ایران در میان ۱۰ غول علم و فناوری

طبق گزارش جدید مؤسسه سیاست استراتژیک استرالیا (ASPI)، ایران در میان ۱۰ ابرقدرت برتر علم و فناوری قرار دارد و رتبه‌ای بالاتر از ژاپن را تصاحب کرده‌است. شاید خیلی از ما تصور کنیم چشم‌بادامی‌های ژاپنی گوی سبقت را در حوزه‌های مرتبط با علم و فناوری از آن خود کرده‌اند و در این عرصه‌ها پیشتازند، اما بر اساس گزارش ردیاب فناوری‌های حیاتی مؤسسه سیاست استراتژیک استرالیا، ایران به عنوان یکی از پنج کشور برتر در شش مورد از ۴۴ فناوری ردیابی‌شده و در رتبه‌بندی کلی برای پیش‌بینی ۱۰ قدرت برتر جهانی در آینده قرار دارد. بر اساس این گزارش در یک مورد، تعداد انتشارات و استناد‌ها به همراه شاخص موسوم به «هیرش» یا «h- Index» در موتور‌های هواپیما‌های پیشرفته از جمله مافوق صوت مورد بررسی قرار گرفت و ایران در ردیف چهارم، در کنار چین و ایالات‌متحده قرار گرفت و به وضوح، رتبه‌ای بالاتر از ژاپن، ایتالیا و انگلستان را از آن خود کرد.
بی‌تردید آینده در دست کشور‌هایی است که در حوزه‌های علم و فناوری دست برتر دارند و توانسته‌اند در این میان برای خودشان سری در میان سر‌ها سبز کنند و حالا کشور ما هم توانسته در راستای اهداف سند علمی کشور، جایگاه خود را در عرصه‌های علم و فناوری دنیا پیدا کند و حتی از برخی کشور‌های صاحبنام در این زمینه جلو بزند.
ایران در مسیر رشد علمی
هر ساله پایگاه‌های مختلف رتبه‌بندی جهان، جایگاه دانشگاه‌ها و حتی کشور‌ها را از نظر علمی و تحقیقاتی مورد ارزیابی قرار می‌دهند. پیش از این نیز در رتبه‌بندی پایگاه‌های علمی معتبری همچون سایمگو، ایران در میان ۱۵ قدرت برتر علمی جهان قرار داشت. بر اساس گزارش این مؤسسه در سال ۲۰۱۹ ایران با بیش از ۶۴ هزار مقاله، جایگاه پانزدهم را به خود اختصاص داده‌بود. ایران در سال ۲۰۱۸ با توجه به بیش از ۵۹ هزار مقاله ارائه‌شده در رده شانزدهم دنیا از نظر سطح علمی قرار داشت.


در مقایسه با رده‌بندی سال ۲۰۱۸ می‌توان گفت سال ۲۰۱۹، این مقدار حدود ۱۳ درصد رشد داشت و به بیش از ۶۴ هزار مقاله رسیده‌است. یکی دیگر از بخش‌های مهم این رتبه‌بندی تعداد ارجاعات به مقاله‌های علمی است. در این حوزه ارجاعات مقالات علمی ایرانی‌ها در رده‌بندی ۲۰۱۹ به ۵۴ هزار و ۶۷۱ رسیده که نسبت به سال ۲۰۱۸ دو پله رشد داشته و بالاتر از سوئد، برزیل، روسیه، دانمارک، لهستان و ترکیه قرار گرفت. رده‌بندی جدید صورت گرفته از سوی مؤسسه سیاستگذاری استراتژیک استرالیا نشان می‌دهد، دانشمندان کشورمان با قدرت این مسیر را ادامه داده‌اند و حالا کشورمان در جمع ۱۰ قدرت برتر آینده جهان قرار گرفته‌است.
ایران در جمع ۴ کشور برتر
مؤسسه سیاستگذاری استراتژیک استرالیا توسط دولت این کشور و با هدف اثرگذاری و ارائه توصیه‌های سیاستی به رهبران و تصمیم‌گیران استرالیا، در سال ۲۰۰۱ تأسیس شد. این اندیشکده تمرکز خودش را فقط بر حوزه‌های سیاست خارجی، امنیت ملی و مسائل فناوری و سایبری گذاشته است. مؤسسه مطالعات استراتژیک استرالیا، اندیشکده مهم و بزرگی در پهنای استرالیاست و تصمیمات سیاست خارجی دولت استرالیا را به نوعی می‌توان گفت تا حد زیادی برگرفته از تفکرات و نظرات این اندیشکده است.
این اندیشکده از تحولات مهم و حال سایر کشور‌ها که به نوعی بر نظم بین‌الملل مؤثر هستند نیز غافل نیست و سعی می‌کند تحلیل‌های خوبی را ارائه دهد. حالا بر اساس گزارش جدید این مؤسسه ایران در میان ۱۰ ابرقدرت آینده جهان در حوزه علم و فناوری قرار دارد.
بر اساس مندرجات گزارش مؤسسه سیاست استراتژیک استرالیا، ایران همچنین در بین چهار کشور برتر در حوزه «علم سوخت زیستی» و مواد هوشمند و فناوری‌های جدیدی است که در بازار در حال ظهور هستند و می‌توانند آینده صنعت را تغییر دهند.
ورای رقابت معمول چین و امریکا، عملکرد بسیار قدرتمند ایران در فناوری‌های هوش مصنوعی بسیار چشمگیر شده‌است. ایران به عنوان یک قدرت غیرمنتظره در پژوهش‌های شتاب‌دهنده‌های سخت‌افزاری ظاهر می‌شود.
ایران در جمع کشور‌های پیشرو
ایران سال‌هاست در بین کشور‌های پیشرو در تولید علم در جهان مطرح بوده‌است. با این حال، گزارش ردیاب فناوری‌های حیاتی مؤسسه سیاست استراتژیک استرالیا، از تحقیقات ساده پا را فراتر گذاشته و بر معیار‌های عملکردی کلیدی توانایی علمی و فناوری تمرکز کرده‌است و کشور‌هایی را که دارای مزیت رقابتی در این مقیاس در بین ۴۴ فناوری هستند، معرفی می‌کند. در این گزارش به قلم دکتر جیمی گادا، جنیفر وونگ لیونگ، استفان رابین و دنیل کیو (Dr Jamie Gaida , Dr Jennifer Wong Leung , Stephan Robin & Danielle Cave) که به تاریخ ۲ مارس امسال منتشر شده، آمده‌است:
دموکراسی‌های غربی در رقابت جهانی در حوزه فناوری، از جمله رقابت در زمینه دستاورد‌های علمی و پژوهشی و توانایی برای حفظ استعداد جهانی، شکست خورده‌اند.
تحقیقات ما نشان می‌دهد چین، بنیان‌های لازم را برای دستیابی به جایگاه ابرقدرت دنیا در حوزه علمی و فناوری فراهم کرده و گاه در تحقیقات بسیار تأثیرگذار در اکثر حوزه‌های فناوری مهم و نوظهور، به میزان قابل‌توجهی پیشتاز است. در خصوص جایگاه دوم به لحاظ قدرت فناوری، رقابت نزدیک و فشرده‌ای بین انگلیس و هند وجود دارد که هر دو آن‌ها در ۲۹ مورد از فناوری‌های چهل و چهارگانه مد نظر ما، در زمره پنج کشور برتر قرار دارند. پس از آن نیز کشور‌های کره جنوبی و آلمان به ترتیب در ۲۰ و ۱۷ فناوری پیشتاز بوده و در جایگاه پنج کشور نخست قرار می‌گیرند. استرالیا در ۹ فناوری [‌از فناوری‌های چهل و چهارگانه بررسی شده در این گزارش]جزو پنج کشور برتر دنیاست و بعد از آن نیز ایتالیا در هفت فناوری، ایران در شش فناوری و ژاپن به همراه کانادا در چهار فناوری جزو برترین‌ها هستند. روسیه، سنگاپور، عربستان، فرانسه، مالزی و هلند نیز فقط در یک یا دو فناوری، جزو پنج کشور برتر دنیا هستند. برخی دیگر از کشورها، نظیر اسپانیا و ترکیه نیز معمولاً جزو ۱۰ کشور برتر قرار دارند، اما در زمره پنج کشور برتر دنیا قرار نمی‌گیرند.
طبق این گزارش، ایران در حوزه‌های موتور‌های پیشرفته هوانوردی، مواد مقیاس نانو و صنایع، پوشش (coatings) و مواد کامپوزیت پیشرفته رتبه پنجم دنیا را به خود اختصاص داده‌است.
گزارش «رهگیری فناوری‌های مهم» علاوه بر شناسایی کشور‌های پیشرو، مشخص کرده‌است که کدام سازمان‌ها- دانشگاه‌ها، شرکت‌ها و آزمایشگاه‌ها- در کدام حوزه‌های فناوری پیشتاز هستند. مثلاً، دانشگاه فناوری دلفت (Delft University) هلند در برخی فناوری‌های کوآنتومی برتر است.
پایان سلطه علمی امریکا
بیش از یک‌دهه است که امریکا از نظر علمی در دنیا حرف اول را می‌زند و بر جهان سلطه دارد. به طور ویژه، در ۱۰ سال گذشته یعنی از سال ۲۰۱۰ تاکنون امریکا، چین و انگلیس به ترتیب سه کشور برتر جهان از نظر علمی بوده‌اند و در تمام این سال‌ها با توجه به اختلافی که از نظر میزان تعداد مقالات چین نسبت به امریکا وجود داشته، امریکا همواره دست برتر دنیا بوده و با اختلاف زیادی در صدر جدول برترین کشور علمی جاخوش کرده‌بود، اما رده‌بندی‌های جدید پایگاه‌های رتبه‌بندی جهانی از به هم خوردن این روال حکایت دارد و امریکا و دیگر کشور‌ها رفته‌رفته جایگاه برتر خود را به کشور‌های دیگری همچون ایران می‌دهند.