گروه اقتصاد کلان: گزارش موج مهاجرت نیروی کار که در نظرسنجی وبسایت جاب‌ویژن؛ مهمترین مرجع آنلاین کاریابی، نشان می‌دهد که حتی کارمندان با سطوح نسبتا پایین دستمزدی مهاجرت را به عنوان اولین گزینه خود برای آینده‌ای بهتر در نظر بگیرند.
به گزارش روزنامه تجارت، طبق نظرسنجی‌هایی که سایت جاب‌ویژن انجام داده و تجارت نیوز نیز آن را منتشر کرده، 50 درصد کارمندانی که در سال 1401، هفت میلیون تومان دریافت می‌کردند، انتظار دارند در سال 1402، میزان دستمزد دریافتی‌شان با افزایش 30 درصدی به 9.1 میلیون تومان برسد. همچنین 75 درصد کارمندان که در سال 1401 ماهانه 9 میلیون تومان دریافت می‌کردند، انتظار دارند این مبلغ در سال 1402 به 12 میلیون تومان برسد. افزایش 30 درصدی میزان دستمزد کارمندان در حالیست که طی چند سال اخیر تورم کشور بالای 50 درصد بوده و این بدین معناست که نرخ دستمزد نیروی کار طی سال‌های اخیر نه تنها افزایش نیافته بلکه اتفاقا کاهش یافته است.

وضعیت دلاری نرخ دستمزد در ایران
اسفند سال 1400 نرخ دلار حول و حوش 27 هزار تومان بود و میزان دستمزد با تمامی متعلقاتش از 5 میلیون تومان تجاوز نمی‌کرد. محاسبه نرخ دستمزد به دلار نشان می‌دهد که میزان دستمزد دلاری هر کارگر حول و حوش 185 دلار در ماه در آن زمان بود. مقایسه این سطح و میزان کاهش قدرت خرید مردم طی یک سال بعد جالب توجه است. نرخ دلار اکنون حول و حوش 55 هزار تومان است و دستمزد اسفند سال گذشته از 7 میلیون تومان فراتر نمی‌رفت. به این ترتیب میزان دستمزد دلاری هر کارگر اسفند سال گذشته به 125 دلار کاهش یافته و احتمال می‌رود این روند کاهش دستمزد با توجه به انتظارت تورمی سنگین باز هم در مسیر کاهش باشد.
همچنین محاسبه شاخص PPP یا شاخص برابری خرید نشان می‌دهد اکنون ایران در رده بالای 80 ام جهان ایستاده و این بدین معنیست که قدرت خرید هر ایرانی از بسیاری از کشورهای آفریقایی نیز پایین‌تر است. این در حالیست که وضعیت منابع و میزان حجم اقتصاد ایران در مقایسه با کشورهای آفریقایی بسیار بالاتر است. تورم مزمن سال‌های اخیر که رکورد نرخ تورم از دهه 30 به این طرف است و حاصل ناکارآمدی اقتصادی، باعث شده که قدرت خرید مردم در تمامی سطوح کاهش پیدا کند. این وضعیت و نبود یک دورنمای مناسب برای آینده باعث شده که نیروی کار مهاجرت را به عنوان اولین گزینه خود روی میز قرار دهد. طبق گزارش ارائه‌شده توسط سایت استخدام و کاریابی جاب‌ویژن، بیشترین آسیب ناشی از محدودیت‌های اینترنت متوجه حوزه بازاریابی دیجیتال بوده است. نتایج این گزارش که در نظرسنجی از هشت هزار نفر شرکت‌کننده منتشر شده، نشان می‌دهد که ۲۳ درصد افراد شغل خود را در نتیجه محدودیت‌های اعمال شده بر اینترنت از دست داده‌اند و 12 درصد از افراد اعلام کردند که احتمال تعدیل آن‌ها وجود دارد و ۱۵ درصد دیگر از این افراد هم گفتند که حقوق‌شان با کاهش و یا تعویق زمانی در پرداخت مواجه شده است. 50 درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی اظهار داشته‌اند که وضعیت شغلی‌شان پس از اعمال محدودیت بر اینترنت تغییری نداشته است. یک استراتژیست کسب‌وکارهای آنلاین در گفتگو با تجارت نیوز، مشکلاتی مانند تحریم و فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی را از مهم‌ترین مشکلات این روزهای کسب‌وکارهای آنلاین برشمرد. وی ضمن تاکید بر اینکه در چند ماه اخیر بیش از 30 درصد نیروی کار در شرکت خود را تعدیل کرده است، بیان کرد: از سال 98 به بعد به دلیل کرونا و قطعی اینترنت، با نوعی عقبگرد مواجه شدیم. البته اگر قطعی اینترنت نبود، کرونا می‌توانست به رشد ما کمک کند. او درباره حداقل میزان دستمزده مورد نیز یک کارمند ادامه داد: طبق محاسبات من حداقل میزان دستمزد برای یک زندگی ساده برای هر نفر 12 میلیون تومان است. این درحالی است که آنچه که دولت تعیین کرده بسیار کمتر از این مقدار است. با این حال، مشکلات اجازه نمی‌دهد که کارفرما بخواهد بیشتر از این مقدار به کارمندان بدهد.

روند صعودی مهاجرت نیروی کار متخصص

نکته مهم دیگری که دبیر کل خانه پرستار می‌گوید این است که پرستاران از ارائه آمار دل خوشی ندارند چرا که طبق گفته آنها اعلام آمارها باعث ایجاد سنگ‌اندازی از جانب دولت می‌‎شود. عواملـی ماننـد فقدان خدمـات اولیه، بیکاری بالا، مسـکن نامناسـب، دسـتمزد پاییـن، آینـده شـغلی نامطمئـن ،خشـونت در محـل کار و بی‌ثباتی سیاسـی عواملی هسـتند کـه در مهاجـرت متخصصـان حـوزه بهداشـت تاثیـر می‌گذارنـد.
اما نکته جالب توجه در گزارش‌ها مربوط به میل بازگشت در میان مهاجران است. تحلیل‌های گالوپ نشان داده که میانگین جهانی بازگشت حدود 7 درصد است یعنی 7 درصد مهاجران تمایل دارند بعد از مهاجرت دوباره به کشور خود بازگردند اما این آمار در میان مهاجران ایرانی تنها یک درصد است. یعنی تقریبا هر ایرانی که مهاجرت می‌کند دیگر هیچ تمایلی برای بازگشت ندارد. با توجه به شرایطی که اقتصاد ایران تجربه می‌کند و سال به سال نیز بدتر می‌شود این آمار اصلا عجیب به نظر نمی‌رسد.

انتقال موج مهاجرت از نیروهای متخصص به کارکنان عادی
طی سال‌های گذشته عمده مهاجرت نیروی کار مربوط به نیروهای متخصص بود که به دنبال شرایطی امن برای فعالیت اقتصادی بودند. در واقع از آنجا که در کشور با توجه به محدودیت‌های شدیدی که برای فعالیت اقتصادی وجود دارد به ویژه در بخش استارت آپی و شرکت‌های تکنولوژی؛ بیشتر فعالان و کارآفرینان اقتصادی تمایل داشتند برای رونق کسب و کار خود به کشورهای دیگر مهاجرت کنند. سال گذشته که اینترنت کشور به صورت گسترده‌ای قطع شد گزارش‌ها حاکی از موج مهاجرت استارت آپ‌ها به کشورهایی مانند امارات و ترکیه و حتی کانادا بوده و این فعالان به ویژه در بخش تکنولوژی دیگر تمایلی به فعالیت در کشور نداشتند. اما گزارش جدید منتشر شده از وضعیت مهاجرت نشان می‌دهد که انگیزه مهاجرت اکنون دیگر ایجاد فضایی امن برای رونق کسب و کار نیست بلکه ناممکن بودن تحمل شرایط اقتصادی در ایران است که اکنون حتی افراد عادی جامعه را هدف قرار داده است.
اگر چه وضعیت کنونی شرایط می‌تواند عاملی برای مهاجرت باشد اما نکته کلیدی در بحث مهاجرت بیشتر چشم‌انداز آینده است. در واقع علت اصلی مهاجرت افراد این است که آنها هیچ گونه دورنمای روشنی برای زندگی عادی خود نمی‌بینند و همن امر باعث می‌شود که فرار را بر قرار ترجیح دهند.