سودجویان غرق در شیرابه زباله!

زباله‌گردی در تهران با رشد قارچ‌گونه خود، مدیریت شهری را با چالش‌های متعددی رو به رو کرده‌است. حالا این معضل عدم توانایی شهرداری در راستای مقابله با مافیای پسماند را به رخ می‌کشد. شهرداری تهران در ادوار مختلف، حریف زباله‌گردی نشده‌است. برخی مدعی‌اند نیرو‌های زباله‌گرد زیر نظر پیمانکاران خود شهرداری فعالیت می‌کنند که اگر صحت داشته باشد، نشان از ضعف نظارت یا چشم‌پوشی آگاهانه دارد که باید برای آن فکری شود. در دوره مدیریت شهری فعلی بار‌ها و بار‌ها وعده حذف زباله‌گردی داده شد. آبان‌ماه سال گذشته بود که شهردار تهران وعده پایان زباله‌گردی ظرف مدت سه ماه را داده‌بود. پس از آن گفته شده با راه‌اندازی اپلیکیشن نوماند، تهران خالی از زباله‌گردی می‌شود؛ ابتدا اعلام شد که ۱۵ اسفندماه ۱۴۰۱ این نرم‌افزار در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد و وعده دوم نیز برای پایان اردیبهشت‌ماه داده شد، اما در نهایت این وعده محقق نشد. بدتر اینکه مشاهدات میدانی نشان می‌دهد تعداد زباله‌گردان در شهر کمتر نشده است که این موضوع بی‌تأثیری اقدامات انجام شده مدیریت شهری را در این راستا نشان می‌دهد.
اگر سرنخ فعالیت زباله‌گردان در بحث پسماند را دنبال کنید به برخی پیمانکارانی می‌رسید که با شهرداری‌ها در خصوص ساماندهی پسماند قرارداد امضا می‌کنند. به نظر می‌رسد برخی از آن‌ها به حدی قدرت یافته‌اندکه هیچ‌کس نمی‌تواند در نحوه فعالیت آن‌ها تغییری جدی ایجاد کند. در این بین، برخی افراد نیز در پشت صحنه از این پیمانکاران حمایت می‌کنند.
هر چند نمی‌توان عدد دقیقی از درآمد مافیای زباله را محاسبه و اعلام کرد، اما می‌توان گفت که آن‌ها درآمدی به اندازه یک فساد بزرگ بانکی را دارند. از این ماجرا نیز خیلی‌ها سهم می‌برند، به همین دلیل کمتر کسی عزمش را جزم کرده تا به ماجرای زباله‌گردی پایان دهد. شاید به همین دلیل است که کسی در برابر شرایط نامناسب ساماندهی پسماند، اقدام مؤثری انجام نمی‌دهد یا اگر هم قصد انجام آن را دارد و برایش تلاش می‌کند نیز نمی‌تواند آن را به نتیجه مناسبی برساند.
افزایش زباله‌گردی کودکان در شهر


شهر تهران با حضور زباله‌گردان، چهره زشتی به خود گرفته‌است که این مسئله، عدم توان مدیریت شهری را در کنترل این آسیب اجتماعی نشان می‌دهد. شهریورماه سال گذشته بود که احمد احمدی صدر، مدیر عامل سازمان رفاه خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران مدعی شد که شهرداری در پی آن است که زنجیره زباله‌گردی را که پشت آن، مافیای قدرتمند پسماند قرار دارد به عدد صفر نزدیک کند. احمدی صدر گفته بود باید با مافیایی که زباله‌گرد‌ها را ساماندهی می‌کند نیز به صورت قانونی برخورد شود. او از دستگاه قضا و پلیس خواسته بود که با این افراد برخورد کنند، چراکه به کارگیری کودکان زیر ۱۸ سال غیرقانونی است و مشخصاً جرم محسوب می‌شود، بنابراین دستگاه قضا می‌تواند به راحتی با آن برخورد کند. حدود دو ماه بعد از این صحبت‌ها، زاکانی، شهردار تهران نیز دی‌ماه گذشته وعده داد طی «دو یا سه ماه آینده زباله‌گردی به پایان خواهد رسید.»، اما فروردین‌ماه امسال، سرپرست دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در خبری، رسماً اعلام کرد: «افرادی که در زمینه زباله‌گردی فعالیت می‌کنند، زباله‌گردی برایشان کسب و کار بسیار جذابی است، پس چه بهتر از کارگرانی استفاده کنند که دستمزد کمتری دریافت و مدت زمان بیشتری برایشان کار کنند، از همین‌رو در این زمینه از کودکان به عنوان نیروی کار ارزان استفاده می‌کنند. اکنون اگر با دقت بیشتری سطح شهر را مشاهده کنیم، شاهد افزایش زباله‌گردی کودکان هستیم.»
موضوع به‌کارگیری صد‌ها کودک و نوجوان ایرانی توسط پیمانکاران و حتی خود شهرداری چیزی نیست که بتوان به سادگی از کنار آن عبور کرد. سرپرست دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با تأیید این موضوع از وجود ۱۲۰ هزار کودک کار در کشور خبر داد که بخشی از آن‌ها در شهرداری‌ها و از جمله شهرداری تهران و توسط پیمانکاران به کار گرفته‌می‌شوند.
مدیریت اغلب کودکان زباله‌گرد توسط پیمانکاران سودجو
کودکان زیادی در شهر تهران زیر نظر پیمانکاران فعالیت می‌کنند و بی‌توجه به اینکه چه آینده‌ای در انتظارشان است، سود کلانی را وارد حساب مافیای زباله می‌کنند، اما مگر زباله‌گردی کودکان جرم نیست؟ پس چرا با این بی‌قانونی برخورد نمی‌شود؟ در این رابطه «محمد هنری» مدیر کل دفتر امور زنان و خانواده و پیشگیری‌های فرهنگی و اجتماعی معاونت پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه به ایلنا گفت: «در خصوص پیمانکارانی که از کودکان و نوجوانان در بحث زباله‌گردی سوءاستفاده می‌کردند، در شهر‌های تهران و کرج شاهد ورود جدی قوه قضائیه به عنوان مدعی‌العموم به این موضوع بودیم و پیگیری‌هایی از سوی دفاتر حمایت و دادستانی‌ها صورت گرفت و همچنین تذکر جدی به آن‌ها داده شد. در قانون حمایت از اطفال و نوجوانان نیز تأکید شده، افرادی که از کودکان سوءاستفاده اقتصادی می‌کنند، مورد تعقیب قضایی قرار خواهند گرفت.»
او ادامه داد: «مؤسسات دولتی باید در زمینه مقابله با زباله‌گردی کودکان فعال شوند. دیده شده‌است اغلب کودکان زباله‌گرد توسط کارفرمایان و پیمانکاران سودجو ساماندهی و مدیریت می‌شوند، بنابراین آموزش و اطلاع‌رسانی و مقابله با کارفرمایان راهبرد اصلی معاونت است.»
هنری تصریح کرد: ««براساس این آیین‌نامه که در سال ۱۳۸۴ تصویب شد برای ۱۲ دستگاه وظایفی در نظر گرفته شد، اما به دلیل عدم وجود ضمانت اجرایی روشن، اثربخشی لازم را نداشت. همچنین این آیین‌نامه به لحاظ حقوقی نیز ضعف‌های بسیاری داشت و تکالیف، وظایف و نقش دقیق و روشن دستگاه‌ها در آن مشخص نبود، اما به دنبال ایجاد دفتر حمایت از حقوق اطفال و نوجوانان در قوه قضائیه که وظیفه هماهنگی اقدامات دستگاه‌های مختلف، نظارت بر حسن اجرای قانون و پیگیری تکالیف قانونی دستگاه‌ها را بر عهده دارد، دستگاه‌های مختلف با جدیت بیشتری به موضوع کودکان و نوجوانان از جمله کودکان و نوجوان کار و متکدی ورود کرده‌اند.»
بهانه‌جویی به جای مقابله با مافیای آشغال؟!
دی ماه سال گذشته شهردار تهران در برنامه زنده جهان‌آرا از رونمایی اپلیکیشن ویژه بازیافت خبر داد و گفت: «اواسط اسفند‌ماه اپلیکیشن ویژه بازیافت برای شهروندان رونمایی خواهد شد و با این اقدام بساط مافیای زباله و کودکان زباله‌گرد جمع خواهد شد.» پس از آن نیز گفته شد که این نرم‌افزار اردیبهشت‌ماه در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد، اما این اتفاق نیفتاد. هر چند طبق گزارشات مدیران شهری تا امروز اقداماتی جهت ساماندهی زباله‌گردی در تهران انجام شده، اما مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که این اقدامات اثری نداشته و زور مافیای زباله از آن‌ها بیشتر بوده‌است.
روز گذشته سخنگوی شهرداری تهران اولین نشست خبری خود با خبرنگاران را برگزار کرد. عبدالمطهر محمدخانی در پاسخ به سؤال «جوان» در رابطه با مقابله با مافیای زباله‌گردی و اجرای طرح تفکیک پسماند در شهرداری تهران گفت: «بار‌ها تأکید شده و کارشناسان متخصص نیز اعلام کرده‌اند که آسیب‌های اجتماعی زمینه‌های مختلفی دارد. بنابراین در زباله‌گردی موضوع اتباع را نمی‌توان نادیده گرفت و با توجه به اتفاقاتی که در اطراف مرز‌ها می‌افتد، میزان حضور اتباع در سطح شهر تهران عدد و رقم بالایی دارد که باید رسانه‌ها به آن بپردازند.»
او ادامه داد: «شهردار تهران در روز اول حضور خود در شهرداری، بررسی‌های خود را در این زمینه آغاز کرده‌است و به این نتیجه رسیدیم که فرآیند جمع‌آوری پسماند باید اصلاح شود و در همین راستا مخازن زباله با ظاهری جدید در یکی از خیابان‌های مرکزی شهر مورد استفاده قرار گرفت و در حال ارزیابی است. همچنین یکی دیگر از اقدامات در این زمینه راه‌اندازی مراکز MRF است و در کنار آن نیز نرم‌افزاری را به صورت آزمایشی فعال کرده‌ایم و خطا‌های آن در حال رفع است که به زودی رونمایی خواهد شد.»
سخنگوی شهرداری تهران با بیان اینکه اصلاح ساختاری مخازن زباله، اصلاح فرهنگ شهری و راه‌اندازی مراکز MRF از برنامه‌های ماست، گفت: «رفع موضوع زباله‌گردی، کار یک یا دو روز نیست و باید زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی آن را نیز در نظر گرفت.»
او در رابطه با تخلفاتی که پیمانکاران در جهت منافع مافیای زباله انجام می‌دهند نیز این‌گونه توضیح داد: «چنانچه پیمانکاران در بحث زباله‌گردی تخلف کنند با آن‌ها نیز برخورد خواهد شد و حتی اگر نیاز باشد، جریمه یا با لغو قرارداد مواجه می‌شوند. حتی در بازدید‌های شبانه شهردار تهران و مدیران شهری، عموماً مواردی را که مشاهده می‌شود، مورد بررسی قرار می‌دهیم و منجر به برخورد با پیمانکار یا هر فردی که در این زمینه مقصر بوده، شده‌است.»