روزنامه خراسان
1402/02/10
تصاویری واقعی از مشهد 172 سال قبل
جواد نوائیان رودسری – یکی از آرزوهای بزرگ امیرکبیر، ایجاد مدرسه‌ای به شیوه نوین در ایران و تحصیل جوانان ایرانی در آموزشگاهی وطنی بود. میرزاتقی‌خان با چنین نیّتی به مسیو جان داوود، نماینده دولت ایران در اروپا دستور داد که تعدادی معلم اروپایی را برای تدریس در مدرسه‌ای که ابتدا «نظامیّه» و بعدها «دارالفنون» نام گرفت، استخدام کند. طبق طرح امیرکبیر، این معلمان نباید از اتباع انگلیس یا روسیه تزاری می‌بودند؛ شیوه‌ای که او برای جلوگیری از گسترش نفوذ این دولت‌های استعماری صاحب منافع در ایران، به لایه‌های جمعیتی جوان و فرهیخته کشور داشت. هرچند عمر صدارت میرزاتقی‌خان به افتتاح دارالفنون قد نداد و او سرانجام بعد از مدتی تبعید، در دی‌ماه سال 1230، در حمام فین کاشان به شهادت رسید، اما دارالفنون، با حضور معلمانی اروپایی، با تابعیت عموماً اتریشی، در ششم دی‌ماه سال 1320 (حدود 14 روز قبل از شهید شدن امیرکبیر) افتتاح شد و به فاصله چند ماه، معلمانی از کشورهای ایتالیا، فرانسه و آلمان، به جمع استادان دارالفنون افزوده شدند؛ یکی از این افراد «لوئیجی پِشِه» بود؛ یک صاحب‌منصب ایتالیایی که در جنگ‌های دوره گاریبالدی حضور مؤثری داشت و البته برخی معتقدند که ورود وی به ایران، یک سال قبل از تأسیس دارالفنون اتفاق افتاد. او مدتی را در عثمانی به تدریس فنون نظامی مشغول و با فرهنگ شرقی آشنا بود و می‌توانست به زبان‌های یونانی، تُرکی و فارسی صحبت کند. شاید به همین سبب، وی را برای تدریس در رشته نظام، به طور اختصاصی آموزش نیروهای پیاده، به ایران دعوت کردند. لوئیجی، عکاسی آماتور از ناپل لوئیجی پِشِه در سال 1828م / 1207م، در ناپل ایتالیا به دنیا آمد؛ بنابراین، هنگام ورود به ایران جوانی 23 ساله بود. این مسئله نشان می‌دهد که او در ارتش ایتالیا سابقه چندانی نداشته و احتمالاً تحصیلات وی و البته تابعیت ایتالیایی‌اش، نظر کارگزاران دولت ایران را جلب کرده‌است. او نیز، مانند آنتونیو جیانوزی، نظامی دیگر ایتالیایی که به ایران آمد و مدتی به آموزش نیروهای ارتش مشغول بود، علاقه فراوانی به عکاسی داشت. پِشِه یک عکاس آماتور محسوب می‌شد که توانایی ویژه‌ای در گرفتن عکس از بناهای تاریخی داشت. عاملی که باعث شد ناصرالدین‌شاه به او مأموریت دهد تا از ابنیه تاریخی ایران تصاویری تهیه کند. این تصاویر، بین سال‌های 1851 تا 1854م / 1230 تا 1233ش از اماکن تاریخی کشور ما برداشته شد و یکی از گران بهاترین گنجینه‌های تصویری تاریخ ایران محسوب میشود. آلبوم نخست این مجموعه، در آوریل سال 1855 / فروردین سال 1234، به ناصرالدین‌شاه تقدیم شد و آلبوم دوم وی، چند سال بعد سر از دربار پروس درآورد و نقش بسیار مهمی در معرفی آثار تاریخی و فرهنگ ایرانی به اروپا داشت. لوئیجی پِشِه در 27 نوامبر سال 1864 / 7 آذر 1243 در تهران درگذشت. او را در گورستان مسیحیان، واقع در دروازه دولاب، کنار مزار همسرش، دفن کردند. پِشِه هنگام مرگ، درجه سرهنگی داشت و 36 سال از عمرش می‌گذشت. آثار عکاسی آماتور او از بناهای تاریخی ایران، در سال 1867م / 1246ش، سه سال بعد از مرگ پِشِه، در نمایشگاه جهانی عکس هریس (در انگلستان) در معرض دید عموم قرار گرفت و برنده جایزه افتخاری این نمایشگاه شد. مشهد در عکس‌های «پِشِه» بخشی از آثار عکاسی لوئیجی پِشِه، مربوط به مشهد در دهه 1230 خورشیدی است. هر چند که از تاریخ دقیق این تصویربرداری اطلاعی نداریم، اما عکس‌های لوئیجی، از نظر تاریخی، متصل به دوران صدارت امیرکبیر هستند و با کمی اغماض، نمایی واقعی از این دوره تاریخی را پیش روی مخاطب قرار می‌دهند. تعداد این عکس‌ها دقیقاً مشخص نیست و حتی برخی از آثار او را با عنوان تصویربرداری‌های آنتونیو جیانوزی منتشر کرده‌اند. در صفحه پیش روی شما، 10 تصویر فوق‌العاده زیبا از شهر مشهد و اطراف آن که توسط لوئیجی پِشِه، بین سال‌های 1230 تا 1233ش برداشته شده‌است، وجود دارد؛ تصاویری که می‌تواند در شناخت مشهد قدیم برای نسل امروز، مؤثر باشد. برای درک اهمیت این عکس‌ها، باید به تاریخ برداشتن آن ها توجه کنید؛ اگر ملاک و مبدأ تاریخی برداشتن این عکس‌ها را سال 1230ش قرار دهیم، این تصاویر 172 سال عمر دارند و حکایت مشهد در دورانی کاملاً متفاوت را روایت می‌کنند؛ سال‌های آغازین دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه و اندکی پس از شهادت میرزاتقی‌خان امیرکبیر را.
سایر اخبار این روزنامه
ایران در جمع 10 کشور صاحب فناوری های حیاتی
تصاویری واقعی از مشهد 172 سال قبل
غربت تلخ پدرها
جهش بلند بورس با رکوردشکنی ورود نقدینگی
سیارکی که اقتصاد دنیا را متحول می‌کند
نگاهی متفاوت به حمایت از کارگر
برخی اعتراضات کارگری کمک به نظام بود
حتی حضور یک آمریکایی هم در عراق زیاد است
یک ایرانی کنار ادیسون 300میلیارد بالاتر از «فسیل» و پایان سکوت پنس
ابعاد تکان دهنده از جنایت سیاه!
بازخوانی کارنامه صمت
بالاگرفتن جنجال شاسی‌بلند
شلیک مستقیم به آبخوان مشهد
