مذاکره حقوقی با امریکا تکلیف لاهه است

دیوان بین‌المللی دادگستری، دهم فروردین پس از هفت سال فراز و نشیب، حکم نهایی را در خصوص شکایت ایران از امریکا در ارتباط با اقدامات واشنگتن در ضبط و مصادره غیرقانونی اموال بانک مرکزی و همچنین شرکت‌ها و مؤسسات ایرانی اعلام کرد. به این ترتیب، امریکا ملزم به پرداخت غرامت به ایران شد. حدود یک ماه بعد، محمد دهقان، معاون حقوقی رئیس‌جمهور در گفتگو با ایسنا، بهترین راه را برای تعیین خسارات ایران ناشی از اقدامات امریکا علیه ایران مذاکرات حقوقی بین طرفین در دیوان رسیدگی به حل اختلافات دو کشور دانست. دهقان تصریح کرد: «مذاکراتی هنوز انجام نشده است بلکه ما فقط در این زمینه به دولت پیشنهاد داده‌ایم. در موضوع خسارات وارده به ایران، طبق رأی دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه باید در طول دو سال مذاکرات، میزان خسارات تعیین شود.»‌خبرنگار «جوان» دیروز در نشست هفتگی خبرنگاران داخلی و خارجی با ناصر کنعانی، چند و، چون این روند را جویا شد. سخنگوی وزارت خارجه گفت: «هرگونه مذاکره با طرف امریکایی به صورت فرض در این ارتباط، در چارچوب رأی مورخ ۳۰ مارس ۲۰۲۳ (۱۰ فروردین ۱۴۰۲) دیوان بین‌المللی دادگستری است که مربوط به پرونده اموال ایران است و انجام این تعهد، تعهد ناشی از رأی دیوان است. در بخشی از آن رأی، دیوان امریکا را به پرداخت غرامت محکوم کرده، اما روش را مذاکره طرفین با همدیگر درباره میزان و نحوه دریافت غرامت تعیین کرده است؛ بنابراین دیوان در رأی خود تکلیف ایجاد کرده برای طرفین ایران و امریکا. پس با فرض مذاکره بین دو طرف این صرفاً به موضوعات فنی و حقوقی ناشی از رأی دیوان و مطالبه غرامت و خسارات ناشی از نقض تعهدات بین‌المللی امریکا و همچنین، ارتکاب اعمال متخلفانه دولت امریکا اختصاص خواهد داشت. ناصر کنعانی در ادامه اینطور توضیح داد: «براساس رأی دیوان، از ۲۴ ماهی که عرض کردم و با احتساب اینکه ما یک ماه از زمان صدور رأی دیوان را عملاً پشت سر گذاشتیم، حدود ۲۳ ماه دیگر مهلت داریم که در این زمینه اقدام شود و با توجه به اثبات حقانیت ادعا‌های ایران و محکومیت دولت امریکا نزد دیوان به منظور دریافت خسارت از طرف امریکایی و استیفای حقوق مردم ایران به صیانت از بیت‌المال، ما تأکید داریم که در این زمینه باید اقدام عاجل صورت بگیرد. در خصوص نحوه اقدام وزارت خارجه ضمن هماهنگی و همکاری با سایر دستگاه‌های ذی‌ربط، کلیه جوانب مرتبط با موضوع را مورد توجه قرار خواهد داد. در حال مشورت‌های داخلی هستیم تا به تصمیم بندی ملی برسیم.»
اروپا می‌داند عواقب خطایش چیست
کنعانی درباره مذاکرات رفع تحریم‌ها و انتشار اخباری از احتمال روی آوردن اروپایی‌ها به ابزار مکانیسم ماشه هم موضع‌گیری داشت: «عدم برگزاری نشست‌های مذاکراتی در مبحث برجام به معنای رکود کامل در این زمینه یا متوقف بودن تلاش‌های دیپلماتیک برای احیای برجام و بازگشت همه طرف‌ها به تعهدات‌شان نیست. مسیر دیپلماسی همچنان باز است و تبادل پیام ادامه دارد و مسیر‌های مختلفی برای تبادل پیام‌ها هست و فعال است. ایران با رعایت خطوط قرمز خود آماده جمع‌بندی مذاکرات است. مسیر مذاکره برای همیشه باز نخواهد بود.» وی به صراحت اروپایی‌ها را خطاب قرار داد‌: «اینکه گفته می‌شود تحرکاتی را از سوی برخی طرف‌های اروپایی شاهد هستیم. لازم می‌دانم تأکید کنم چنانچه طرف مقابل دچار خطای محاسباتی شود و اقدام یا اقدامات غیرمنطقی درباره برجام و روند مذاکرات انجام دهد آن‌ها در پیامی که قبلاً از سوی طرف ایرانی دریافت کردند به صورت دقیق و واضح می‌دانند که واکنش ایران چه خواهد بود. این پیام به اندازه کافی برای آن‌ها گویا است.»‌این دیپلمات ایرانی یادآور شد: «متأسفانه در بحث برجام که می‌توانست یک نیروی محرکه جدی برای گشودن صفحه جدیدی در روابط بین ایران و اروپا باشد، طرف‌های اروپایی با تبعیت از سیاست غلط دولت امریکا در ارتباط با برجام مانع تحقق منافع و مصالح مشترک در حوزه اقتصادی و تجاری شدند.»‌کنعانی یادآور شد: «در ارتباط با روند تحولات داخلی ایران در پاییز سال گذشته، اروپا با محاسبه‌ای غلط، سیاست نادرستی را در پیش گرفت که امیدوار هستیم در فرصت‌های پیش‌رو آن اشتباهات جبران شود و بتوانیم ریل‌گذاری درستی برای تقویت روابط دوجانبه انجام بدهیم.»
دلایل تأمین نکردن حق‌آبه پذیرفتنی نیست
کنعانی در بخش دیگری از جلسه پرسش و پاسخ، ضمن تأکید بر پیگیری حق‌آبه هیرمند گفت: «این موضوع جزو مطالبات ملت ایران از دولت و دستگاه دیپلماسی و دستگاه‌های دست‌اندرکار است. حق‌آبه ایران از رودخانه‌های مشترک به صورت عام مورد توجه و اهتمام دولت و دستگاه دیپلماسی است. رئیس‌جمهور بر ضرورت پیگیری حق‌آبه ایران از رودخانه‌های مرزی تأکید دارد. حق‌آبه نه فقط در بحث افغانستان بلکه در مذاکرات با دیگر همسایگان و مشخصاٌ ترکیه، عراق و ترکمنستان جزو موضوعات در دستورکار دائمی ما در گفتگو‌های دوجانبه و چندجانبه است.»‌سخنگوی دستگاه دیپلماسی گفت: «ایران در تحقق حق‌آبه ملت ایران از هیرمند به صورت جدی پیگیر است و جزو موضوعات ثابت گفتگو‌های ما با طرف‌های افغانستانی است. امیرعبداللهیان حداقل سه دور در مذاکرات با سرپرست وزارت خارجه افغانستان این موضوع را مورد پیگیری قرار داد. طرف افغانستانی به اصل حق‌آبه ایران اعتراف و اقرار دارد و در آخرین دور مذاکرات در سمرقند نیز بر این موضوع تأکید کرده است. البته در این خصوص آن‌ها دلایل و معذوراتی را مطرح می‌کنند که چرا حق‌آبه کامل ایران را ادا نمی‌کنند که طبیعتاً این موضوع برای ما قانع‌کننده نیست و این را جزو پیگیری‌های جدی خودمان قرار داده‌ایم.»‌وی افزود: «امیدواریم طرف افغانستانی به نشانه التزام به قرارداد بین‌المللی و حس‌نیت و پایبندی خود به حسن همسایگی در مراودات خود با کشور مهم منطقه یعنی ایران در انجام این تعهد کوتاهی نکند و نسبت به اعطای کامل حق‌آبه ایران همه اقدامات لازم را انجام دهد.»