازی متفاوت و کنجکاوی‌برانگیز به مخاطبان سینما شناسانده بود و حالا با «شماره ده» به‌عنوان دومین تجربه فیلمسازی‌اش در حوزه سینمای دفاع ‌مقدس آمده است تا این شهرت را در متن این نوع سینما تثبیت کند.

حمید زرگرنژاد پس از آنکه در سال ۹۵ با «ماهورا» سینمای دفاع‌ مقدس را آزمود، ساخت فیلم درباره مسائل و مضامین اجتماعی را نیز تجربه کرد. با این حال، او امسال دوباره با فیلم «شماره ده» به وادی سینمای جنگ یا دفاع ‌مقدس رجوع کرده و راوی قصه فرار پرماجرای یک اسیر ایرانی از زندان رژیم بعث عراق شده است. فیلمی به تهیه‌کنندگی‌ ابراهیم اصغری -تهیه‌کننده‌ کارکشته سینمای دفاع ‌مقدس- که بسیاری از آن به‌عنوان یک فیلم متفاوت و جذاب داستان‌گو نام می‌برند و البته با یک ترکیب قابل توجه از بازیگرانی چون مجید صالحی، سیامک صفری، بهرنگ علوی، احمد کاوری و البته حسام منظور. با توجه به اینکه فیلم قبلی زرگرنژاد توانسته بود نقش‌آفرینی ساعد سهیلی را به چشم منتقدان آورد، حالا بسیاری انتظار دارند که فیلم «شماره ده» هم بتواند یک ستاره به سینمای کشور معرفی کند.

نگار باباخانی؛ شهروندآنلاین؛ در روز آغازین دوره چهل‌ویکم جشنواره فیلم فجر فیلمی به نمایش درآمد که اگر به‌عنوان فیلم افتتاحیه روی پرده نمی‌رفت، شاید به‌خاطر موضوعی که به نمایش گذاشته بود، بازتاب‌های رسانه‌ای به‌مراتب بیشتری می‌داشت: «استاد» به کارگردانی سیدعماد حسینی به‌رغم موضوع جذاب و کنجکاوی‌برانگیزش درباره جنبش بالقوه بحث‌انگیز «می‌تو»، پیش از آغاز جشنواره بیشتر به واسطه نام تهیه‌کننده‌اش سر زبان‌ها افتاده بود. در واقع در رسانه‌های هنری «استاد» بیشتر به‌عنوان فیلمی به تهیه‌کنندگی بهروز افخمی مطرح شده بود. سینماگری که به‌ نظر می‌رسد عامدانه به‌دنبال بحث و جنجال رسانه‌ای است و در روزهای منتهی به جشنواره نیز با اظهارات جنجال‌سازش درباره رویدادهای اجتماعی ماه‌های اخیر و پس از آن هم با خبر اجرای برنامه هفت در روزهای جشنواره خود را تبدیل به تیتر اخبار این چند وقت اخیر کرده بود.

«استاد» همان‌گونه که گفته شد، به جز افخمی چیزهای بسیاری برای مطرح‌شدن دارد. مهم‌تر از همه موضوعش: داستان یک دانشجوی دختر ۲۴ ساله که قصد دارد برای دانشگاهی در اتریش اپلای کند که البته در کنار این داستان، محور اصلی فیلم درباره تعرض به زنان و ظلمی که به آنها می‌شود، رخ می‌نماید. در واقع «استاد» از یک موضوع ملتهب اجتماعی بهره‌مند است: جنبش «می‌تو» که بعد از چند سال طرح در سطح جهان، در یکی، دو سال اخیر در ایران نیز به شکل پررنگ‌تری مطرح شده است.

سیدعماد حسینی در زمینه موضوع فیلمش می‌گوید که «این فیلم به بحث تعرض به زنان می‌پردازد که یک موضوع جهانی است. با این حال روایت ما از این داستان ایرانی است، یعنی در این فیلم سعی کرده‌ام به‌عنوان فیلمسازی ایرانی یک داستان ایرانی روایت کنم».

موضوعی که سیدعماد حسینی مطرح می‌کند، می‌تواند تا حدودی یادآور جنبش جهانی «می‌تو» و تأثیر آن در سطح جامعه ایران  باشد. دریافتی که کارگردان «استاد» می‌گوید: «اگرچه فیلم با جنبش جهانی می‌تو بی‌ارتباط نیست، اما این ارتباط بیشتر از جنس ارتباط مضمونی است. فیلمی که با این هدف ساخته شده تا تماشاگران به موضوعاتی از قبیل آزار جنسی در جامعه فکر کنند و تصمیم‌های درستی بگیرند.»

کارگردان «استاد» با تأکید بر اینکه «موضوع فیلم سیاسی نیست و در واقع این فیلم کوشیده موضوعش را از جوانب و زوایای مختلف با نگاهی عمیق بررسی کند»، ایده فیلمش را برگرفته از یک نمایشنامه خارجی عنوان می‌کند: «استاد برداشتی آزاد از نمایشنامه‌ «اورلئانا»ی دیوید ممت است. البته باید این موضوع را توضیح دهم که فیلمنامه ما به هیچ وجه به متن نمایشنامه «اورلئانا» وفادار نیست. یعنی قرار نبوده که بیاییم خط به خط نمایشنامه دیوید ممت را در این فیلم اجرا کنیم و حتی می‌توانم بگویم که هیچ نشانی از آن را نمی‌توان در فیلمنامه استاد سراغ گرفت. در حقیقت تنها اشتراک فیلمنامه ما با نمایشنامه مورد اقتباس، موضوع آن است.»

به ‌گفته سیدعماد حسینی، ایده نمایشنامه مورد اقتباس در پیوند با شرایط اجتماعی حال حاضر این سرزمین فیلمنامه «استاد» را به بار آورده است: «وقتی موضوعی ملتهب مانند این بحث اخیر تبدیل به دغدغه مردم می‌شود، برای هر فیلمسازی باید وسوسه فیلم ساختن بر اساس این موضوع وجود داشته باشد. به هر حال کتمان نمی‌توان کرد که چنین فیلم‌هایی می‌توانند بسیار تأثیرگذار باشند و در عین حال به کسانی که در حوزه تصمیم‌سازی موثرند، کمک کنند. به این دلیل در این فیلم سعی کرده‌ایم یک بازنمایی درست از ماجرا ارائه دهیم.»

اما همان‌گونه که گفته شد، «استاد» در رسانه‌های فرهنگی و هنری بیشتر به‌عنوان فیلمی به تهیه‌کنندگی بهروز افخمی مطرح شده است. سینماگری که هر از چندی با اظهاراتی جنجالی خود را به صدر اخبار می‌کشاند؛ اظهارنظرهایی اغلب غیرمنتظره که در روزهای اخیر هم با انتشار خبر اجرای برنامه هفت ویژه جشنواره تلفیق شده و بهروز افخمی را تبدیل به رسانه‌ای‌ترین چهره این روزهای سینمای ایران کرده است. این سینماگر که همواره حواشی‌اش بقیه عوامل فیلمش را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، حالا به‌عنوان تهیه‌کننده «استاد» در جشنواره حضور دارد. حضوری که می‌توان تا حدی آن را تصادفی دانست. ظاهرا در جریان فیلمبرداری مشکلی برای حسن معجونی پیش آمده که موجب وقفه سه‌ماهه در جریان ساخت فیلم شده و انصراف تهیه‌کننده قبلی از ادامه همکاری را به‌دنبال داشته است. انصرافی که به پیوستن بهروز افخمی به این فیلم منتهی شده است. اتفاقی که سیدعماد حسینی آن را برای فیلمش مثبت می‌داند: «آقای افخمی در یک زمان بحرانی وارد شد و دست ما را گرفت و به نوعی می‌توان گفت که این پروژه را نجات داد. ایشان جزو کارگردانان مهم سینمای ایران هستند. با این حال به‌عنوان تهیه‌کننده این فیلم، نقش بسیار بزرگوارانه‌ای داشت و با اینکه مشاوره‌های خود را در زمان تولید فیلم به من می‌داد، اما این اجازه را هم می‌داد که تصمیم نهایی را بگیرم و حتی در موارد زیادی خلاف نظر او کارگردانی کنم. در کل، در طول تولید این فیلم از آقای افخمی بسیار آموختم.»

فیلمی مانند «استاد» با موضوع ملتهبش احتمالا تولید آسانی نداشته است. این موضوعی است که سیدعماد حسینی هم آن را تأیید می‌کند و به خبرگزاری مهر می‌گوید که فیلم در دولت قبل با دشواری‌های زیادی تولید شده و «شورای پروانه ساخت در دولت قبل به‌دلیل اینکه شخصیت اصلی فیلم به یک هنرمند مشهور شباهت داشت، اجازه تولید فیلم را نمی‌داد. اما ما کوتاه نیامدیم و تأکید کردیم که تلاش داریم این موضوع را تقبیح کنیم و در نهایت توانستیم پروانه ساخت این فیلم را بگیریم».

به‌ گفته کارگردان فیلم «استاد»؛ «در ادامه نیز افراد مختلفی از موضع دلسوزی مرا از ساخت چنین فیلمی منع می‌کردند که از آن جمله می‌توانم به برخی از بازیگران اشاره کنم. تأکید می‌کنم که برخی از بازیگران که به آنها پیشنهاد بازی دادیم، با صراحت می‌گفتند که ما با فلان هنرمند رودربایستی داریم و حتی برخی هم مرا به شکل غیرمستقیم تهدید می‌کردند. اما خوشبختانه در کشور ما آدم‌های عاقلی وجود دارند که پشت ما ایستادند تا بتوانیم پروانه ساخت بگیریم و فیلم را تولید کنیم. در واقع این افراد از مسئولان سینمایی و صاحب‌نظران دانشگاهی بودند که از من و این فیلم حمایت کردند».