شلیک پلیس فرانسه به جمهوری پنجم

التهاب در جامعه فرانسه به دنبال قتل نوجوان ۱۷ساله‌ای به نام «نائل ام» وارد مرحله جدیدی شد. خشونت پلیس که پیش از این هم کم و بیش در اعتراض‌های فرانسوی‌ها از جمله تظاهرات‌های شنبه‌های اعتراضی خود را نشان داده بود با شلیک به سوی یک مهاجر الجزایری‌تبار، نژادپرستی پلیس امریکا و به ویژه قتل «جورج فلوید» سیاه‌پوست را در خاطره‌ها زنده کرد. اگرچه پلیس فرانسه روز سه شنبه خودروی نائل را به دلیل نقض قوانین رانندگی در منطقه نانتیر در حومه پاریس متوقف و نخست اعلام کرد که یکی از مأموران به این نوجوان تیراندازی کرد، زیرا او قصد زیر گرفتنش را داشت، اما این روایت با ویدئویی که از این حادثه منتشر شده و به تأیید خبرگزاری فرانسه رسیده، نقض شد. ویدئویی که از این حادثه در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است، نشان می‌دهد که یک افسر پلیس راننده را به زور اسلحه متوقف کرد و زمانی که خودرو دوباره حرکت کرد، راننده را هدف قرار داد. در این ویدئو صدایی به گوش می‌رسد که می‌گوید: «با گلوله‌ای در سر می‌روی.»‌کشته شدن این نوجوان آتش اعتراضات را در فرانسه شعله‌ور کرد و معترضان خشمگین ده‌ها خودرو و اتوبوس را به آتش کشیدند. پنج شنبه شب، گسترده‌ترین اعتراضات رقم خورد. طبق گزارشی که خبرگزاری رویترز از وضعیت اعتراضات منتشر کرده، وزارت کشور فرانسه از شامگاه پنج شنبه و در سومین شب اعتراضات و ناآرامی‌ها در اکثر شهر‌های این کشور، ۴۰ هزار پلیس و نیروی امنیتی را مستقر کرده بود. جرالد دارمانیان، وزیر کشور فرانسه هم دستگیری ۸۷۵ نفر را در جریان تنش‌های پنج شنبه شب تا صبح جمعه بین مردم و نیرو‌های پلیس تأیید کرد. روز چهار شنبه نیز وزارت کشور فرانسه بازداشت ۳۱نفر، زخمی شدن ۲۴ افسر پلیس و آتش زدن ۴۰ دستگاه خودرو را تأیید کرد. گسترش ناآرامی‌ها و تنش‌ها بین مردم و نیرو‌های پلیس فرانسه موجب شد، امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور این کشور که روز پنج‌شنبه دستور تشکیل یک هسته بحران بین وزارتی را صادر کرده بود، روز جمعه ضمن لغو کنفرانس مطبوعاتی خود، از جلسه سران اتحادیه اروپا خارج شود.
جامعه فرانسه زیر فشار سنگین نژادپرستی
روزنامه فیگارو در قالب این سؤال به تحولات فرانسه واکنش نشان داد: «آیا فرانسه به فضای «جنگ داخلی» تبدیل می‌شود؟» کاربران در شبکه‌های اجتماعی با انتشار تصاویر و فیلم‌های متعددی از وضعیت شهر‌های مختلف فرانسه در پی برخورد خشن نیرو‌های امنیتی با معترضان به قتل یک نوجوان نوشتند: «وضعیت کنونی در فرانسه نسبت به شورش هفته قبل واگنر در روسیه، بیشتر به کودتا شباهت دارد، اما رسانه‌های جریان اصلی غربی هیچ‌وقت به آن اعتراف نمی‌کنند.»‌در این مورد، سباستین شُنو، معاون حزب راست افراطی «مجمع ملی» فرانسه خواستار برقراری وضعیت اضطراری و منع آمدوشد در مناطقی شد که پس از این قتل به عرصه خشونت تبدیل شده‌اند. شنو تأکید کرد: «ما خواهان برقراری ابتدا منع آمد و شد و سپس وضعیت اضطراری و به کارگیری همه ابزار‌های امنیتی در کشورمان هستیم. از این پس ما خواهان (وضعیت اضطراری) هستیم، زیرا امروز خشونت به حدی رسیده است که ما باید به سرعت وارد عمل شویم و به اقتدار بسیار زیادی نیاز داریم.»‌الیزابت بورن، نخست‌وزیر فرانسه دیروز در جریان نشستی خبری نه تنها امکان اعمال وضعیت اضطراری در این کشور را رد نکرد، بلکه گفت: «همه فرضیه‌ها، از جمله برقراری اقدام قوه مجریه در اعمال وضعیت اضطراری برای بازگشت نظم جمهوری پیش‌بینی شده است.» این سخنان در حالی مطرح می‌شود که دولت فرانسه پیش‌تر، برقراری آن را رد و اضافه کرده بود که این امر گزینه‌ای نیست که امروز مورد بررسی قرار گیرد. با این حال در برخی شهر‌های فرانسه از شب گذشته اجرای طرح منع آمد و شد شبانه اعلام شد و برخی شهر‌ها زمان اجرای آن را تا روز دو شنبه هفته آتی مشخص کردند.
خشونت‌ها و تنش‌ها بین مردم و پلیس فرانسه در روز‌های گذشته به اندازه‌ای افزایش یافته است که راوینا شمدسانی، سخنگوی دفتر کمیساریای حقوق بشر سازمان ملل روز جمعه در جریان یک کنفرانس مطبوعاتی سازمان ملل در ژنو درباره آن صحبت کرد: «اکنون زمان آن فرا رسیده است که فرانسه به طور جدی به موضوعات عمیق نژادپرستی و تبعیض نژادی در میان مجریان قانون رسیدگی کند.»‌احزاب چپ و سبز‌ها نژادپرستی در نیرو‌های امنیتی فرانسه را محکوم کردند. یانیک ژادو از حزب اروپای اکولوژی و نماینده فرانسه در پارلمان اروپا گفت: «این دولت نسبت به رفتار غیرقابل قبول پلیس خیلی از خود راضی است. نژادپرستی در جامعه وجود دارد، نژادپرستی در پلیس وجود دارد، این بدیهی است.» نمایندگان حزب «فرانسه نافرمان» در پارلمان فرانسه در ماه دسامبر گذشته درخواست یک «کمیسیون تحقیق پارلمانی در مورد افزایش مرگ و میر در پی امتناع از رعایت قانون» را کرده بودند. روزنامه گاردین نوشته که در سال ۲۰۲۲ پلیس فرانسه ۱۳ نفر را به خاطر دستور توقف و توقف نکردن کشته که یک رکورد است. سباستین روشه پژوهشگری است که به ناول آبزرور گفت است: «ارتباط بسیار واضحی بین تغییر در قانون در سال ۲۰۱۷ و افزایش تیراندازی‌های مرگبار پلیس وجود دارد و به طور متوسط، ۲۵ درصد تیراندازی بیشتر و پنج برابر تیراندازی‌های مرگبار ثبت شده است. از سال ۲۰۱۷، تغییر آشکاری در شیوه‌های پلیس به سمت افزایش تیراندازی‌های پلیس صورت گرفته است.»


تکیه ماکرون به رویکرد امنیتی سخت
از زمان روی کار آمدن ماکرون در فرانسه، پافشاری دولت وی بر اعمال سیاست‌های اصلاحات اقتصادی، موجی از اعتراض‌ها را ایجاد کرده بود، جامعه را به درجه‌ای از التهاب کشاند که هیچ چیزی غیر از بحران کرونا نتوانست تا حدودی آستانه تحریک پذیری جامعه را طی یک برهه زمانی محدود کند. ساوت چاینامورنینگ‌پست با اشاره به شورش‌های فرانسه نوشته است: «شورش‌های سراسری از طریق پروژه‌های مسکن در محله‌های پرآشوب با جمعیت اقلیت‌های بزرگ به‌وجود آمده است. اگرچه آن‌ها از مرگ نوجوانان نشئت می‌گرفتند، اما مشکلات عمیق‌تر تبعیض، بیکاری و احساس بیگانگی از جامعه فرانسه به آن‌ها دامن می‌زد.» ماکرون دیروز در یک جلسه امنیتی در پاریس بار دیگر اعتراض همراه با خشونت را غیرقابل توجیه دانست و اظهاراتی داشت که نه تنها رنگ و بوی همدلی با معترضان را نداشت بلکه به نوعی آن‌ها را تهدید کرد: «وضعیت اکنون در فرانسه غیرقابل قبول شده است.»‌رئیس‌جمهور فرانسه در ادامه تأکید کرد که دولتش تدابیر بیشتر و ویژه‌تری را در ارتباط با اعتراضات اتخاذ می‌کند و با هرکسی که به مؤسسات دولتی حمله کند یا نهاد‌های دولتی را غارت کند قاطعانه برخورد خواهد شد. ماکرون همچنین افزود: «برای محافظت از شهروندان فرانسوی بسیاری از فعالیت‌های عمومی در برخی از مناطق لغو خواهد شد. بسیاری از بازداشت شده‌ها نوجوان هستند و این مسئولیت برعهده والدین است و آن‌ها باید از مشارکت فرزندانشان در اعتراضات جلوگیری کنند.» رئیس‌جمهور فرانسه با بیان اینکه شبکه‌های اجتماعی در حوادث اخیر در این کشور نقش داشتند، همچنین تأکید کرد: «برای حذف محتوای تحریک آمیز در شبکه‌های اجتماعی اقداماتی را اجرا خواهیم کرد و این شبکه‌ها باید محتوای حساسیت‌برانگیز را حذف کنند و مسئولیت خود را انجام دهند.» وی تأکید کرد که در صورت لزوم جلسات امنیتی ادامه خواهد یافت، اما به دستگاه‌های اجرایی فرانسه دستور داد که برای کنترل شورش‌ها نیرو‌های امنیتی بیشتری مستقر شوند.
در اظهارات لوران فرانک لینارد، وکیل افسر پلیسی که به نائل شلیک کرده نیز نشانی از همدردی با خانواده مقتول به چشم نمی‌خورد. اگر چه طبق اظهارات لینارد، پلیسی که به این نوجوان شلیک کرده از خانواده نائل عذرخواهی کرده، اما لینارد تأکید کرد: «او خارج از چارچوب قانونی عمل نکرده است... موکلم زندگی خود را وقف حفاظت از مردم و اطمینان از رعایت قانون کرده است. اکنون به دلیل استفاده از اسلحه گرم به عنوان بخشی از وظیفه‌اش بازداشت شده است.»‌الکسی دزرمانت، فیلسوف روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی بلاروسی درباره حادثه نژادپرستانه در فرانسه در مورد ماکرون او را کم توان خواند و گفت: «او سخنان زیبایی می‌گوید، اما در واقع هیچ کاری نمی‌کند تا تنش را کاهش دهد و با مهاجران و نمایندگان ادیان و افراد دیگر مذاکره کند. ماکرون بیشتر یک سیاستمدار قلابی است. اگر چنین سیاستمدارانی به حکومت خود ادامه دهند، فرانسه پایان بدی خواهد داشت.»