روزنامه وطن امروز
1402/01/19
مرثیه‌ای بر رؤیای آمریکایی
علیرضا حجتی: تصاویری که روز پنجشنبه از پکن به جهان مخابره شد، برای ایالات‌متحده بسیار دردناک و ناراحت‌کننده است. وزرای خارجه ایران و عربستان سعودی در کنار همتای چینی خود دست در دست یکدیگر روابط خود را از سر گرفتند، کمی آن طرف‌تر امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و اورسولا فون درلاین، رئیس کمیسیون اروپا دست به دامان شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین شده‌اند تا واسطه شود جنگ اوکراین پایان یابد بلکه سایه جنگ از سر اروپا دور شود. اینها یعنی جهان با شتاب زیادی در حال غیرآمریکایی شدن و عزیمت به سمت چندجانبه‌گرایی است. ترافیک دیپلماتیکی که در پکن ایجاد شده، دقیقا نشانه دوران گذار نظام بین‌الملل از ساختارهای پساجنگ سردی است که با دستور کار آمریکایی بر سیاست و امنیت بین‌الملل حاکم شد و سلطه واشنگتن را بر یک جهان تک‌قطبی تضمین می‌کرد. تحولات پرشتاب کنونی نشان می‌دهد حالا این ساختارهای هژمونیک آمریکایی از قواره افتاده است. واشنگتن اکنون در برخی مسائل مهم جهانی نظاره‌گری بیش نیست. عربستان سعودی که بنیان‌های رئالیسم را در جهت‌گیری سیاست خارجی خود بیش از گذشته تقویت کرده است، در توافق با ایران بخوبی دریافت پیش از آنکه به وعده‌های توخالی واشنگتن برای تضمین امنیت خود تکیه کند باید یک دستاورد عملی و عینی از تهران و پکن دریافت کند. ادراک ریاض از محیط سیاست خارجی خود برداشتی عینی و واقع‌بینانه است. عربستان در نهایت وضعیت افغانستان و اوکراین را به عنوان کارنامه و نتایج ملموس عملکرد آمریکا پیش چشم خود می‌بیند. برای ایالات‌متحده اصلا خوشایند نیست خاورمیانه‌ای که از پایان جنگ اول جهانی با دستور کار آمریکایی - انگلیسی - فرانسوی پیش رفته اینگونه از دستانش خارج شود و کاملا در اختیار محور ایران، روسیه و چین قرار گیرد. برای تاریخ معنادار خواهد بود که چطور رئیس‌جمهور فرانسه که روزگاری کشورش بانی قرارداد سایکس - پیکو و تاسیس خاورمیانه بود، در پکن از رئیس‌جمهور چین به خاطر واسطه‌گری میان ایران و عربستان سعودی قدردانی کرد! در قاره سبز هم نشانه‌هایی نگران‌کننده برای آمریکا بروز کرده است؛ اروپایی که ناامید از واشنگتن راه شرق را در پیش گرفت تا بار دیگر بتواند ثبات را به ژئوپلیتیک ناپایدار خود بازگرداند. برای اروپایی‌ها پس از انفجار خط لوله نورداستریم مسجل شد واشنگتن خواهان تداوم جنگ در اوکراین است و درست مانند ۲ جنگ جهانی پیروز نهایی ایالات‌متحده و قربانی اصلی اروپا خواهد بود. ردپای این نگرانی در گفته‌های مکرون در ملاقات با همتای چینی خود بخوبی مشاهده میشود، جایی که رئیس‌جمهور فرانسه در همان لحظات اولیه با نگرانی ابراز می‌کند جنگ اوکراین به چند دهه ثبات اروپا پایان داده و صلح در این قاره را به مخاطره انداخته است. مکرون در نهایت به شی التماس می‌کند روسیه را سر عقل بیاورد. با این وجود پاسخ رهبر چین چندان مطلوب ساکن الیزه نبود. شی‌جین‌پینگ در پاسخ عنوان می‌کند جهان دستخوش تغییرات شگرفی است و پاریس و پکن در ۲ سوی جنگ اوکراین ایستاده‌اند؛ پیامی معنادار برای سران اروپا تا عواقب ویران‌کننده دنباله‌روی کامل از آمریکا طی ۳ دهه گذشته را درک کنند. این وضعیت فعلی آمریکاست! آمریکایی که فرانسیس فوکویاما آن را کشوری زانو‌زده می‌خواند و دونالد ترامپ در حال سقوط به جهنم توصیفش می‌کند؛ آمریکایی که بایدن وعده بازگشتش به رهبری جهان را داده بود اما این روزها رئیس‌جمهور آمریکا اگر راهنمایش کنارش نباشد مسیر خود را گم خواهد کرد. وضعیت آمریکا و بایدن عجیب به یکدیگر شبیه است!