روزنامه جوان
1402/02/24
کتاب خوب چه کتابی است؟
دو دسته کلی کتاب ها، کتاب‌های داستانی و غیر‌داستانی یا علمی است. البته دسته‌بندی‌های دیگری همچون کتاب درسی، کتاب‌های کنکوری، کتاب‌های ترجمه‌ای نیز وجود دارد. در اینجا در مورد کتاب علمی می‌نویسم. کتاب یک رسانه است. رسانه‌ای که پیامی را از یک فرد یا گروهی از نویسندگان به مخاطبان بی‌شماری منتقل می‌کند. برخی از کتاب‌ها مفاهیم جدیدی را ارائه می‌کنند و در برخی نیز علم متعارف و روزمره نقل میشود. البته دقیقاً در تناظر با نویسنده‌ها و محققان، عمده کتاب‌ها نشر‌دهنده و توضیح‌دهنده نظریات علمی گروه محدودی از نویسنده‌ها هستند؛ یعنی عده محدودی نظریات جدید تولید می‌کنند و اکثریت محققان به بسط و کاربرد آن‌ها می‌پردازند، اما کتاب در بهترین و فاخرترین شکل ممکن انتقال‌دهنده نظریه‌های علمی است. شاید صحیح‌ترین تعریفی که از کتاب مدنظر باشد، این است که نویسنده مفاهیم و تئوری‌های ذهنی خود را در قالبی منسجم جهت نقد منتشر می‌کند، زیرا نویسنده انتقاد را که حاصل گفت‌وگوی علمی است، راهی برای تکمیل تئوری و ایده ذهنی خود می‌داند.به نظر می‌رسد کارکرد اخیر، در کتاب‌های علمی که در سال‌های اخیر چاپ میشود در سایه رویکرد‌های نادرست به علم، با وجود کمیت بسیار از کیفیت مناسبی برخوردار نیست. افراد و کنشگران علمی نه ایده جدیدی و نه نظریه‌ای و نه روشی بدیع برای معرفی و نقد ندارند و صرفاً انتشار کتاب به مزیت اجتماعی و شغلی برای افراد تبدیل شده‌است. اگر فرض بالا را قبول کنیم که کتاب حاصل تفکر، ایده، خلاقیت و کار‌های مطالعاتی یک نویسنده در بستر زمان است که تصمیم به اشتراک‌گذاری دیدگاه‌های خود می‌گیرد، در این حال چگونه امکان دارد کسی طی یک سال چندین کتاب منتشر کند یا یک نویسنده تازه‌کار و به نوعی کم‌سابقه دست به انتشار کتاب بزند. البته با وجود سهولت انتشار کتاب نزد برخی ناشران زیرزمینی این کار امکان پذیر است. حالا که بحث از ناشر شد، باید گفته شود که یکی از راه‌های تشخیص کتاب خوب در کنار توجه به جایگاه و سابقه علمی نویسنده، ناشر دارای مرجعیت است که البته این مرجعیت در طول زمان به دست می‌آید.
تشخیص کتاب خوب و مفید از روی ظاهر و جلد آن نیست و شاید نیاز است مطالعه شود تا به این تشخیص پی برده شود که همه کتاب‌ها فقط از نظر شکل ظاهری بسیار به هم شبیه‌اند و از نظر نوشته‌ها بسیار منحصر به فرد هستند. یعنی نویسنده با حفظ اصالت علمی خود و با روشمندی مخصوص به خود در پی انتقال مفاهیم و دیدگاه‌های خود است. روش از این نظر مهم است که هر نویسنده و محقق صاحب سبکی، روش مخصوص به خود را دارد و اساساً تقلید روش‌های مرسوم در کار او کمتر دیده میشود. این روش در اکثر مواقع، کشف کردنی است و نویسنده صراحتاً به روش خود اشاره نمی‌کند. ویژگی دیگر کتاب‌های علمی خوب، ایجاد درگیری و چالش ذهنی برای خواننده است؛ یعنی متن کتاب ذهن خواننده را به چالش دعوت می‌کند و به هیچ وجه شما نمی‌توانید به راحتی متن را بخوانید. دیگر خصوصیت کتاب ارجاع شما به منابع دیگر است؛ یعنی کتاب حاوی مطالبی است که نیازمند رجوع به دیگر منابع مرجع است و درگیری خواننده با این ناهمواری برای او یادگیری و فهم را به همراه دارد. موضوعی که می‌تواند در فهم عمیق کتاب‌ها به خواننده کمک کند، شناخت نویسنده کتاب است. شناخت رویکرد‌های فلسفی و فکری نویسنده به او در فهم بهتر مطالب کمک می‌کند و نقد او را نیز دقیق‌تر و منصفانه خواهد کرد.
سایر اخبار این روزنامه
داریم تمام می‌شویم!
فصل اقتصادی جدید جهان اسلام
عاشق مطالعه بودم و فراری از کتابفروشی!
کتاب خوب چه کتابی است؟
حسرت نماز فتح خرمشهر در مسجد جامع بر دلم ماند
نبرد حیثیتی در انتخابات امروز ترکیه
نبرد حیثیتی در انتخابات امروز ترکیه
«براق ۸۵» شگفتانه جدید مقاومت برای اسرائیل
عزل سرداور ضدایرانی «کرسنت ۲»
عینک سیاسی را بردارید!
انتخابات ترکیه، دوقطبی‌ها و احتمال تنش بعد از انتخابات
