[  شهروند]  این روزها فیلم «فسیل» ساخته کریم امینی در آستانه رکورد فروش 210میلیارد تومانی است. این موفقیت باعث طرح صحبت‌های زیادی در فضای رسانه‌ای کشور شده و این سوال را پیش آورده که از بهار امسال می‌توان به‌عنوان پرفروش‌ترین بهار سینمای چهار دهه اخیر ایران و از این فیلم نیز به عنوان پرفروش‌ترین فیلم تاریخ این سینما نام برد؟ و آیا واقعا آمارها راست می‌گویند؟

در هفته‌های اخیر «فسیل» همچنان پرفروش‌ترین فیلم روی پرده است و به‌سرعت از مرز تاریخ‌ساز 200میلیارد تومان نیز عبور کرده و در حال حاضر در حدود 210میلیارد فروخته است. این فیلم از چهار روز قبل از آغاز سال جدید که روی پرده آمده، تاکنون 4میلیون‌و790هزارو443نفر را پای گیشه‌ها کشانده و از این نظر فاصله بعیدی با دیگر فیلم‌های روی پرده دارد. (اگرچه موقعیت آن را در جدول پربیننده‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران باید به بررسی نشست!)
دومین فیلم روی پرده «شهر هرت» است. فیلمی دیگر از کریم امینی -کارگردان فیلم «فسیل»- که در حال حاضر حدود 24میلیارد فروخته و از هفدهم خرداد که روی پرده آمده، 582هزارو708 نفر را پای گیشه کشانده. آماری قابل قبول در قیاس با «سه‌کام حبس» سامان سالور که در مدت نزدیک به سه ماهی که از 28فروردین روی پرده بوده، 365هزارو154 بلیت و حدود 18میلیارد تومان فروخته است.
«آهنگ دونفره» ساخته آرزو ارزانش با 16میلیارد، «غریب» محمدحسین لطیفی با حدود ده‌ونیم میلیارد، «کت چرمی» حسین میرزامحمدی با حدود 10میلیارد، «عروسی مردم» ساخته مجید توکلی با فروش نزدیک به 5‌میلیارد، «مصلحت» حسین دارابی و «دسته دختران» منیر قیدی هر دو با حدود 4میلیارد و 300میلیون تومان، «باباسبیلو» ساخته ادوین خاچیکیان با 4میلیارد و «یقه‌سفیدها» ساخته شهرام مسلخی با 2میلیارد دیگر فیلم‌های روی پرده از ابتدای سال تاکنون بوده‌اند. «نگهبان شب» رضا میرکریمی، «تصور» علی بهراد، «معجزه عشق» محمدرضا ممتاز و «فصل ماهی سفید» ساخته قربان نجفی نیز حدود یک‌میلیارد یا کمتر فروخته‌اند.
خلاصه اینکه از ابتدای سال تاکنون  7میلیون‌و495هزارو108نفر بلیت ورود به سینما خریده‌اند و فروش کل سینمای ایران در این مدت 326میلیارد تومان بوده که یکی از بهترین بهارهای سینمای ایران از نظر فروش بلیت بوده. اما آیا با توجه به فاکتورهایی مانند محاسبه فروش بر پایه تورم و تعداد بینندگان و فاکتورهایی از این دست، بهار امسال واقعا بهترین بهار سینمای ایران بوده؟!

پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ

جدول همیشه جدید
نگاهی به جدول پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای جهان حکایت از مسائلی می‌کند که برای سینمای ما می‌تواند عجیب باشد. از جمله اینکه فیلمی مانند «تایتانیک» بعد از گذشت 26سال از زمان ساخت هنوز جزو چهار فیلم پرفروش تاریخ سینماست. یا در جدول 10 فیلم پرفروش سینما، فیلمی مانند «انتقام‌جویان» نیز هست که 12سال پیش ساخته شده است.
در سینمای ایران اما تقریبا همه ساله جدول فیلم‌های پرفروش تاریخ سینما دچار تغییر می‌شود که به دلیل تورم قابل توجه در تمام این سال‌ها و افزایش همه‌ساله بلیت سینماهاست. به این دلیل نیز هست که در جمع 10فیلم پرفروش سینمای ایران، قدیمی‌ترین فیلمی که می‌توان یافت، فیلم‌های «مطرب» و «هزارپا» هستند که تنها سه سال پیش اکران شده‌اند.
مروری گذرا بر فهرست فیلم‌های پرفروش تاریخ سینمای ایران، تورم حاکم بر این سینما را به‌خوبی نشان می‌دهد و این واقعیت را نیز پیش چشم می‌آورد که همین «فسیل» نیز به‌رغم فاصله نجومی‌اش با دومین فیلم جدول تا چند سال دیگر از اریکه پایین خواهد آمد. چنانچه می‌بینیم دو سال پیش پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ما «دینامیت» سیدمسعود اطیابی بود که تنها 58میلیارد تومان فروخته بود. پیش از آن نیز این عنوان در اختیار «مطرب» محسن کیایی با فروش 38میلیارد تومان بود. فروش پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران در سال‌های قبل‌تر، در نگاهی از امروز، از این نیز عجیب‌تر جلوه می‌کند. چنانچه در سال97 این عنوان در اختیار «نهنگ عنبر 2» سامان مقدم با فروش 20میلیارد بود و سال پیش‌تر نیز در اختیار «من سالوادور نیستم» منوچهر هادی با فروش 16میلیارد بود. پیش‌تر نیز، یعنی درست هشت سال پیش «شهر موش‌ها 2» با فروش تنها 8میلیارد تومان عنوان پرفروش‌ترین فیلم را در مقطعی به خود اختصاص داده بود. عنوانی که حالا با گذشت تنها هشت سال به «فسیل» با فروشی 210میلیاردی رسیده است.

فیلم‌های پرفروش با در نظر گرفتن نرخ تورم
این فهرست نشان می دهد اگر فاکتورهای دیگری مدنظر قرار گیرد، جدول 10 فیلم پرفروش تمام تاریخ سینمای ایران به احتمال زیاد تغییر خواهد کرد. یکی از این فاکتورها محاسبه نرخ تورم در این سال‌هاست. در واقع فارغ از «فسیل» که با در نظر گرفتن شاخص تورم نیز در صدر جدول قرار می‌گیرد، بقیه فیلم‌های جدول پرفروش‌ها با محاسبه شاخص قیمت مصرف‌کننده -که هر سال از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منتشر می‌شود- تغییراتی اساسی خواهند داشت. در این صورت بعد از «فسیل»، «اخراجی‌ها ۲» به کارگردانی مسعود ده‌نمکی که در سال1388 روی پرده آمده و 8میلیارد تومان فروخته بود، امروز با فروشی معادل بیش از 117میلیارد تومان در جایگاه دوم پرفروش‌ترین فیلم‌ها قرار می‌گرفت. «هزارپا» نیز امروز می‌توانست فروش 116میلیارد تومانی داشته باشد و در جایگاه چهارم نیز «نهنگ عنبر ۲» با فروشی معادل ۸۳٫۷میلیارد تومان را شاهد می‌بودیم.با محاسبه نرخ تورم و شاخص قیمت مصرف‌کننده، در جایگاه‌های بعدی نیز می‌توانستیم شاهد حضور فیلم‌های «مطرب» با فروش معادل ۸۲٫۹میلیارد، «آینه بغل» منوچهر هادی با فروشی معادل ۸۱٫۷میلیارد، «گشت ارشاد ۲» با فروش معادل ۷۸٫۹میلیارد، «من سالوادور نیستم» با فروش معادل ۷۴٫۱میلیارد، «خوب، بد، جلف» با فروش معادل ۷۱٫۳میلیارد و «محمد رسول‌الله» با فروش معادل ۶۹٫۹میلیارد تومان باشیم.

پربیننده‌ترین فیلم‌ها
در ابتدای نوشته گفته شد که فیلم «فسیل» با حضور 4میلیون و 790هزار بیننده حدود 210میلیارد تومان فروخته است. آماری که اگر تعداد بینندگان فیلم‌ها را مدنظر قرار دهیم، این فیلم را که فاصله بعیدی با فیلم دوم جدول دارد، از صدر جدول دور کرده و در رتبه دوم قرار می‌دهد.
از این نظر پربیننده‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران «اخراجی‌ها 2» است که در زمان خود توانست ۵میلیون‌و۳۲۸هزار نفر را پای گیشه‌ها بکشد. «فسیل» هم در رتبه دوم قرار دارد و در جایگاه سوم نیز «افعی» زنده‌یاد محمدرضا اعلامی با 4میلیون‌و517هزارو643بیننده قرار دارد. چهارمین فیلم جدول پربیننده‌ترین فیلم‌ها نیز «آدم‌برفی» داود میرباقری با 4میلیون‌و473هزارو277بیننده است. «عروس» بهروز افخمی با 4میلیون‌و423هزارو538بیننده، «خواستگاری» مهدی فخیم‌زاده با 4میلیون‌و340 هزارو193بیننده، «کلاه‌قرمزی و پسرخاله» با چهارمیلیون‌و301هزار بیننده، «کانی مانگا»ی زنده‌یاد سیف‌الله داد با 3میلیون‌و503هزارو908بیننده و «عقاب‌ها» ساخته زنده‌یاد ساموئل خاچیکیان با 3میلیون‌و245هزارو859بیننده نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

معیار فروش فیلم‌ها

به گفته شاهپور عظیمی، منتقد، مترجم و مدرس، «اساسا می‌توان گفت که معادلات فروش در سینمای ایران بر پایه هیچ مولفه‌ خاصی استوار نیست! ما در سینما فیلم‌های بسیار خوبی داریم که اصلا فروش نمی‌کنند، در مقابل فیلم‌های بسیار بدی هم داریم که فروش بالایی دارند. زمان تولید، اتفاق‌های اجتماعی پیش و پس از نمایش یک فیلم و مولفه‌های دیگری که شاید مختص جامعه ما باشند، روی فروش تاثیرگذار هستند.»
مصطفی قاسمیان، منتقد، هم می‌گوید که «فیلم‌های گیشه‌ای معمولا از نظر ساختار و محتوا، فیلم‌های ویژه‌ای نیستند و درام قابل توجهی هم ندارند. این البته مختص سینمای ایران نیست و در سینمای خارج از ایران هم این اتفاق مشابه سینمای ایران روی می‌دهد. به عنوان مثال برخی از آثار سری مارول مانند «انتقام‌جویان» از نظر ساخت قابل مقایسه با آثار خوب فیلمسازانی مانند مارتین اسکورسیزی نیستند، اما باید دانست برای ساخت فیلم خوب ابتدا باید صنعت سینما وجود داشته باشد و همین هم اهمیت فیلم‌های پرفروش را بیشتر می‌کند.»