محمد انیسی طهرانی
کارشناس روابط بین الملل

رقابت چین با آمریکا و فعالیت گسترده دیپلماتیک پکن در کشورهای غرب آسیا، منطقه ای که سال های طولانی، شاهد حضور و نفوذ قابل توجه ایالات متحده بود، از موضوعات مهم و بحث برانگیز در صحنه امروزین روابط بین الملل می باشد. نظریاتی که رویکرد جدید دیپلماسی عربستان سعودی مبنی بردوری جستن از واشنگتن بعنوان مهمترین حامی غیر منطقه ای این کشور و نزدیکی به پکن، را تبیین می کنند، البته مبالغه آمیز بنظر می رسند اما در کلیت، از واقعیتی نو حکایت دارد و آن نگرش جدید سیاست خارجی محمد بن سلمان، ولیعهد جوان عربستان و بازآفرینی تنظیم روابط میان قدرت های بزرگ جهانی است. موضوعی که شاید به نظر برسد صبر «جو بایدن»، رئیس جمهور ایالات متحده در برابر ولیعهد عربستان را به مراحل پایانی نزدیک می‌کند. سعودی‌ها سال گذشته میلادی (2022)، با حمایت تلویحی از مسکو، درخواست آمریکا برای افزایش صادرات نفت را نادیده گرفتند، اقدامی که بایدن بیم آن داشت که نرخ تورم در ایالات متحده، با سرعت بیشتر افزایش یابد. رئیس جمهور آمریکا در واکنش به تصمیم نفتی ریاض، خطاب به مقامات عربستان گفت که این تصمیم «عواقبی» در پی خواهد داشت. اما اکنون اراده محمد بن سلمان برای نزدیک تر شدن به چین، رقیب سرسخت آمریکا در جهان، نگرش ها را در واشنگتن تغییر داده و به نظر می رسد رئیس جمهور آمریکا به اجبار یک چرخش دیپلماتیک انجام داده است. به این معنی که ایالات متحده پیشنهاد ارائه قراردادهای اقتصادی پر سود را جایگزین تهدیدات لفظی می کند و نشانه روشن آن سفر چندی پیش «جیک سالیوان»، مشاور امنیت ملی ایالات متحده به عربستان برای گفت و گو با مقامات این کشور بود. برای دولت بایدن، به چالش کشیدن نفوذ فزاینده چین در خاورمیانه و سایر نقاط جهان یک اولویت راهبردی است. گزارش ها حاکی از آن که سالیوان در این سفر، سرمایه گذاری زیرساختی پر سود را به سعودی ها پیشنهاد کرده تا ارتباطات راه آهن و بنادر - کشتیرانی بین کشورهای حاشیه جنوب خلیج فارس و هند که یکی از سریع ترین اقتصادهای در حال رشد جهان و رقیب ژئوپلیتیک چین است را، بهبود بخشند. جزئیات این طرح هنوز مشخص نشده، ممکن است عربستان، امارات متحده عربی و برخی دیگر از کشورهای حاشیه جنوب خلیج فارس توسط خطوط راه آهن به عمان وصل و از بنادر این کشور در دریای عرب به هند و پاکستان، داد و ستد تجاری انجام شود. این بخشی از تلاش به رهبری ایالات متحده برای عقب راندن چین تحلیل می شود. مقامات آمریکا ممکن است این موضوع را آشکارا در سخنان خود بیان نکنند، اما صاحبنظران می دانند که چنین است. بسیاری از تحلیلگران معتقد اند که در مرکز راهبرد دیپلماسی ولیعهد عربستان این اعتقاد وجود دارد که تعهد واشنگتن به خاور میانه در حال کاهش است و به همین دلیل سعودی ها به دنبال تنوع بخشیدن و گسترش اتحادهای خود هستند. آنها در کنار همکاری با ایالات متحده، نگاهی هم به چین و روسیه دارند. تقویت روابط با پکن، علیرغم هشداری که از واشنگتن ارسال می شود، یک اولویت کلیدی در ریاض است. چین دومین اقتصاد بزرگ جهان و سعودی‌ها به دنبال جذب هزاران میلیارد دلار سرمایه برای تنوع بخشیدن به اقتصاد خود بنحوی که وابستگی آنها را به صادرات نفت خام کم کند، هستند. سال گذشته میلادی، ولیعهد عربستان با «شی جین پینگ»، رئیس جمهور چین توافق کردند که همکاری خود را در دامنه وسیعی از مسائل اقتصادی و امنیتی تعمیق بخشند. همکاری پکن با کشورهای عربی محدود به عربستان نبوده، برآوردهای پنتاگون حکایت از آن دارد که برنامه‌های چین برای ساخت پایگاه نظامی در امارات متحده عربی علیرغم مخالفت مقام های آمریکایی در حال انجام است. همچنین همیاری پکن با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس دامنه وسیعی از موضوعات را شامل می شود از جمله استفاده از فناوری های ارتباطات و الکترونیک در پروژه های به اصطلاح «شهر هوشمند» که نگرانی آمریکایی ها را افزایش داده است. سوی دیگر، چین در طرح اقتصاد جهانی مشهور خود تحت عنوان «کمربند و جاده»، سرمایه گذاری بسیاری در زیر ساخت های کشورهای غرب آسیا انجام داده است. آرامش، ثبات و دوری از تنش آفرینی، محور سیاست خارجی پکن در این منطقه می باشد. در همین رابطه، چین در ماه مارس (اسفند) در تلاشی دیپلماتیک، میزبان توافق برای از سرگیری روابط سیاسی میان ایران و عربستان بود. آنچه که مسلم به نظر می‌رسد علیرغم تلاش های جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا، بعید است که سعودی ها به این زودی استراتژی محکم خود را برای ایجاد تعادل بین قدرت های بزرگ جهانی رقیب کنار بگذارند و به همین دلیل حفظ روابط با غول دارنده سوخت های فسیلی، روسیه و قدرت بزرگ اقتصادی در حال رشد، چین؛ همچنان محور اهداف پادشاهی سعودی است. اگر دولت جو بایدن در مورد وضعیت حال حاضر واقع بین باشد، این فهم ایجاد خواهد شد که عربستان به دنبال آتش زدن پل های خود با ایالات متحده نیست و سعودی نمی خواهد شراکت چند دهه ای خود را با واشنگتن کنار بگذارد بلکه مصمم است استقلال و خودمختاری خود را از غرب اعلام کند.