کودکان کتک‌خور والدین کتک‌زن شده‌اند!

    یک قدم برای حمایت از کودک سیلی خورده برمی‌دارم، اما از شدت خشمی که در چهره مادر کودک می‌بینم، از این کار منصرف می‌شوم و در این ماجرا دخالت نمی‌کنم. قلبم، اما تند‌تند می‌زند و از اینکه نمی‌توانم کمکی به آن کودک کنم، کلافه می‌شوم. خطای این کودک هر چه که باشد، مجازاتش سیلی خوردن نیست، چراکه او یک کودک است و به اقتضای سنی که دارد نمی‌تواند از همه قانون بزرگسالان پیروی کند، اما به دلیل کودک بودنش قادر به دفاع کردن از حق و حقوقش نیست و باید با همین مادر خشمگین و عصبانی و تمام ترس‌هایی که در دلش نقش بسته است، زندگی کند.   معنی تنبیه از نظر کودکان؛ «کتک می‌خوریم»! در دهه ۶۰ تنبیه بدنی یک کار متداول از سوی والدین بود. با گذشت زمان، این روند غلط تربیتی به دلیل بالاتر رفتن سطح آگاهی پدران و مادران برای کودکان نسل جدید کمتر مورد استفاده قرار داده‌شد، اما همچنان موارد زیادی از کتک خوردن کودکان دهه ۹۰ در میان خانواده‌ها دیده می‌شود، والدینی که یک روز خودشان از ترس کتک خوردن پدران و مادرانشان آسیب دیده‌اند، امروز همان روش تربیتی غلط را برای کودکانشان استفاده می‌کنند.  مینو یک دختر پنج ساله است که همراه خانواده‌اش برای بازی به پارک آمده‌است. به سمتش می‌روم و بعد از همبازی شدن با او و جلب نظرش سؤالی درباره تنبیه شدنش می‌پرسم. به او می‌گویم: «وقتی بابا یا مامان به شما می‌گویند تنبیه ات می‌کنیم چه چیزی به ذهنت می‌رسد؟» که او بلافاصله پاسخ می‌دهد: «یعنی کتک می‌خورم.» هلما کودک دیگری است که به این پارک آمده و مشغول بازی با همسن و سالانش است، او هم در پاسخ به این سؤال که «اگر کار اشتباهی انجام دهد، چطور تنبیه می‌شود؟» می‌گوید: «کتک می‌خورم.» همین سؤال را از علی کودک چهار ساله‌ای می‌پرسم که او می‌گوید: «مامان و بابا با صدای بلند سرم داد می‌کشند و اگر کار بدم را تکرار کنم، من را کتک می‌زنند.»  اثر منفی کتک بر رشد مغزی کودک محققان «دانشگاه هاروارد» در مطالعات خود اظهار کردند که کتک زدن با تغییر دادن واکنش‌های عصبی به محیط اطراف می‌تواند بر رشد مغز کودک تأثیر بگذارد. به گزارش دیلی میل، محققان دانشگاه «هاروارد» اثرات کتک زدن را که به عنوان تنبیه بدنی شناخته می‌شود بر مغز ۱۴۷ کودک بررسی کردند. همچنین آن‌ها دریافتند که این امر ممکن است بر رشد مغز کودک تأثیر بگذارد. محققان گفتند: «کتک زدن رشد مغز کودک را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و مناطق عصبی را که بر تصمیم‌گیری و پردازش شرایط تأثیر می‌گذارد، مختل می‌کند.» کودکانی که اینگونه تنبیه بدنی شده‌اند در چندین نواحی از قشر پیش‌پیشانی (PFC) از جمله در مناطقی که بخشی از شبکه برجستگی (SN) شناخته می‌شوند، پاسخ عصبی بیشتری دارند. این مناطق به نشانه‌هایی در محیط مانند تهدید که دارای پیامد هستند، پاسخ می‌دهند و ممکن است در تصمیم‌گیری و پردازش شرایط کودک تأثیر بگذارد.  کتی آ Katie A، از دانشکده روانشناسی دانشگاه «هاروارد» و نویسنده تحقیق گفت: «ما می‌دانیم کودکانی که خانواده‌های آن‌ها از تنبیه بدنی استفاده می‌کنند، بیشتر دچار اضطراب، افسردگی، مشکلات رفتاری و سایر مشکلات روحی می‌شوند، اما بسیاری از مردم به کتک‌زدن به عنوان نوعی از خشونت نگاه نمی‌کنند، در این مطالعه ما می‌خواستیم بررسی کنیم که چگونه کتک زدن می‌تواند بر رشد مغز تأثیر بگذارد.»  نسبت ۲۰ به ۸۰ در تنبیه و تشویق کودک تنبیه کودکان به هر دلیلی که باشد، آثار و نتایج سوئی روی رفتار آن‌ها حتی در سنین بزرگسالی دارد و تا آخر عمر در آن‌ها باقی خواهد ماند. به همین دلیل باید بهترین روش تربیتی را در دوران رشد کودکان مورد استفاده قرار داد. در این رابطه فرناز عباسیان، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی و قصه درمانگر و بازی درمانگر به خبرنگار «جوان» می‌گوید: «یک کودک در دوران تربیتش هم باید مورد تشویق قرار گیرد و هم مورد تنبیه، اما به موقع و با روش صحیح.»  او ادامه می‌دهد: «تنبیه خیلی وقت‌ها لازم است به شرط اینکه به درستی و صحیح انجام شود. به طور حتم هرگونه تنبیه بدنی از جمله کتک‌زدن و هل دادن هیچ تأثیر مثبتی در تربیت کودک نخواهد داشت. بنابراین توصیه ما به والدین این است که اگر نمی‌توانند خشم خودشان را در مقابل رفتار نادرست کودک که عمدتاً از سر بی‌تجربگی و کنجکاوی است، مدیریت کنند باید برای آن تمرین کنند.» عباسیان به روش‌های غلط دیگر تنبیه نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «تنبیه احساسی و مثلاً اینکه گاهی به کودک گفته می‌شود «من دیگه مامانت نیستم.» به روان کودک آسیب جدی وارد می‌کند و هر تهدید که به کودک حس ناکافی بودن بدهد، جز اینکه لجبازی او را بیشتر کند، اثر دیگری نخواهد داشت.»  او به روش‌های تنبیه درست اشاره می‌کند و می‌گوید: «بهتر است اگر کودک خطایی مرتکب می‌شود و قصد دارید به او نشان دهید که رفتارش اشتباه بوده‌است، حتماً با لحن قاطعانه (نه با فریاد زدن) دلیل ناراحتی یا عصبانیت خود را به کودک بگویید و واضح به او توضیح دهید که چه کاری اشتباه بوده و بابت چه چیزی از او ناراحت یا عصبانی هستید.» این بازی‌درمانگر به قاطع بودن والدین در تنبیه نیز تأکید می‌کند و اظهار می‌دارد: «اگر تنبیهی صورت می‌گیرد باید به شکل قاطعانه باشد، یعنی نباید برای تنبیه کردن کودک عذاب وجدان بگیرید و سپس به دلیل این عذاب وجدان از او عذرخواهی شود، چون این رفتار به کودک یاد می‌دهد که رفتار او هیچ مشکلی نداشته و این شما بودید که به اشتباه او را تنبیه کردید. علاوه بر آن، پدر و مادر باید به عنوان دو والد کودک در تنبیه همسو باشند و نباید وقتی یکی از والدین کودک را تنبیه می‌کند، دیگری از کودک دفاع کند. چنین کاری باعث دو تربیتی کودک می‌شود.» عباسیان ادامه می‌دهد: «متخصصان بر این باورند که در روش‌های صحیح تربیتی، تشویق‌های صحیح و تنبیه درست و بجا و با بیان دلیل، برای درک بیشتر کودک از رفتار ناصحیحش، بدون تنبیه فیزیکی که باعث تخریب روح و روان کودک می‌شود، موجب تربیت صحیح کودکان سالم و شاد خواهد شد.» او به ضرورت تشویق کودکان برای انجام کار‌های خوبشان می‌گوید: «از آنجا که اثرگذار بودن تشویق نسبت به تنبیه به اثبات رسیده، متخصصان معتقدند که برای تأثیرگذاری بیشتر تنبیه و تشویق باید از نسبت ۲۰ به ۸۰ استفاده کرد یعنی در ۸۰ درصد مواقع باید به رفتار صحیح کودک توجه داشت و آن را تشویق کرد و تنها در ۲۰ درصد مواقع باید برای رفتار ناصحیح کودک از روش‌های صحیح تنبیهی استفاده کرد. نکته این است که تشویق و تنبیه هر دو از نیاز‌های تربیتی کودک هستند، بنابراین بهتر است با رویکرد مثبت‌اندیشانه، به جنبه‌های مثبت شخصیت کودک توجه بیشتری گردد و او تشویق شود.»