روزنامه وطن امروز
1402/01/26
پاداش، تشکر یا پول؟!
مالک شیخی: «گری دسلر» نویسنده کتاب ارزنده مدیریت منابع انسانی که پای ثابت مراجع دانشگاهی ما است در مقدمه کتابش آماری از بانک جهانی ارائه می‌کند که در آن اثبات می‌کند کشورهای توسعه‌یافته ۸۰ درصد ثروت خود را نه از ثروت‌های فیزیکی و منابع طبیعی، بلکه از منابع انسانی خود به دست می‌آورند. به دیگر معنا یعنی مهم نیست آن کشور منبع نفت و گاز و معادن باشد، مهم نیست چقدر تکنولوژی داشته باشد؛ مهم این است که نیروی انسانی برای‌شان جای همه این ثروت‌ها، ارزش‌آفرینی می‌کند. اما به اعتقاد دانشمندان علوم رفتاری، آن محرکی که این انسان را برای رفتاری به حرکت وامی‌دارد، انگیزه است. مادامی که کوهی از ارزش‌ها، تجارب و علم در این انسان وجود داشته باشد اما انگیزه وجود نداشته باشد مانند انبار باروتی است که بدون جرقه هیچ انرژی‌ای نخواهد داشت. به زبان مهندسی، انگیزه، گرمای احتراق موتور انسان است. به تعبیر «گرت مورگان» در سازمان‌ها نیز اگر به استعاره، سازمان را به مثابه موجود زنده نگاه کنیم، «انگیزش» گرانیگاه هنر رهبری سازمان است به طوری که اگر تا چند دهه گذشته تئوری‌های آدام اسمیت و تیلور، سازمان‌ها را به سمت بهره‌وری سوق می‌داد، در تفوق «پارادایم انگیزش و روابط انسانی» طی سال‌های اخیر، سازمان‌ها متوجه شدند در سایه انگیزش است که بهره‌وری حاصل میشود و این موضوع محور دیگر ابعاد مدیریت از جمله نوآوری، توسعه، پیشرفت و... در سازمان خواهد بود. تا جایی که نهادی مستقل مانند «بنیاد تحقیقات انگیزشی» (IRF) برای کشف ابعاد ناشناخته این بحث تاسیس شد. البته آمار نیز مؤید همین موضوع است به طوری که طبق اعلام این بنیاد، سال ۲۰۲۲ در آمریکا صرفا سرانه پاداش‌های غیرنقدی (کالا، مواد غذایی و...) برای هر نفر به ۱۰۰۰ دلار رسیده، در حالی که این سرانه در ۲۰۲۰ حدود ۷۰۰ دلار بوده است و این موید حداقل ۲۵ درصد رشد است.در اروپا نیز این مبلغ ۵۲ درصد رشد داشته است. امروز اگر چه درباره انگیزش پژوهش‌های فراوانی انجام شده اما جدیدترین نظریات، ما را به موضوع مهمی به نام «به رسمیت شناختن» (Recognition) هدایت می‌کند؛ مفهومی مغفول که سررشته بی‌توجهی به آن را میشود در تک‌بعدی شدن پاداش‌های نقدی و استیلای مدیریت سنتی در منابع انسانی جست‌وجو کرد. حال آنکه بخش مهمی از به رسمیت شناختن از پاداش‌ها و مشوق‌های غیرنقدی حاصل میشود. آنچنان که آلف کوهن در کتاب «تنبیه به وسیله پاداش» (Punished by Rewards) اثبات کرد مشوق‌های نقدی اثر معکوس بر انگیزه انسانی دارد. «دیوید وهر» نیز در کتاب «عملکرد انسانی» (Human Performance)، تایید کرد حتی زمانی که کارکنان سازمان تمایل به دریافت پاداش‌های نقدی داشتند، پس از دریافت پاداش‌های غیرنقدی دارای انگیزه بالاتری نسبت به پاداش‌های نقدی بودند (پاداش‌های غیرنقدی در این پژوهش شامل سفر، ورزش، کالا و تسهیلات بود). اما موضوع به رسمیت شناختن به اینجا محدود نشد و مجله فوربس در آماری حیرت‌انگیز اعلام کرد ۶۶ درصد کارمندان به دلیل به رسمیت شناخته نشدن، سازمان‌های خود را ترک کرده‌اند. این آمار منجر به کتاب «رئیس خوب، رئیس بد» از رابرت ساتون، استاد دانشکده مدیریت در استنفورد شد که ماحصل آن این جمله بود: «قدرت یک «تشکر ساده» از طرف رئیس، می‌تواند ۵۰ برابر بیشتر باعث افزایش انگیزه شود». اگرچه مولفه‌ها و متغیرهای فرهنگی و اجتماعی بسیاری برای اثبات اینگونه استدلال استقرایی و تعمیم جزء به کل لازم است اما فرصت مغتنمی است تا جامعه مدیران و دانشجویان منابع انسانی به همین بهانه بیش از گذشته به این مفهوم در کشورمان بپردازند تا شاید گره انگیزش منابع انسانی که امروز قطعا از چالش‌های عمیق در سازمان‌های ایرانی است باز شود و ما نیز با ظرفیت انبوه از نیروی جوان، کاردان و متعهد به مدد انگیزه و اشتیاق به سمت توسعه حرکت کنیم. در پایان لازم است این روز گرانقدر را به همه اساتید، همکاران و دانشجویان عرصه منابع انسانی تبریک عرض کنم.