[ مریم لطفی]   22آبان سال 1396 که زمین کرمانشاه لرزید و خانه‌ها آوار شد و آدم‌ها نفسشان بند آمد و دام‌ها دراز‌به‌دراز افتادند و مردند، کسی فکرش را نمی‌کرد که چند دقیقه بعد، این درد راه دور و درازش را از روستای کرمانشاه باز کند و بلافاصله از خانه‌های شهرهای دیگر سردرآورد. چند دقیقه بعد، مصیبت آن قطعه از زمین، شد درد مشترکی که فریاد شد. یا دو سال بعد که بهار، نیامده با سیل درآمیخت و سال 1398 از همان اولش شد «سالِ سیل»، کل ایران شد گلستان و لرستان و خوزستان و شیراز. درد همسایه شد درد صاحبخانه. مصیبت تنها سیل و زلزله هم نبود، نیست. فقر و بیکاری و بحران‌های اجتماعی و سیاسی و زیست‌محیطی و تحریم‌‎های کمرشکن طولانی هم بود، هست. اما چیز دیگری هم هست. امید و همبستگی جمعی که همیشه تنها چراغِ روشنِ شبِ تاریک بوده است. در این زمینه با «حسین ایمانی جاجرمی»، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، به گفت‌وگو نشسته‌ایم. کسی که گرچه معتقد است همبستگی اجتماعی در ایران در سال‌های اخیر دستخوش نگرانی‌هایی شده است، اما با تقویت فرهنگ گفت‌وگو و خروج از تک‌صدایی در جامعه می‌توان بر بحران‌های موجود غلبه کرد.
در این گفت‌وگو در تلاشیم تا با وجود اختلاف‌نظرهای فکری و سیاسی و مشکلات مختلف اجتماعی و بین‌المللی که کشور با آن دست به گریبان است، به فهم مشترکی از مسائل ایران برای عبور از بحران‌ها برسیم. برای تقویت «هویت جمعی» که به افزایش قدرت ملی منجر می‌شود. گفت‌وگوی روزنامه شهروند با این جامعه‌شناس پیش روی شماست.

در سال‌های اخیر کشور ایران با بحران‌های مختلفی دست و پنجه نرم‌ کرده است. از بلایا و حوادث طبیعی گرفته تا بحران‌های سیاسی و اجتماعی که هر بار بخش قابل‌توجهی از جامعه را جریحه‌دار کرده است. به‌نظر شما، با وجود نگاه‌ها و تعاریف مختلف از وضعیت سیاسی و اجتماعی، چطور می‌توان به فهم مشترکی از مسائل کشور رسید و همبستگی اجتماعی را بیش از پیش تقویت کرد؟ در واقع به چه ظرفیت‌هایی در این زمینه نیاز داریم؟
ظرفیت جوامع از منظر اجتماعی در موفقیت آنها در مقابل چالش‌های پیش‌رو بسیار مهم است. چنانچه در گزارش‌هایی که سازمان‌های وابسته به ملل متحد ارائه می‌کنند، مانند گزارش توسعه انسانی و یا گزارش جمعیت و سکونت‌های انسانی، به دو چالش عمده‌ای که پیش روی کشورها قرار دارد، اشاره شده است. یکی تغییرات اقلیمی و مسائل ناشی از آن و دیگر موضوع نابرابر‌ی‌های اجتماعی. بنابراین، با آینده پرتلاطمی روبه‌رو خواهیم بود و جوامع نیز به این ظرفیت اجتماعی نیاز دارند. در ادبیات جامعه‌شناسی، همبستگی اجتماعی همین ظرفیت اجتماعی است. به‌عبارتی، به توان نظام اجتماعی برای حل بحران‌ها نیاز داریم، هم برای شناسایی چالش‌ها، هم تعریف آنها و هم دستیابی به راهکارهایی که پذیرش عمومی و قابلیت اجرایی داشته باشند. این موضوع توان اجتماعی زیادی می‌خواهد و به‌نظر می‌رسد همبستگی اجتماعی و هویت جمعی در کشور ما با چالش‌هایی مواجه است.
اگر بحث اصلی سرمایه اجتماعی باشد، گزارش‌های تهیه‌شده در سال‌های گذشته از افول سرمایه اجتماعی حکایت دارد. مسئله اعتماد موجب شکل‌گیری کنش اجتماعی می‌شود که موضوع بسیار مهمی است. مثلا وقتی شما از خانه خارج می‌‎شوید، به‌صورت ناخودآگاه فکر می‌‎کنید دیگرانی که آنها را نمی‌شناسید به شما صدمه نمی‌زنند و این یعنی اعتماد اجتماعی بنیادینی در نهاد شما وجود دارد. به این نوع از اعتماد می‌گوییم اعتماد نازک یا Thin Trust که حداقل اعتمادی است که در هر جامعه باید وجود داشته باشد. اما بهترین حالت این است که افراد از یک اعتماد ضخیم یا Trust Thick برخوردار باشند. یعنی وقتی وارد جامعه می‌شوید، نه‌تنها فکر می‌کنید که کسی به شما صدمه نمی‌زند، بلکه به این فکر می‌کنید که دیگران به شما خیر می‌رسانند و هر تماسی با افراد، به منزله یک امر خیر و مفید برای شما خواهد بود. شاخص‌ها نشان می‌دهد در جامعه ایران اعتماد نازک هم با مسائلی روبه‌روست. از بین رفتن این همبستگی و زوال اجتماعی نگرانی جدی به همراه دارد و موضوع بسیار مهم است.