روزنامه وطن امروز
1402/01/28
سال جدید و احیای نیروی هوایی
مهدی بختیاری: بیش از نیم قرن از ورود آخرین هواپیماهای جنگنده نو به ایران می‌گذرد. این هواپیماها چند سال پس از ورود، یک جنگ طولانی 8 ساله را در سخت‌ترین حالت ممکن پشت سر گذاشتند؛ 8 سالی که این پرنده‌ها به دلیل وقوع انقلاب و اخراج مستشاران خارجی و قطع پشتیبانی از سوی آمریکا به عنوان کشور سازنده، به سختی آماده پرواز می‌شدند و تعدادی از آنها نیز در جریان این جنگ و سال‌های پس از آن در حوادث مختلف از دست رفتند. اگر چه با آغاز نهضت جهاد خودکفایی از دل همین نیروی هوایی، قطعات بسیاری ساخته شد و متخصصان داخلی کشورمان با دستان خالی و بدون هیچ تجربه قبلی روزبه‌روز در تعمیر و نگهداری و اصطلاحاً «اورهال» این هواپیماها به بلوغ زیادی رسیدند و باز اگرچه در دهه 70 خورشیدی تعدادی هواپیمای دست دوم شرقی خریداری شد و یک دهه بعد هواپیماهای دیگری از عراق به ایران آمدند و ماندگار شدند اما نیروی هوایی یک نیروی تجهیزات‌محور است که طبیعتاً تحریم‌های همه‌جانبه و سنگین در طول این 4 دهه تاثیر زیادی بر آن گذاشته است. اگرچه در سال‌های اخیر با سرمایه‌گذاری و تمرکز بر ۲ حوزه موشک و پهپاد سعی شد بخشی از ضعف در حوزه هوایی جبران شود اما نیاز به جنگنده‌های روز دنیا و استفاده از آخرین تکنولوژی در حوزه‌ای که امروز در لبه فناوری‌ها حرکت می‌کند برای هر کشور در دفاع همه‌جانبه از منافعش یک امر بدیهی است. سال جدید خورشیدی از این جهت می‌تواند یک نقطه عطف و یک آغاز مهم برای احیای قدرت هوایی کشورمان باشد. خرید جنگنده‌های نسل جدید روسی که اخبار آن از چند سال قبل در رسانه‌ها منتشر شد، می‌تواند یکی از مهم‌ترین اتفاقات چند سال اخیر در نیروهای مسلح کشورمان باشد. جمهوری اسلامی ایران در سال‌های گذشته به دلیل تحریم، امکان «خرید/ فروش» تجهیزات جدید «از/ به» کشورهای خارجی را نداشت اما این تحریم‌ها 27 مهر ۹۹/ 18 اکتبر 2020 بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل به عنوان یکی از بندهای برجام لغو شد و طبق اعلامیه وزارت امور خارجه کشورمان، «همه محدودیت‌های انتقال اقلام تسلیحاتی به و از جمهوری اسلامی ایران و همچنین اقدامات و خدمات مالی مرتبط با آن و تمام ممنوعیت‌های ورود یا عبور از قلمرو دولت‌های عضو سازمان ملل متحد که پیش از این علیه برخی شهروندان و مسؤولان نظامی ایران تحمیل شده بود، به صورت خودکار خاتمه یافت. طبق آنچه تاکنون به صورت رسمی و غیررسمی منتشر و گفته شده، جمهوری اسلامی ایران قرارداد خرید هواپیماهای جنگنده سوخو 35 از روسیه را نهایی کرده و اگر گفته عضو کمیسیون مجلس شورای اسلامی را مبنا قرار دهیم، نباید زمان زیادی به تحویل لااقل تعدادی از این جنگنده‌ها باقی مانده باشد. به گفته این نماینده مجلس، قرار است اوایل سال جاری شاهد ورود این جنگنده‌ها به ناوگان هوایی کشور باشیم. ورود جنگنده‌های سوخو 35 جدید در کنار ارتقای توان پدافندی کشور که در سال‌های گذشته یکی از مهم‌ترین نقاط تمرکز بوده، سطح توان دفاعی کشور چندین پله بالاتر می‌رود. در کنار این، در حوزه آفندی نیز با توجه به نوع ماموریت این هواپیماها و بهره‌مندی آنها از تسلیحات روز در نبردهای هوایی و زمینی، دست ایران بلندتر از قبل خواهد شد. سوخو 35 یکی از قدرتمندترین جنگنده‌های نسل 4++ دنیاست که به رادار پیشرفته ارائه فازی 035-N مجهز است و امکان کشف 30 هدف و درگیری با 8 هدف را به‌صورت همزمان دارد. حداکثر سرعت این جنگنده در ارتفاع پست 1500 کیلومتر و در ارتفاع بالا 2500 کیلومتر بر ساعت است و عمر عملیاتی موتورهای قدرتمند آن در هر دوره خدمت قبل از نیاز به کنترل و اورهال 4000 ساعت است. این جنگنده به صورت همزمان به انواع موشک‌های هوابه‌هوا و هوا‌به‌زمین و ضدکشتی و ضدرادار نیز مسلح میشود، علاوه بر آن توانایی پرتاب و شلیک انواع بمب و موشک‌های لیزری و ماهواره‌ای و راداری را نیز دارد. هرچند با توجه به تجربیات قبلی تا زمان ورود جنگنده‌ها به کشور نمی‌توان به صورت قطعی درباره حضور آنها نظر داد اما اگر این اتفاق رخ دهد، احتمالاً بخش‌های زیادی از چند پایگاه هوایی کشور باید برای حضور این جنگنده‌ها آماده شود. نیروی هوایی ارتش در آخرین ماه‌های سال گذشته، نخستین پایگاه زیرزمینی خود را با نام «عقاب 44» رونمایی کرد که در حاشیه این رونمایی، فکت‌ها و اخبار غیررسمی مختلفی وجود داشت که احتمال ورود هواپیماهای جدید روسی را جدی‌تر می‌کرد. نوع ساخت آشیانه‌های جدید، درج گرافیک هواپیمای سوخو 35 بر ورودی این پایگاه در کنار دیگر جنگنده‌های نهاجا نظیر اف 4 و اف 14 از جمله این مصادیق بود که نگاه کارشناسان را به سمت احتمال قریب‌الوقوع بودن ورود این جنگنده به ناوگان هوایی ارتش سوق داد. جمهوری اسلامی ایران جزو معدود کشورهایی است که در ناوگان هوایی خود هم از هواپیماهای غربی و هم شرقی بهره می‌برد و همین امر در کنار تحریم‌های سنگین و همه‌جانبه، کشورمان را به یکی از قطب‌های تعمیر و نگهداری هر ۲ گونه از این هواپیماها تبدیل کرده است. با این وجود به‌رغم تلاش متخصصان جوان کشورمان در ساخت هواپیماهای داخلی (نمونه کوثر) باید منتطر ماند و دید جنگنده‌های جدید چه زمانی در باند فرودگاه‌های ایران به زمین خواهند نشست. این اتفاق بی‌شک سرآغازی برای احیای نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران خواهد بود که می‌تواند بسیاری از معادلات و توازن قوا در منطقه را تغییر دهد.