غربی‌ها؛ توافق جدید به جای برجام

قاسم محبعلی تحلیلگر مسائل بین‌الملل  
 
 
 


تحولات پيرامون برجام که هر روز ابعاد جديدي پيدا مي‌کند و شاهد اظهار نظر مقامات کشورهاي مختلف در اين خصوص هستيم به نحوي است که گرچه همه طرفين قائل به احياي توافق و از سرگيري مذاکرات هستند اما به نظر مي‌رسد که اين توافق بيش از احيا به پايان نزديک‌تر است. به عبارت ديگر به نظر نمي‌رسد توافقي که در سال 2015 تحت عنوان برجام يا برنامه جامع اقدام مشترک انجام شده بود همچنان در دستور کار کشورهاي غربي باشد. آنچه که غربي‌ها از آن صحبت مي‌کنند يک راه حل سياسي و ديپلماتيک است. حال اينکه راه‌حل ديپلماتيک شامل چه مواردي شود و چه تغييراتي نسبت به گذشته داشته باشد بحثي است که طبيعتا در مذاکرات تعيين مي‌شود. لذا به نظر مي‌رسد با توجه به اينکه در تاريخ ژوئن 2023 يعني خردادماه سال آينده 8 سال توافق برجام تمام مي‌شود بايد اين توافق را پايان يافته تلقي کرد. چون زمان بندي‌هاي برجام که رعايت نشد. لذا اگر قرار باشد مجددا توافق شود بايد زمان‌بندي‌هاي جديد تعيين شود و روش‌هاي جديدي براي بازرسي‌ها ايجاد شود که قطعا ديگر آن توافق نخواهد بود و توافق ديگري خواهد بود. از طرف ديگر بايد به اين نکته مهم نيز اشاره کرد که توافق ميان ايران و آژانس نيز مي‌تواند مقدمه‌اي براي يک توافق جديد باشد. البته بايد گفت؛ با توجه به ادعاهاي جديدي که آژانس مطرح کرده در مورد غني سازي بالاي 60 درصد و 84 و... اينها تماما بحث‌هايي است که به نظر نمي‌رسد به سادگي قابل حل و فصل باشد. اگر هم چنين اتفاقي افتاده باشد گزارش بعدي آژانس خيلي تعيين کننده خواهد بود و بايد ديد اگر آژانس با ايران به توافق نرسد شوراي حکام چه تصميمي در مورد اين گزارش آژانس اتخاذ خواهد کرد. البته در حال حاضر شرايط تغيير کرده و موضوعات جديدي مطرح شده که اين موضوعات جديد همه تاثير‌گذار هستند. به غير از مساله هسته‌اي مساله همکاري يا همراهي و شراکت ايران در کنار روسيه مطرح شده است. مساله اعتراضات داخلي يا خارجي که نسبت به ايران وجود دارد به عنوان مساله حقوق بشر درآمده و عمده تحريم‌ها نيز حول محور اين دو مساله يعني تحريم‌ها و حقوق بشر صورت مي‌گيرد. لذا برجام تنها مساله‌اي نيست که ميان ايران، اروپا، آمريکا و کشورهاي عربي خاورميانه باشد. لذا به نظر مي‌رسد آن فرصتي که ايران براي رسيدن به يک توافق صرفا هسته‌اي داشت از دست رفته باشد و اگر توافق جديدي هم در کار باشد فقط هسته‌اي نخواهد بود و در خصوص ساير مسائل و مباحث نيز صحبت خواهد شد.