پرورش، دغدغه می‌خواهد نه شهریه‌های گران‌قیمت

خلاقیت در مدارس، پولی نیست. کافی است کمی دغدغه وجود داشته‌باشد. اگر آینده دانش‌آموزان برای مسئولان آموزش و پرورش، مدیران و معلمان مدرسه مهم باشد، به طور حتم برای پرورش آن‌ها راهی پیدا می‌شود. به همین دلیل است که مدارس دولتی زیادی توانسته‌اند با وجود محدودیت‌های بسیار و نبود امکانات، فقط و فقط با خوش‌ذوقی معلمان و مدیرانشان، تبدیل به مدارسی پویا و خلاق شوند که عملکردشان شبیه به مدارس غیرانتفاعی با شهریه‌های چند ده میلیون تومانی است و دستاورد‌های بسیار خوبی را نیز در حوزه تعلیم و تربیت دانش‌آموز کسب کرده‌اند. تعدادی از این مدارس در جشنواره بین‌المللی «الف تا» آمدند تا ایده‌ها و تجارب میدانی خود را به نمایش بگذارند. آن‌ها نشان داده اند که تعلیم و تربیت دانش‌آموزان، دغدغه نیاز دارد و نه شهریه‌های گران‌قیمت. رویداد «الف تا» که در واقع مخفف «الفبای تحول آموزش و پرورش» است از روز یک‌شنبه، با سه هدف «الگو‌سازی و قله‌سازی از قهرمان‌های هویتی تربیتی کشور و قدردانی از آنها»، «به اشتراک گذاشتن تجارب تحول‌آفرین مدرسه‌ای» و «امیدآفرینی در نظام آموزشی» در محل مصلای تهران آغاز به کار کرد و روز گذشته نیز اختتامیه آن برگزار شد.
افزایش سطح یادگیری دروس با بازی
در این رویداد حدود ۲۸۰ غرفه برپا شده‌بود. خانم پاشایی معلم مقطع دوم دبستان که در یکی از غرفه‌ها حضور داشت، با اشاره به اینکه حجم کتب درسی دانش‌آموزان بسیار زیاد است، گفت: «یک کودک دبستانی از آموزش تمام محتوای کتب درسی که برایش تعیین شده عاجز است و نمی‌تواند همه آن را حفظ کند. این موضوع را به مسئولان آموزش و پرورش که به غرفه‌مان آمده‌اند، گفته‌ایم و آن‌ها هم این موضوع را پذیرفته‌اند. امیدواریم که ترتیب اثر بدهند. با وجود این، تمام تلاشمان را می‌کنیم که با بازی به بچه‌ها دروس را یاد بدهیم تا فضا برایشان دلچسب شود. نتیجه این کار را هم دیده‌ایم، چراکه سطح یادگیری دروس در میان آن‌ها شیب افزایشی پیدا کرده‌است.»
هدایت شغلی دانش‌آموزان با پژوهش


در غرفه دیگری نیز آقای کوهسار درباره نحوه فعالیتشان در مدرسه دوره متوسطه اول این گونه توضیح می‌دهد: «تمام تلاشمان را کردیم که سنجش دروس در مدرسه‌مان در قالب فعالیت انجام شود و آشنایی با مشاغل و مهارت آموزی را سرلوحه کارمان قرار دهیم. به این صورت که دانش‌آموز با انواع رشته‌ها آشنا می‌شود و آن رشته شغلی را که مورد علاقه‌اش است، به عنوان موضوع پژوهش انتخاب می‌کند، سپس او همه ابعاد آن شغل را بررسی می‌کند تا ببیند در آن رشته انتخابی می‌تواند موفق عمل کند.» او ادامه می‌دهد: «خروجی کار ما به صورت کارنامه توصیفی است و برخلاف سایر کارنامه‌ها که عدد حرف اول و آخر را در آن می‌زند ما تلاش می‌کنیم در کارنامه دانش‌آموز به او با جزئیات کامل توضیح دهیم که چه نقاط قوت و چه نقاط ضعفی دارد و براساس آن آینده‌اش را ترسیم کند. به علاوه اینکه اهداف تربیتی و و رفتاری آن‌ها را نیز مدنظر قرار داده‌ایم.»
ضرورت اجتماع‌محوری مدرسه‌
تجربیات مفید آموزشی در میان غرفه‌های مختلف رد و بدل می‌شد که هر کدامشان قابل افتخار است. به طور حتم اگر تمام این تجربیات در تمام مدارس دولتی استفاده شود سطح کیفیت آن‌ها به میزان قابل‌توجهی افزایش پیدا خواهد کرد. در این رویداد مدارسی حضور داشتند که از حداقل امکانات آموزشی برخوردار بودند، اما معلمان و مدیران آن ایده‌هایی داشتند که باعث شده‌بود شرایط تحصیل مناسبی را برای دانش‌آموزان خود رقم بزنند. آقای محمدی یکی از همین غرفه‌داران است. او درباره حضورش در این رویداد این گونه توضیح می‌دهد: «مهم‌ترین ایده‌ای که باعث شد ما در اینجا حاضر شویم، اجتماع‌محوری مدرسه‌مان بوده‌است. از نظر ما صرفاً اینکه مدرسه را یک محیط آموزشی ببینیم و آن را از جامعه جدا کنیم کار درستی نیست. به همین دلیل از والدین دعوت کردیم تا نیاز‌های دانش‌آموزان و شهری را که در آن زندگی می‌کنند، به ما بگویند و حالا از طریق انجمن اولیا که هر کدامشان در یک کارگروه مشخصی کار می‌کنند به دنبال رفع نیاز‌های دانش‌آموزان هستیم. حتی در تعطیلات تابستانه نیز از افراد مختلف دعوت کرده‌ایم تا مهارت‌هایی را که بلد هستند به دانش‌آموزان یاد بدهند و در جهت توانمندسازی آن‌ها به ما کمک کنند.»
امید برای هدفمند‌شدن کودکستان‌ها
در این رویداد غرفه‌هایی برای کودکان هم قرار داده شده تا لزوم رسیدگی به وضعیت کودکستان‌ها را یادآوری کند، چراکه شروع آموزش باید از دوره کودکی باشد و اگر شرایط کودکستان‌ها سرو سامان بگیرد شرایط تحصیل در مدارس بهتر پیش خواهد رفت. خانم ربیعی که مدیر یکی از مهدکودک‌های تهران است، در این رابطه می‌گوید: «اولین سال است که سازمان تعلیم و تربیت اقدام به ساماندهی کودکستان‌ها کرده‌است. ما نیز تلاش کردیم بر اساس ساحت‌های شش‌گانه سند تحول بنیادین کارهایمان را پیش ببریم. امیدواریم که تمام کودکستان‌های کشور به لحاظ آموزشی و پرورشی، هدفمندتر رفتار کنند تا شرایط بهتری در دوره تحصیلی آن‌ها در مدارس اتفاق بیفتد.»
بازی‌های هدفمند جایگزین بازی‌های بدون هدف
برخی از غرفه‌ها نیز توسط مدارسی طراحی شده‌بود که دروس را با بازی‌های هدفمند به دانش‌آموزان یاد می‌دادند. خانم جهانی که در یکی از همین غرفه‌ها حضور دارد درباره ضرورت توجه به شرایط سنی کودکان دوره ابتدایی گفت: «بچه‌هایی که سال‌های اول تحصیل را پشت سر می‌گذارند کمی بازیگوش هستند، به همین دلیل برای اینکه آن‌ها نحوه تعامل را یاد بگیرند و ارتباط خوب و سازنده‌ای داشته باشند باید با بازی درگیر یادگیری دروس شوند. در این صورت هم انرژی‌شان تخلیه می‌شود و هم ارتباط سازنده‌ای با یکدیگر برقرار خواهند کرد. ما گاهی شاهد آن هستیم که این بچه‌ها خودشان بازی طراحی می‌کنند و همکلاسی‌هایشان را برای همبازی‌شدن دعوت می‌کنند که این‌ها نشان می‌دهد مسیری که رفته‌ایم نتیجه‌بخش بوده‌است.»
در همین رابطه آقای حسینی که معلم مقطع دوم ابتدایی است، گفت: «قبلاً در مدارس با دانش‌آموزان بازی می‌کردیم، اما این بازی بدون هدف و بدون توجه به ساحت‌های سند تحویل بنیادین بود، اما به مرور زمان، بازی‌ها را هدفمند کردیم تا بچه‌ها بتوانند علاوه بر لذت بردن از حضور در فضای مدرسه و بازی با همکلاسی‌هایشان، مسائل مختلف را یاد بگیرند و در محیط مدرسه به بهترین شکل ممکن پرورش یابند.»
رویداد «الف تا» یک فرصت مغتنم بود
محمدمهدی کاظمی، معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش در حاشیه بازدید خود از رویداد «الف تا» به «جوان» گفت: «ما تا پیش از این، تصویر واقعی وضعیت آموزشی در نظام تعلیم و تربیت کشور را کمتر ارائه کرده بودیم. بنابراین این رویداد فرصتی بود تا مدیران، معلمان و دانش‌آموزان برای ارائه تجربیات موفق و اقداماتی را که در مدارس‌شان در راستای سند تحول بنیادین انجام داده‌اند، ارائه کنند.»
او درباره برگزاری این رویداد اینگونه توضیح داد: «در گام اول، این رویداد تجربه بسیار مغتنمی بود و بستری را فراهم کرد که تعدادی از مدارس موفق کشور، تجربیاتشان را ارائه کنند. به این ترتیب که مثلاً مدیر یک مدرسه در سیستان و بلوچستان از تجربیات مدیر مدرسه‌ای دیگر در استان‌های شمالی کشور مطلع شده و همچنین برعکس آن نیزاتفاق افتاده‌است. یک بخش دیگری هم رویداد ساخت ایران بود که هنرآموزان هنرستان‌ها و کاردانش نشان دادند طی مدت یک الی سه سال آموزش در این مدارس چه کار‌های بزرگی انجام داده‌اند و تولیدات چشمگیری داشتند. به طوری که این تولیدات زمینه کارآفرینی آن‌ها را در آینده برایشان فراهم کرده‌است.»
معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش در پایان تأکید کرد: «بنا داریم این جشنواره را به صورت مستمر در سال‌های آینده نیز برگزار کنیم و تعداد بیشتری از مدارس در این رویداد شرکت کنند.»
لزوم تطبیق وزارت علوم و آموزش و پرورش با تغییر شغل‌ها در آینده
ظهر روز گذشته، آیین اختتامیه رویداد بین‌المللی «الف تا» و اهدای جوایز به آثار برتر با حضور رضا مراد صحرایی وزیر آموزش و پرورش، محمد علی زلفی گل وزیر علوم، علی پارسانیا مشاور وزیر آموزش و پرورش در اجرایی‌سازی سند تحول بنیادین برگزار شد. محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم در این مراسم گفت: «ما با نسلی سرو کار داریم که در عمر کوتاه خود تغییرات بزرگی را تجربه کردند؛ ما با نسل جدیدی روبه‌رو هستیم که چند فضا را باید مدیریت کند؛ یکی دنیای واقعی و دیگری فضای مجازی. با نسلی روبه‌رو هستیم که دائماً نوآوری‌های جدید را در عرصه‌های مختلف می‌بیند و تجربه می‌کند و چاره‌ای نداریم که به عنوان معلم، دانشجو خود را با این تغییرات وفق دهد، اقلیم اجتماعی و آموزشی تغییر کرده و راهی نداریم جز اینکه روش آموزشی خود را متناسب با تغییرات اقلیمی تغییر دهیم.»
او اظهار داشت: «باید باور کنیم آینده شغل‌ها تغییر کرده، آموزش عالی و آموزش و پرورش باید خود را تطبیق دهد و ما به عنوان معلم و مدیر باید در نظر داشته باشیم که رهبران، دانشمندان و وزرای آینده کشور در کلاس ما حضور دارند، نباید دانش‌آموزان را دست‌کم بگیریم، باید متناسب با بزرگی دانش‌آموزان و آینده کشور دانش خود را بالا ببریم.»
مشعل قدرت ایران در دست معلمان است
همچنین رضامراد صحرایی، وزیر آموزش و پرورش در ادامه این مراسم گفت: «تحقق اهداف سند تحول بنیادین، تربیت انسانی در تراز انقلاب اسلامی است که متعهد به خود، خداوند متعال، جامعه و طبیعت است.»
او ادامه داد: «هر کاری که انجام می‌دهیم و هر نوآوری که رقم می‌زنیم، برای این است که انسان را در تراز فطرت و در مسیر آفرینش تربیت کنیم؛ از این بابت خدا را شاکرم این رویداد جرقه‌ای خوب برای نشان دادن این مسیر بود.»
وزیر آموزش‌وپرورش با بیان اینکه راه قوی‌شدن ایران، قوی شدن آموزش‌وپرورش است، تصریح کرد: «روح آموزش‌وپرورش معلمان هستند، بنابراین مشعل قدرت ایران در دست معلمان است؛ این پیام رویداد بین‌المللی «الف‌تا» است و در آموزش‌وپرورش تربیت معلم برای نقش‌آفرینی در این سطح را اصلی‌ترین مأموریت خود می‌دانیم.»