روزنامه خراسان
1401/11/19
انقلاب در شعر پس از پیروزی انقلاب اسلامی
الهه آرانیان- یکی از نقطه‌های عطف در شعر معاصر فارسی، پیروزی انقلاب اسلامی است. بعد از این رویداد بزرگ، شعر فارسی تحولات بسیاری را در ساختار و مضمون به خود دید و شاعران بزرگی در سایه‌سار درخت تنومند شعر فارسی پرورش یافتند؛ شاعرانی مانند قیصر امین‌پور، سید حسن حسینی، سلمان هراتی، علی معلم، حسین منزوی و.... پس از انقلاب، مفاهیم اخلاقی، اجتماعی و سیاسی بیش از گذشته وارد شعر شد. علاوه بر این شاعران پس از انقلاب، در شاخه تازه‌ای به نام «ادبیات پایداری و مقاومت» نیز آثار برجسته و ارزشمندی سرودند. طبق آمار خانه کتاب جنگ حوزه هنری، در فاصله بین سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷ متوسط تولید سالانه کتاب در حوزه دفاع مقدس ۱۰۵ کتاب، از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۴ سالانه به‌طور متوسط ۱۷۵ کتاب، از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۲ متوسط سالانه ۳۸۰ کتاب، از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۷ متوسط سالانه ۶۳۰ کتاب و دوره آخر از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۹ متوسط سالانه ۹۵۰ کتاب در حوزه ادبیات پایداری و دفاع مقدس به چاپ رسیده است. نکته قابل‌توجه این‌که از این تعداد کتاب، هزار و ۹۲۲ اثر در حوزه ادبیات پایداری کودک و نوجوان منتشر شده‌است. در روزهای پیروزی انقلاب اسلامی، به سراغ حسین اسرافیلی، شاعر پیش کسوت انقلاب رفتیم تا از دستاوردهای شعر فارسی پس از انقلاب بنویسیم. اسرافیلی متولد 1331 در تبریز است و آثار متعددی از جمله مجموعه شعرهای «تولد در میدان»، «آتش در خیمه‌ها»، «عبور از صاعقه»، «آتش در گلو» و «آینه‌های شعله‌ور» را به چاپ رسانده‌است. فضای شعری قبل از انقلاب در حوزه آیینی چطور بود؟ شعر آیینی آن زمان هم بود و دوستانی در این زمینه کار می‌کردند، ولی تنها افراد خاصی بودند که به فضای آیینی توجه داشتند. آن‌هایی هم که کار می‌کردند، در جمع شاعران حضور پررنگی نداشتند و شعرهایشان برای ذوات مقدس، بیشتر شامل مباحث عمومی ائمه بود؛ مثلاً اگر قصیده 80 بیتی برای امام رضا (ع) سروده بودند، تنها 20 بیت آن درباره حضرت رضا (ع) بود و بقیه بیت‌ها شامل جلوه‌های عمومی اهل‌بیت (ع) بود، اما بعد از انقلاب، هم بیشتر شاعران در حوزه آیینی شعر گفتند، هم‌زبان روز را به کاربردند و هم به ویژگی‌های خاص معصوم توجه داشتند؛ یعنی اگر شعری درباره امام حسن مجتبی (ع) سروده شده، دقیقاً ویژگی‌های امام حسن مجتبی (ع) در آن شعر وجود دارد و مخاطب دو بیت آن را که بخواند، متوجه میشود شعر درباره امام حسن مجتبی (ع) است. علت کمتر پرداخته شدن به شعر آیینی قبل از انقلاب، برخورد با شاعران بود یا اشراف نداشتن آن‌ها به مباحث دینی؟ هر دو. تبلیغات اجتماعی در آن دوره طوری بود که اگر شاعری شعر آیینی می‌سرود، او را فردی اُمّل می‌دانستند، نه فردی متعهد به باورهای دینی. در جامعه مباحث غیردینی تبلیغ می‌شد. در آن زمان، حکومت علیه موضوعات دینی حرکت می‌کرد و از طرف دیگر افراد خاصی به مباحث و باورهای دینی در شعر روی می‌آوردند؛ مانند دکتر سید علی موسوی گرمارودی که همان موقع شعر فاخر «در سایه‌سار نخل ولایت» را سرود. زبان بیشتر شاعران در شعر آیینی ضعیف بود و به‌روز نبود. به نظر شما شعر فارسی پس از انقلاب چه دستاوردهایی داشته است؟ انقلاب به شعر، اعتبار دیگری بخشید؛ هم شاعران به شعر توجه بیشتری داشتند و هم انقلاب به شاعران (به‌ویژه شاعران آیینی) توجه کرد. شعر انقلاب در حوزه‌های مختلف پیش رفت، حتی شعرهای عاشقانه پس از انقلاب بسیار ارجمند و فاخر است؛ البته جدا از شعرهای خاص از افراد خاصی که در انجمن‌های خاص شعر می‌گفتند و بیشتر به عریانی توجه داشتند و هنوز هم دارند. به‌طورکلی شعر پس از انقلاب عمومیت ویژه‌ای پیدا کرد. شعر پس از انقلاب در ساختار موفق‌تر است یا مضمون؟ هر دو. هم در مضمون به مفاهیم اخلاقی و موضوعات سیاسی و اجتماعی لازم پرداخته میشود و هم قالب‌ها و زبان، یعنی روبنای اشعار بسیار زیبا شده و تصویرهایی که به کار می‌رود، جدید است. عملکرد شاعران شناخته‌شده با عنوان «نسل دوم انقلاب» را چطور ارزیابی می‌کنید؟ من به آن‌ها نمره قبولی می‌دهم. آثار کدام‌یک از شاعران جوان را دنبال می‌کنید؟ به دلیل سن و سالم، نمی‌توانم مدام پیگیر آثار باشم، ولی وقتی به مجموعه‌هایی که به دستم می‌رسد نگاه می‌کنم، خیلی راضی هستم و می‌بینم شعرهای ارجمندی هستند و من از خواندن شان لذت می‌برم؛ مثلاً آثار آیینی حمیدرضا برقعی و اشعار غیر آیینی آرش شفاعی را می‌پسندم. وقتی آثار امثال این شاعران را می‌خوانم، به آینده شعر انقلاب امیدوار می‌شوم. شعر پایداری و مقاومت را چطور ارزیابی می‌کنید؟ به نظر بنده هر شعری که بعد از پیروزی انقلاب سروده شده، حتی عاشقانه‌ها، شعر انقلاب محسوب میشود. اشعاری که بعد از انقلاب تولیدشده، همه ارجمندند، اما در حوزه مقاومت و دفاع مقدس، آثار بسیار فاخری تولیدشده. حالا بگذریم که بعضی از دوستان مان در آثار این‌چنینی هنوز از قول فرزند شهید می‌گویند: بابا کجایی، یا چرا دست‌به‌سرم نمی‌کشی. درحالی‌که فرزند آن شهید، الان خودش پدر یا مادر شده است. به‌طورکلی در حوزه دفاع مقدس و مقاومت و پاسداشت آرمان‌ها و اهداف امام (ره)، کارهای بسیار خوب، به‌ویژه در زمینه مقاومت تولیدشده است. لازم نیست غزلی حتماً با ردیف قرآن باشد تا مخاطب متوجه شود، شعر دینی است. مضمون دینی در یک بیت هم باشد کافی است. حافظ مگر چند بیت دارد؟ می‌گوید: هر چه کردم همه از دولت قرآن کردم. همین کافی است که مخاطب بفهمد یک انسان مؤمن قرآنی آن را سروده است.
سایر اخبار این روزنامه
تخمین هولناک 40 هزار کشته در زلزله ترکیه و سوریه!
ناشنیده‌ها از چاپ مخفیانه نخستین ترجمه آیت‌ا... خامنه‌ای در «چاپخانه خراسان» ۵۶ سال قبل
روایت سینمایی از عملیات حیرت‌انگیز «ستاری» و «بابایی»
آغاز اجرای مولدسازی در میان انتقادها
احتمال سقوط استقلال به دسته پایین‌تر!
اهمیت راهبردی «عقاب ۴۴»
غرش عقاب ها از دل کوه
انتقام جوانی پسرم را از اوباش«رجوی» می‌گیرم
انقلاب در شعر پس از پیروزی انقلاب اسلامی
2 دهم درصد؛ سهم محیط زیست از لایحه بودجه !
جهش تازه ایران در صنعت ماهواره
خواب خوش به‌جای بدرقه همسر!
زخم کاری یخ بندان به کشاورزان
