گروه صنعت و تجارت: آمارها حاکی از این است که ایران ظرفیت بسیار خوبی برای صادرات محصولات لبنی دارد و طق گفته فعالان بازار در صورتی که پالایشگاه شیر احدات شود ارزآوری این صنعت به آستانه 3 میلیارد دلار خواهد رسید اما فعالان این بخش قیمت‌گذاری دستوری و ارز چند نرخی را مانع بزرگی بر سر راه این صنعت می‌دانند.
به گزارش «تجارت»، با وجود اینکه ایران در دهه ۶۰ وارد کننده محصولات لبنی بود، امروز علاوه بر تامین نیاز داخلی، توانسته در بازارهای منطقه‎ای و بین‌المللی نیز حضور پیدا کند. در حال حاضر فرآورده های لبنی یکی از مهم ترین کالاهای صادراتی بخش کشاورزی است که طی سالیان اخیر ارزآوری زیادی برای کشور به همراه داشته، به طوری که هم اکنون بخش زیادی از بازار کشورهای همسایه از جمله عراق، افغانستان و کشورهای اوراسیا در اختیار صادرکنندگان ایرانی است. در 11 ماه اول سال 1401 نه تنها صادرات لبنیات با کاهش روبه رو نشد، بلکه رشد 62 درصدی را نیز تجربه کرده است.در حال حاضر ایران صادرکننده انواع محصولات لبنی به 50 کشور دنیا است و آورده ارزی صادرات لبنیات طی سال گذشته نیز برای کشور سالانه 700 میلیون دلار بوده است؛ طبق گفته فعالان صنفی این صنعت اخیرا کشور ژاپن نیز درخواست‌هایی برای واردات لبنیات از ایران داشته که این می‌تواند منجر به رشد بیشتر تولید و سرمایه‌گذاری در این صنعت شود.

آمارهای تجارت لبنیات ایران در سال سال 1401 و 1402
براساس آمارهای گمرک در سال قبل 435 هزار و 878 تن فرآورده های لبنی به ارزش 628 میلیون و 443 هزار دلار صادر شده، به طوری که طبق این آمار بیشترین میزان صادرات وزنی مربوط به خامه، شیر و شیرخشک و بیشترین صادرات از نظر ارزشی نیز مربوط به شیرخشک و پنیر بوده است. این در حالی است که در همین بازه زمانی در سال گذشته 413 هزار و 213 تن فرآورده لبنی به ارزش 388 میلیون و 655 هزار دلار صادر شده بود که این امر نشان دهنده رشد 6 درصدی به لحاظ وزنی و حدود 62 درصدی به لحاظ ارزشی است. آمارهای تجارت خارجی لبنیات ایران امیدوارکننده است. اگر جزئیات محصولات لبنی صادراتی را تفکیک کنیم، در سال گذشته حدود 84 هزار و 285 تن پنیر و آب پنیر به ارزش 103 میلیون و 356 هزار دلار، 111 هزار و 481 تن شیر و خامه به ارزش 92 میلیون و 324 هزار دلار، 59 هزار و 608 تن دوغ و کفیر به ارزش 24 میلیون و 882 هزار دلار صادر شده است. شیر خشک صنعتی و اطفال نیز یکی دیگر از فرآورده های لبنی است که سهم زیادی به لحاظ وزنی و ارزش در صادرات طی 11 ماهه سال جاری داشته، به طوری که طی این مدت 99 هزار و 570 تن شیرخشک به ارزش 105 میلیون و 70 هزار دلار از کشور صادر شده است. همچنین براساس آمار گمرک طی 11 ماهه سال جاری 23 هزار و 366 تن ماست به ارزش 11 میلیون و 444 هزار دلار، 25 هزار و 231 تن بستنی به ارزش 30 میلیون و 279 هزار دلار، 12 هزار و 730 تن کره به ارزش 11 میلیون و 619 هزار دلار صادر شده است، صادرات سایر فرآورده های لبنی نیز 19 هزار و 607 تن به ارزش 9 میلیون و 385 هزار دلار بوده است.

چالش قیمت‌گذاری دستوری و پتانسیل ارزآوری 3 میلیارد دلاری
موضوع قیمت‌گذاری دستوری و چند نرخی بودن ارز مانع جدی سر راه صنعت لبنیات است چرا که بیش از 95 درصد صنعت لبنیات کشور در دست بخش خصوصی است و از جمله معدود صنایعی است که بخش خصوصی در آن دست بالا را دارد اما سیاست‌گذاری دولتی می‌تواند این صنعت را دچار بحران کند و صادرات این صنعت را متأثر کند. غلام‌علی سلیمانی عضو هیئت مدیره انجمن صنایع لبنی با تاکید بر اینکه برای حمایت از تولید کننده و صادر کننده ارز باید تک نرخی باشد، ادامه داد: اگر ارز تک نرخی نباشد، تولید و صادرات معنا و مفهوم ندارد. همچنین با قوانین موجود نمی توان به درستی تولید و صادرات کرد. سلیمانی با تاکید بر داشتن وزیر صادرات در راستای توسعه صادرات گفت: اگر صادرات و ارزآوری مهم است، وزارتخانه یک سازمانی می خواهد که با سازمان دیگر هماهنگ شود که متاسفانه بخش خصوصی حریف دولتمردان نیست به طوری‌که به رغم دستور و ابلاغ رئیس جمهور های مختلف، زیرمجموعه ها جواب نمی دهند و تولیدکنندگان همچنان سرگردانند. وی ادامه داد: علی رغم آنکه طرح احداث پالایشگاه شیر در ستاد اقتصادی به عنوان طرح ملی انتخاب شد و بر مبنای آن قرار شد با ۵۲۰ میلیون ارز ۴۲۰۰ تومانی بتوانیم از واردات ۶۰۰ میلیون اجزای شیر که ۳۵۰ میلیون برای کره و مابقی دیگر اجزای شیر است، جلوگیری کنیم، اما به سبب اقتصاد دستوری نمی گذارند کار کنیم. سلیمانی با اشاره به توقف صادرات کره گفت: در شرایط کنونی صادرکننده کره هستیم و بنابر آمار در سال گذشته با ۵۰۰ هزارتن صادرات توانستیم ۷۰۰ میلیون دلار ارزآوری داشته باشیم که با احداث پالایشگاه میزان ارزآوری به ۲ میلیارد و ۷۰۰ هزار دلار می رسد. عضو هئیت مدیره صنایع لبنی اقتصاد دستوری را عامل رانت و توسعه فقر دانست و افزود: اکنون نمی دانیم چقدر یارانه در داخل و چقدر در خارج مصرف می شود. به عنوان مثال در خصوص شیر خشک بچه از اوکراین و قزاقستان با نرخ ۱۰ دلار می رود، اما از ایران با ۲ دلار صادر می شود. رئیس انجمن صنفی گاوداران نیز قیمت‌گذاری دستوری را چالش بزرگ صنعت لبنیات می‌داند. طبق گفته وی «صنعت لبنیات در یکسال اخیر بی تنش ترین بازار را داشت به طوری که در حال حاضر که مرکز آمار و بانک مرکزی متوسط نرخ تورم را ۴۴ تا ۴۷ درصد و بخش غذایی را ۶۲ درصد اعلام می کند، افزایش قیمت محصولات لبنی به ۲۵ درصد هم نرسیده است»‌. وی افزود: «در حال حاضر چندتا ارز داریم که همین تامین ارز نیما برای واردات نهاده منجر به دخالت دولت در امر قیمت گذاری شده است، درحالیکه این امر توهین به تولیدکننده است و بارها اعلام کرده ایم که خواستار تک نرخی شدن ارز هستیم چراکه متوسط این ۵ ارز ۳۷ هزارتومان است»‌. سید احمد مقدسی می‌گوید: «بنده به عنوان نماینده گاودار ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی را نمی‌خواهم و مسئولان اجازه دهند ارز آزاد شود چرا که با حذف ارز هم نرخ هرکیلو شیر ۲۰ هزارتومان خواهد بود که بازهم کمتر از نرخ جهانی است»‌. وی در واکنش به پرداخت یارانه به ۸۵ میلیون نفر گفت: «اکنون طبقات بالا بیشترین یارانه را از محصولات لبنی به واسطه قدرت خرید و فرهنگسازی دارند، در حالیکه با آزادسازی نرخ ارز، مابه التفاوت ۱۲ میلیارد دلار می تواند در توزیع شیرمدارس، پرداخت یارانه به دهک های ضعیف و مشوق صادراتی استفاده کند». رئیس انجمن صنفی گاوداران با تاکید برحذف قیمت گذاری دستوری تصریح می‌کند: «دولت بواسطه تخصیص ارز در امر قیمت گذاری دخالت کرده است، در حالی که گاوداران خواستار حذف قیمت و پرداخت مابه التفاوت نرخ ارز توسط دولت به اقشار آسیب پذیر هستند». قیمت‌گذاری دستوری نه فقط چالش صنعت لبنیات بلکه چالشی مهم برای بسیاری از صنایع دیگر نیز هست و همین امر سیاست توسعه صادرات صنایع را به شدت تحت تأثیر قرار داده است.