روزنامه آرمان امروز
1402/01/20
متحدان دیروز؛ مخالفان امروز
آرمان امروز- سرويس ديپلماسي: مهم ترين اتفاق شبانه روز گذشته در خاورميانه اين است که نيروي دريايي آمريکا اعلام کرد، يک زيردريايي داراي موتور هسته‌اي و موشک هدايت شونده متعلق به اين نيرو به خاورميانه اعزام شده تا در آنجا در پشتيباني از ناوگان پنجم آمريکا که مستقر در بحرين است، عمليات اجراکند.تيموتي هاوکينز، فرمانده اين ناوگان در بيانيه اي اعلام کرد، زيردريايي يواس.اس فلوريدا روز جمعه از کانال سوئز عبور کرد.
هاوکينز خاطرنشان کرد: اين زيردريايي قادر به حمل بالغ بر 154 موشک توماهاوک و موشک هاي کروز مخصوص حملات زميني بوده و با هدف کمک به تضمين ثبات و امنيت دريايي منطقه اي در ناوگان پنجم آمريکا استقرار پيدا کرده است.
اين اعزام نيرو در حالي رقم خورده است که بسياري بر اين باور هستند که آمريکا پس از توافق ايران و عربستان شايد کم تر در منطقه حاضر شود و از اين پس بايد شاهد حضور بيشتر کشورهايي نظير چين در خاورميانه بود.
اين اتفاقات در حالي رقم مي خورد که پنجاه سال پيش آمريکا باعث تغييراتي در مصر شد که يک پيروزي بزرگ در ديپلماسي دوران جنگ سرد بود. در آن دوران که دو ابرقدرت به دنبال جمع‌آوري متحداني براي خود بودند، مصر که در روزگار رياست‌جمهوري جمال عبدالناصر به اتحاد جماهير شوروي نزديک شده بود، پس از خروج بريتانيا از کانال سوئز در سال 1971، به باشگاه متحدان آمريکا در منطقه پيوست که کشورهايي چون عربستان سعودي، اردن، اسرائيل و شيخ‌نشين‌هاي خليج فارس را شامل مي‌شد.
در دهه‌هاي بعد، کشورهاي باشگاه دوستان آمريکا اهداف اين کشور را در منطقه از قبيل حفاظت از جريان نفت، تضمين امنيت اسرائيل و جلوگيري از توليد و فروش سلاح‌هاي کشتار جمعي را پيگيري کردند. اين روند به نظر مي رسد مدتي است با خلل ايجاد شده و مشکلاتي را براي طرفين ايجاد کرده است.
علي اصغر زرگر، تحليلگر مسائل بين الملل در اين خصوص مي گويد: بحران ايجادشده در روابط واشنگتن با عربستان سعودي و امارات متحده عربي مقدمه تغييراتي بزرگ در زمينه دايره دوستان ايالات متحده در منطقه عنوان است و به نظر مي رسد که اتفاقاتي مانند بي‌توجهي سعودي‌ها و اماراتي‌ها به درخواست‌هاي جو بايدن براي توليد بيشتر نفت؛ مخالفت دولت‌هاي عربستان و امارات با قطعنامه محکوميت روسيه در شوراي امنيت؛ ميزباني امارات از بشار اسد رئيس‌جمهور سوريه؛ و مواردي از اين دست نشان‌دهنده شکاف‌هايي عميق در روابط ايالات متحده با متحدان منطقه‌اي خود است.
وي افزود: شکاف‌ها و بحران‌هايي که با اين که به تدريج ايجاد شده‌اند اما در هشت ماه گذشته به دليل ترکيبي از عوامل منطقه‌اي، جهاني و سياسي به وخامت بيشتري گرويده است. دليل اين اتفاق شايد اين باشد که سعودي‌ها و اماراتي‌ها ديگر به تعهد واشنگتن نسبت به امنيت آن دو کشور اعتقادي ندارند. به خصوص بعد از سکوت دولت ترامپ در قبال حمله به تاسيسات نفتي عربستان در سپتامبر 2019 که گفته شد چهل سال سياست آمريکا را در راستاي دفاع از ميادين نفتي خليج فارس تغيير داد.
خروج ناگهاني آمريکا از افغانستان، مذاکرات دولت بايدن براي احياي توافق هسته‌اي با جمهوري اسلامي و بي‌ميلي آمريکا به قرار دادن انصارالله يمن در فهرست گروه‌هاي تروريستي از ديگر دلايل نگراني سعودي‌ها و اماراتي‌ها نسبت به پايبندي آمريکا به تعهدش در زمينه حفاظت از امنيت کشورهاي متحدش در منطقه است.
به نظر آمريکا و دوستانش ديگر منافع‌شان با يکديگر همسو نيست. مثلاً هدف اصلي واشنگتن را اگر مقابله با چين و روسيه در نظر بگيريم، آشکارا مشخص است که اين هدف در ميان متحدان سنتي امريکا در خاورميانه خريداري ندارد و آن‌ها در اين چند وقت اخير بيشتر ترجيح داده‌اند به طور منفعلانه از روسيه حمايت کرده و روابط خود را با چين عميق‌تر کنند. تحولاتي که نشان‌دهنده مرگ نظم پس از جنگ جهاني دوم تحت رهبري آمريکاست.ايران و عربستان سعودي در توافقي که با ميانجي‌گري چين انجام شد، روابط سياسي را از سر گرفتند و به اين ترتيب اين اميد بوجود آمد که سازش رياض به عنوان نماد قدرت‌هاي پيشروي عرب سني و دولت تهران، باعث شود که از شدت تنش‌ها و درگيري‌ها در مناطقي همچون يمن نيز کاسته شود.
دو کشور با اين توافق، اهداف متفاوتي را دنبال مي‌کردند. عربستان سعودي به دنبال تضمين امنيت خود بود؛ بويژه آنکه سياست محمد بن سلمان وليعهد اين کشور، بر توسعه و تنوع بخشيدن به اقتصاد عربستان متمرکز بود. ايران نيز که اقتصادش به دليل تحريم‌هاي ايالات متحده بشدت محدود شده، به دنبال تضعيف تلاش‌هاي غرب براي منزوي کردن اين کشور بود. به اين ترتيب، چين به عنوان يک شريک تجاري بزرگ براي عربستان سعودي و ايران، توانست چنين توافقي را ممکن کند. امارات عربي متحده نيز به دليل حفظ منافع اقتصادي خود به عنوان کشوري که يک پناهگاه تجاري امن محسوب مي‌شود در سال 2019 ميلادي تصميم گرفت با تهران وارد تعامل شود. جمهوري اسلامي نيز به تازگي و براي اولين بار پس از 8 سال سفير خود را در امارات منصوب کرده است.
روابط بين ترکيه و کشورهاي عربستان سعودي، مصر و امارات عربي متحده پس از قيام‌هاي موسوم به بهار عربي در سال 2011 ميلادي، به دليل حمايت ترکيه از اسلام‌گراهايي که قدرت مستبدان عرب را به چالش مي‌کشيدند، تيره شد.
روابط ترکيه با عربستان همچنين در سال 2018 ميلادي پس از قتل جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار منتقد حکومت سعودي در کنسولگري اين پادشاهي در استانبول بدتر از گذشته گرديد؛ بويژه آنکه رجب طيب اردوغان بالاترين سطوح دولت سعودي را متهم به صدور دستور اين قتل کرد. اما تشديد بحران اقتصادي ترکيه، بر ديپلماسي اين کشور تاثير گذاشت و اردوغان از سال 2021 ميلادي سياستي آشتي‌جويانه را در قبال رياض در پيش گرفت که اين سازش، درنهايت منجر به موافقت رياض در مارس 2023 ميلادي با سرمايه‌گذاري 5 ميليارد دلاري عربستان در بانک مرکزي ترکيه شد.
امروز روابط مصر با ترکيه و ايران نيز رو به بهبود است. اگرچه آنکارا پيش از اين در سال 2013 ميلادي با برکناري محمد مرسي، رئيس جمهور سابق مصر از حزب اخوان المسلمين و روي کار آمدن دولت ژنرال سيسي مخالفت کرده بود اما در 18 مارس سال جاري، وزير خارجه ترکيه براي اولين بار در يک دهه گذشته از قاهره بازديد کرد.
بهبود روابط ترکيه و امارات عربي متحده، بر حفظ آتش‌بس در ليبي نيز کمک کرده است. در اين کشور بحران‌زده، ترکيه از دولت طرابلس حمايت مي‌کند و مصر و امارات نيز حامي دولت تشکيل شده در شرق ليبي هستند. اکنون روابط گرم اين کشورها باعث شده است که طرف‌هاي درگيري در ليبي نيز به آتش‌بس پايبند باشند. در حال حاضر عربستان و مصر سفراي خود در قطر را تعيين کرده‌اند و همه اين کشورها به جز بحرين، ارتباطات تجاري و مسافرتي خود را با قطر از سر گرفته‌اند.
روابط اسرائيل با جهان عرب در سال 2020 به لطف «توافق ابراهيم» و با ميانجي‌گري ايالات متحده بهبود يافت. امارات و بحرين به دليل نگراني‌هايي که در مورد ايران داشتند، ترجيح دادند روابط خود را با رقيب جدي او در منطقه عادي کنند و پس از آن‌ها مراکش به اين گروه پيوست.
سودان و اسرائيل نيز در ماه فوريه اعلام کردند که توافقي را براي عادي سازي روابط نهايي کرده‌اند و اين توافق، پس از انتقال قدرت از ارتش به يک دولت غيرنظامي در خارطوم امضا شد.
تمامي اين موارد حاکي از آن است که خاورميانه به نظر مي رسد روزهاي جديدي را در حال سپري کردن است و مشخصا در اين روزهاي جديد خاورميانه اي ها تصميم گرفته اند بدون آمريکا مشکلات خود را حل کنند.
سایر اخبار این روزنامه
فاضل میبدی: علم‌الهدی مردم را به هرج‌ومرج دعوت می‌کند
مطهری: امکان اصلاح باشد حضور در انتخابات حداکثری خواهد بود
چاره کار ثبات سیاسی
غبار غم را در 1402 بشوییم
چالش ایران در برابر طوفان تغییرات اقلیمی
«پایداری‌چی‌ها» عامل تفرقه در مجلس
متحدان دیروز؛ مخالفان امروز
افشای نجومی بگیر دیگر در «بهشت»
سیاست، پشت دلار را زمین می‌زند
رمزگشایی از حمله هوایی به سلیمانیه
پاسخ موسوی‌خوئینی‌ها به ادعای باهنر در مورد بخشش اسیدپاش‌ها
غبار غم را در 1402 بشوییم
دقت سیستم امنیتی را در تقابل با عموم می‌گذارند
ضرر هنگفت؛ بغداد طلب‌های تهران را به دینار داد!
سفر نخستین هیات سعودی به ایران
