روزنامه خراسان
1401/11/18
جریان سازی شعر نیمایی در جهان عرب و ضد حال جواد عزتی و صابر ابر!
جریان سازی سبک نیما یوشیج در جهان عرب
ناشنیده ها از داد و ستد گسترده میان ادبیات فارسی و عربی در گفت و گو با دکتر امیر سلمانی رحیمی پژوهشگر برجسته ادبی
محمد بهبودی نیا calture@khorasannews.com
تأثیرپذیری و تأثیرگذاری را می‌توان یکی از مهم‌ترین موضوعات مطرح در ادبیات دانست. گاهی این فرایند در محدوده یک کشور و گاهی میان نویسندگان چند کشور رخ می‌دهد. همین موضوع مقدمه‌ای بر ای به راه افتادن تبادلات فرهنگی و ادبی نیز به شمار می آید. دکتر امیر سلمانی رحیمی، پژوهشگر و استاد زبان و ادبیات عربی که چندین سال در دانشگاه‌های لبنان به تحصیل و تدریس، مشغول بوده است ازجمله صاحب‌نظرانی است که تا امروز درباره تأثیرگذاری شعر فارسی و عربی بر یکدیگر تحقیقاتی داشته است. برای بررسی بیشتر نحوه تأثیرگذاری ادبیات فارسی بر شاعران و نویسندگان عرب‌زبان با این پژوهشگر ادبی گفت‌وگو کرده‌ایم. ترجمه شاهنامه فردوسی به عربی در قرن‌های نخست اسلامی دکتر امیر سلمانی رحیمی در ابتدا ضمن تشریح وضعیت تبادلات فرهنگی و ادبی ایران با کشور لبنان، می‌گوید: تبادلات علمی و فرهنگی ایران و لبنان (به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از دادوستدهای دو زبان فارسی و عربی) به‌پیش از اسلام بازمی‌گردد. گزارش‌های تاریخی از حضور ایرانیان در سرزمین‌هایی مانند مصر، عبور از مدیترانه و گذر از حجاز و شامات، نشانه‌هایی از این آمدوشدهاست. وی می‌افزاید: بی‌هیچ تردید، ظهور اسلام و گسترش تعاملات فرهنگی (که اکنون رنگی دینی و مقدس نیز به خود گرفته) نقشی پر اثر در گسترش و نزدیک کردن این دو فرهنگ و زبان به یکدیگر داشته است. با فراگیر شدن زبان نوشتار یا کتاب به‌جای نقل شفاهی داستان‌ها و حماسه‌ها، ماندگاری این مبادلات، تضمین شد.در چنین شرایطی، ابن ندیم که در سال 380 قمری درگذشت، توانسته است در «الفهرست» نمایه‌ای از نام مترجمان فارسی به عربی ارائه دهد که ابن مقفع، حسن بن سهل و آل نوبخت در شمار این مترجمان‌اند. نام متون و منابعی که حاصل تلاش و زبان‌دانی این مترجمان بوده در چند جلد کتاب به کوشش مرحوم دکتر محمد محمدی نیز گردآمده است. به‌عنوان برجسته‌ترین آثار ترجمه‌شده از فارسی به عربی در قرن‌های نخست اسلامی نیز می‌توان از ترجمه عربی شاهنامه فردوسی، تفسیر طبری و تاریخ بخارا یادکرد. تاثیر نیما یوشیج در شعر نو عرب وی در پاسخ به این سوال که در کشورهای عربی آثار کدام شاعران و نویسندگان کشورمان بیشتر موردتوجه است می‌گوید: با گذری شتابان از گذشته به عصر حاضر، می‌توان از ترجمه آثار نویسندگان و شاعرانی مانند علی دشتی، صادق هدایت، رشید یاسمی، ابوالقاسم حالت، ایرج میرزا، پروین اعتصامی و دکتر غلامحسین یوسفی نام برد. در مقابل، تعدادی از آثار و متون علمی، تاریخی و ادبی عربی نیز به فارسی ترجمه‌شده‌اند، آثاری ازجمله مروج الذهب مسعودی، تاریخ یعقوبی، مقدمه ابن خلدون، سفرنامه ابن بطوطه و بسیاری دیگر، که همه این‌ها حکایت از گستره وسیع تبادلات فرهنگی و ادبی ایران و کشورهای عربی دارد. همچنین در میان معاصران عرب که آثارشان به فارسی ترجمه‌شده است می‌توان به قاسم امین، عبدالوهاب عزام، جرجی زیدان، طه حسین، احمد امین، عائشه بنت الشاطی، ابوزهره، سیّد قطب، نزار قبانی، فدوی طوقان و ... اشاره کرد. سلمانی رحیمی خاطرنشان می‌کند: در میان آثار ترجمه‌شده از عربی به فارسی، سهمی بسزا به ترجمه آثار شاعران و نویسندگان لبنانی ـ با همان نگاه به عصر حاضر ـ اختصاص می‌یابد. شخصیت‌های علمی و ادبی مانند جرج جورداق، سلیمان کتّانی، دلال عباس، سعید عقل، دکتر حسن الزین، جعفر مرتضی العاملی، فیلیپ خوری هتّی (حتّی)، جبران خلیل جبران، امین ریحانی، الیاس فرحات، ژوزف حرب، آدونیس، مارون عبّود و میخائیل نعیمه که دست‌کم یک اثر از آن ها به همت مترجمان ایرانی به فارسی برگردانده شده است. وی تصریح می‌کند: از این فراتر، افرادی مانند خانم دلال عباس (که بنده توفیق دیدار با ایشان را به‌واسطه استاد راهنمایمان مرحوم دکتر احمد لواسانی داشته‌ام) معتقد است که شعر نو عربی، متأثر از نیما یوشیج و در قالب و مضمون، پیرو او است. مجله «الدراسات الأدبیّة» نیز در نزدیک کردن دو فرهنگ و زبان فارسی و عربی به‌ویژه معرفی چهره‌های ادبی معاصر به یکدیگر در دو کشور ایران و لبنان، شایان توجه است. هم اکنون، محمدعلی آذرشب، محمد خاقانی، هادی نظری منظم، احسان اللواتی، علی مهدی زیتون، ناهی عبد ابراهیم ناصر الزهیری، انسیه خزعلی و فردوس موسی موسی اعضای هیئت تحریریه این نشریه علمی و ادبی‌اند. از جنبه موضوع نیز ادبیات داستانی، شعر مقاومت، انقلاب اسلامی، امام خمینی (ره) و آیت‌ا... خامنه‌ای، حزب ا... و شیعیان لبنان و آفریده‌های ادبی، مهم‌ترین موضوعاتی است که در ترجمه مورد توجه مترجمان ایرانی و لبنانی قرارگرفته است.سلمانی رحیمی می‌گوید: برگزاری شب‌های شعر مشترک که اهل ادب عربی آن را «أُمسیّة شعریّة» می‌خوانند، از پدیده‌های زیبایی است که به برکت جهادی دوشادوش و خون پاک سرداران مقاومت اسلامی مانند عماد مغنیه و قاسم سلیمانی شاهد برگزاری آن در جمهوری اسلامی ایران و در کشور لبنان هستیم. ضد حال جواد عزتی و صابر ابر! واکنش منتقدان به فیلم های «کت‌چرمی» و «بعد از رفتن» در جشنواره فجر چه بود؟ مصطفی قاسمیان عصر یک‌شنبه دو فیلم پرستاره در پردیس سینمایی ملت تهران به عنوان خانه رسانه چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر رونمایی شد تا روز داغ و پرمخاطبی را رقم زده باشد؛ «بعد از رفتن» ساخته رضا نجاتی و «کت چرمی» ساخته حسین میرزامحمدی. این آثار به شکلی جالب توجه، چند نقطه مشترک دارند. هردو فیلم اول کارگردانان خود محسوب می‌شوند، سازندگان آن‌ها پیشتر در سینمای کوتاه مشغول بوده‌اند، هردو فیلم با مشارکت بنیاد فارابی ساخته شده و هر دو فیلم از حضور صابر ابر و پانته‌آ پناهی‌ها بهره می‌برند؛ دو بازیگری که در این دوره جشنواره، با حضور در 3 فیلم پرکارترین‌های فجر چهل و یکم به شمار می‌روند. تکرار صابر ابر در «بعد از رفتن» «بعد از رفتن» حاصل همکاری دو فیلم ساز سیمرغ‌دار سال گذشته است. رضا نجاتی کارگردان فیلم، سال گذشته با فیلم کوتاه «ارفاق» برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم کوتاه شد و محمود بابایی تهیه‌کننده فیلم، سال گذشته با تهیه «بدون قرار قبلی» به جایزه بهترین فیلم از نگاه ملی دست یافت. ماجرای فیلم درباره شخصی به نام «آرش» است که پس از مدت‌ها دوری، به زادگاهش بازمی‌گردد و به دنبال یک گمشده است. هنرپیشه اصلی اثر، صابر ابر است و چهره‌هایی چون سارا بهرامی، پوریا رحیمی سام، پانته‌آ پناهی‌ها، بهرام شاه‌محمدلو، احترام برومند، روشنک گرامی، یسنا میرطهماسب، خسرو احمدی و حامی ترابی دیگر بازیگران «بعد از رفتن» را تشکیل می‌دهند. این فیلم با نظرات متوسط اهالی رسانه مواجه شد، اما ریتم کند، از جمله انتقادات اغلب بینندگان به آن بود. علیرضا بهرامی در ایسنا درباره این فیلم نوشت: «بازی‌های آشنای بازیگرانش در فرم بازیگری و تیپ‌سازی‌های انگار تثبیت و درنتیجه کلیشه‌ای‌شده، در نوع خود جالب است. همه همان چیزی هستند که همیشه بوده‌اند؛ درنتیجه، توقع تفاوت را از این منظر نمی‌توان داشت. مخاطب ایرانی حدود یک و نیم دهه است که یک «صابر ابر» ثابت را در تمام فیلم‌ها می‌بیند، تا چند دهه دیگر قرار است همین «صابر ابر» را مدام ببیند؟ با یک بغض در گلو هنگام حرف زدن و نگاهی مملو از ترکیب استیصال، سرگردانی، غم و کلافگی توامان.» سیدمهدی دزفولی مستندساز نیز در توئیتر خود نوشت: «بازی صابر ابر و سارا بهرامی خوب بود، اما این فیلم هم داستان خوب و پرکششی را پیش نمی‌برد. در بهترین حالت فیلمی متوسط و یک خطی است.» این اثر 3.1 ستاره از منتقدان تبیان و 1.3 ستاره از منتقدان ایرنا گرفت. تکرار «مرد بازنده» در «کت‌چرمی» «کتْ‌چرمی» از حسین میرزامحمدی فیلم ساز سینمای کوتاه، اثری با موضوع فساد اقتصادی و آسیب‌های اجتماعی است که نامش به عنوان پرفروش‌ترین فیلم جشنواره و تنها اثری که به سئانس فوق‌العاده رسیده، مطرح میشود. قصه این فیلم به تهیه‌کنندگی کامران حجازی، درباره مردی است که مأمور رسیدگی به تخلفات مالی یک مرکز میشود. این اثر، دومین فیلمی است که محمدحسین مهدویان به کارگردان آن مشاوره داده و بسیاری می‌گویند شباهت‌هایی جدی به آخرین فیلم او «مرد بازنده» دارد و این شباهت حتی در فهرست بازیگران آن شامل جواد عزتی، صابر ابر، گلاره عباسی، پانته‌آ پناهی‌ها، ستاره پسیانی، عباس جمشیدی‌فر، مائده طهماسبی، امین میری، بهزاد خلج، آیدا ماهیانی و رویا تیموریان دیده می شود. مازیار حکاک خبرنگار سینمایی درباره این فیلم نوشت: «به لحاظ موضوع، داستان و حتی بازیگران شباهت زیادی به «مرد بازنده» دارد و شاید به تعبیری نسخه ضعیف‌شده آن فیلم باشد. جواد عزتی مثل همیشه خوب است و در کل بازی‌های خوب و بی‌نقصی را شاهد هستیم، اما مشکل فیلم در داستان و فیلم‌نامه و گاه ریتم کند آن است.» علیرضا بهرامی نیز در ایسنا درباره این اثر نوشت: «یادآور فیلم‌های دیگری است که قبلا دیده‌اید و به‌نوعی مخلوطی از خیلی از آن‌هاست، با این حال فیلمی نیست که عموم مخاطبان به آن روی خوش نشان ندهند؛ مخصوصا در دورانی که فیلم‌های با قهرمان‌های عصیانگر، ساختارشکن و تا حدودی خشن، در جهان و از جمله در ایران با اقبال روبه‌رو است.» این فیلم نیز 3.1 ستاره از منتقدان تبیان دریافت کرد.
سایر اخبار این روزنامه
انقلاب علمی؛ رهاورد 4 دهه تلاش و نبوغ ایرانی
بازهم «باروز» را شکست می‌دهم
سفره های بی آب، ما را می بلعند!
رکورد خراسانی ها با 17 بازوبند پهلوانی
نوبت ترمیم اجتماعی
بیم و امید رشد 54 درصدی مالیات ها در لایحه بودجه
چراغ سبز به اصلاح آیین نامه مولدسازی
کابوس هزاران کشته در زلزله ترکیه
جریان سازی شعر نیمایی در جهان عرب و ضد حال جواد عزتی و صابر ابر!
تحلیل همسر رئیس جمهور از ریشه ناآرامی ها در گفت و گو با راشاتودی
مبلغ عیدی و پاداش کارگران چقدر است؟
ارتباط گروه خونی با بیماری ها
راهکارهای زندگی با فرزند مجرد
قصه این گسل های مرگبار
