روزنامه خراسان
1402/05/14
گنجینه فرهنگی ایران در یک فرصت تاریخی
«میراث فرهنگی ناملموس»، یکی از مهم‌ترین عناصر هویت‌بخش هر کشور به شمار می‌آید. میراثی که کشورمان ایران، گنجینه‌های بی‌شماری از آن را در دل تاریخ بلندبالای خود پرورانده است. بنا به اعلام کارشناسان، ۱۴ سال از ثبت نخستین پرونده میراث فرهنگی ناملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو می‌گذرد. مجموعه آثاری که ثبت آن در یونسکو با آیین‌های نوروز آغاز شد و تا امروز تعداد آن به ۲۱ اثر رسیده است. اکنون، ایران از نظر ثبت آثار، در این فهرست در جایگاه ششم جهان و چهارم آسیا قرار دارد. خبر خوش دیگر این که، پنجم تیرماه، علی دارابی (معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایران) به‌عنوان رئیس شورای حکام میراث ناملموس آسیای غربی و مرکزی انتخاب شد. همچنین آتوسا مؤمنی به عنوان رئیس مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث ناملموس در آسیای غربی و مرکزی تحت نظارت یونسکو منصوب شد. برای آگاهی بیشتر از پیشینه این شورا، جایگاه آن و نقش مؤثرش در سرعت بخشی به ثبت میراث ناملموس کشورهای عضو به ویژه ایران با آتوسا مؤمنی گفت‌وگو کرده‌ایم. کنوانسیون 2003 پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس چیست؟ در پی تخریب و نابودی آثار فرهنگی و تاریخی ملت‌ها در جنگ جهانی دوم، کنوانسیون ۱۹۷۲ به‌منظور حمایت و حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی جهانی در یونسکو تأسیس شد. این کنوانسیون معرف پیمانی بین‌المللی بود که تاروپود کالبدیِ یک اثر تاریخی را مورد توجه قرارداده و دربند ششم مفاد ده‌گانه آن به ارزش میراث ناملموس که با یک مکان تاریخی در ارتباط هستند، اشاره شده است. در پی فقدان برخی از موضوعات مرتبط با میراث ناملموس در کنوانسیون 1972 و با توجه به نبود اسناد الزام‌آور چندجانبه، برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس، کنوانسیونی با نام «حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس» در 17 اکتبر سال 2003 تأسیس شد. کشور جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۶، به عنوان چهلمین عضو، به کنوانسیون ۲۰۰۳ پیوست و اقدامات مؤثری در ثبت و پاسداری از آثار ملی و جهانی ارائه کرد. با توجه به موفقیت‌های ایران در این زمینه و به منظور اقدامات پاسدارانه در راستای حفظ هویت فرهنگی کشورهای حوزه آسیای غربی و مرکزی، در ۲۸ آوریل ۲۰۱۰ توافق نامه‌ای برای تأسیس «مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی تحت نظارت یونسکو» میان دولت جمهوری اسلامی ایران و سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) امضا شد. سپس این مرکز در تاریخ 10 نوامبر 2012 فعالیت رسمی خود را با حضور نمایندگان و سفرای 68 کشور خارجی، نماینده دبیر کل یونسکو و مقامات جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد. لطفاً درباره تاریخچه شورای حکام مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث ناملموس در آسیای غربی و مرکزی توضیح دهید. شورای حکام مرکز میراث ناملموس (که به نام مرکز میراث ناملموس تهران شناخته میشود)، سالانه یک بار با حضور اعضای شورا برگزار میشود. اعضای این شورا شامل، نماینده دولت جمهوری اسلامی ایران (معاون وقت میراث فرهنگی، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی)، دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، نماینده دبیر کل کنوانسیون 2003 یونسکو، نمایندگان دو کشور عضو مرکز و عضو شورای حکام و سه عضو متخصص در حوزه میراث فرهنگی ناملموس، در تهران هستند. این شورا با هدف تصویب برنامه کاری سالانه مرکز میراث ناملموس و همچنین بحث و تبادل نظر درباره دستور کار شورای حکام و برخی از فعالیت‌های اداری و سیاست‌گذاری‌ها در سطح ملی و منطقه‌ای تشکیل میشود. نخستین شورای حکام این مرکز در 6 و 7 نوامبر 2012 برگزار شد و سپس این مرکز در 10 نوامبر 2012 فعالیت رسمی خود را با حضور نمایندگان و سفرای 68 کشور خارجی، نماینده دبیر کل یونسکو و مقامات جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد. تاکنون پنج دوره شورای حکام در سال‌های 2012، 2015، 2017، 2018 و 2023 برگزار شده است. برنامه‌های این شورا در چه حوزه‌هایی است وبرنامه‌های شما برای ایران در این شورا چیست؟ در نشست‌های سالانه شورای حکام، اعضای شورا گرد هم می‌آیند تا برنامه فعالیت‌های سالانه مرکز را بررسی و تصویب کنند. دبیرخانه مرکز میراث ناملموس تهران وظیفه دارد پیش‌نویس برنامه فعالیت‌های سالانه را که درگذشته با همکاری اعضای شورا و با بهره‌گیری از نظرات نمایندگان کشورهای منطقه و همچنین با نظارت نماینده دبیر کل کنوانسیون 2003 یونسکو آماده کرده، برای بررسی و تصویب نهایی به اعضای شورای حکام ارائه دهد. فعالیت‌هایی که در این بخش گنجانده میشود شامل برنامه‌های معمول و تخصصی و در چارچوب اهداف و وظایف مرکز است. از جمله این برنامه‌ها می‌توان به برنامه‌ریزی برای برگزاری نشست های تخصصی منطقه‌ای و بین‌المللی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای کشورهای منطقه، تصمیم‌گیری درباره چاپ و انتشار مواد آموزشی به زبان‌های منطقه، تحقیق در حوزه میراث فرهنگی ناملموس و همچنین اقدامات موفق پاسدارانه و بودجه‌بندی سالانه برای انجام این موارد اشاره کرد. تمامی این فعالیت‌ها بر اساس نیاز، برای کشورهای منطقه و ازجمله ایران برنامه‌ریزی میشود. دستاوردهای ایران در حوزه میراث ناملموس تا امروز چه بوده است؟ با توجه به میراث فرهنگی ناملموس فراوان و غنی ایران تا امروز دستاوردهای بسیار زیادی در این زمینه داشته‌ایم. کشورمان تاکنون توانسته 14 پرونده ملی و 6 پرونده مشترک با سایر کشورها را در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ثبت کند؛ از این تعداد، دو پرونده در حوزه میراث فرهنگی ناملموس نیازمند پاسداری فوری و یک پرونده در بخش اقدامات پاسدارانه موفق و 11 پرونده در فهرست معرف میراث فرهنگی ناملموس بشری یونسکو ثبت شده است. با توجه به تلاش‌های انجام شده، ثبت این پرونده‌های میراث فرهنگی ناملموس در فهرست‌های یونسکو باعث ارتقای رتبه ایران در میان کشورهای جهان از جایگاه هفتم به ششم شده است. دفتر ثبت آثار و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز تاکنون موفق به ثبت حدود 3070 میراث ناملموس در فهرست ملی شده که تدوین این فهرست، نقش به سزایی در شناسایی و معرفی این آثار در سطح ملی دارد. باید توجه داشت که این اقدام، نخستین گام برای پاسداری و صیانت از میراث فرهنگی ناملموس است. همچنین وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به جز تدوین فهرست ملی و ثبت آثار در عرصه ملی و بین‌المللی دستورالعملی را به‌منظور حفظ و احیای میراث فرهنگی ناملموس تدوین کرده است. بدیهی است، تأسیس مرکز میراث ناملموس تهران دستاورد و گامی بزرگ و تاریخی برای ایران در این حوزه است، زیرا نقش‌آفرینی این مرکز در منطقه و حضور همیشگی جمهوری اسلامی ایران و نهادهای ذی‌ربط آن در تمامی فعالیت‌ها و اقدامات پاسدارانه باعث حفظ و ترویج پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس و همچنین افزایش سطح آگاهی‌های عمومی در این زمینه میشود. درباره همایشی که قرار است طی روزهای آینده توسط این شورا برگزار شود، توضیح دهید. مرکز میراث ناملموس تهران در نظر دارد در اقدامی مشترک با پژوهشکده سوانح طبیعی، معاونت میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، مؤسسه مسئولیت اجتماعی سلامت ایران و کرسی یونسکو در مدیریت سوانح طبیعی، نشستی تخصصی با نام «میراث فرهنگی ناملموس و مسئولیت اجتماعی در مواجهه با حوادث و سوانح» روز یک‌شنبه، 22 مردادماه 1402 در محل پژوهشکده سوانح طبیعی برگزار کند. با توجه به اهمیت نقش میراث فرهنگی ناملموس در پیشگیری از سوانح و بحران‌ها، به ویژه در زمان مواجهه با بلایای ناشی از تغییرات اقلیمی، در این نشست به اهمیت و کاربرد میراث فرهنگی ناملموس در پیشگیری از بلایای ناشی از فعالیت‌های انسانی پرداخته میشود. این نشست به دو صورت حضوری و برخط برگزار میشود و نمایندگانی از اجتماعات محلی، سمن‌ها، گروه‌ها، افراد مرتبط دولتی و غیردولتی، متخصصان بین‌المللی ایرانی و غیر ایرانی در حوزه میراث فرهنگی ناملموس، مسئولیت اجتماعی گردهم می‌آیند و به بررسی محورهایی از قبیل الف) شبکه‌سازی میان تشکل‌های مردم‌نهاد، گروه‌ها و افراد مرتبط در مواجهه با بحران‌ها. ب) آگاهی افزایی و ظرفیت‌سازی برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در سوانح طبیعی. ج) نقش دستگاه‌های اجرایی، جوامع محلی و مسئولیت اجتماعی آن‌ها در پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در سوانح و بحران‌ها می‌پردازند. و سخن پایانی میراث فرهنگی ناملموس، گنجینه باقی مانده از گذشتگان و نشان دهنده تفکر و سبک زندگی، آداب‌ورسوم، جریانات اجتماعی و هنری افراد از گذشته تا امروز است. این میراث باید به جامعه معرفی و شناسانده و شرایطی اتخاذ شود تا این میراث گران‌بها به آیندگان انتقال یابد. نظر به اهمیت نقش میراث فرهنگی ناملموس در جوامع بشری و آیندگان، سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد کنوانسیون‌های متعددی را به منظور جلوگیری از نابودی میراث فرهنگی ناملموس مصوب کرده که این اقدام، گامی مهم در حفاظت و ترویج ارزش‌های میراث فرهنگی ناملموس در کشورهاست.همچنین کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس (2003) کشورها را به حفظ و پاسداری از جنبه‌های گوناگون میراث فرهنگی ناملموس از طریق روش‌های پاسدارانه ملزم می‌کند تا کشورها بتوانند از این طریق هویت فرهنگی و میراثی خود را حفظ کنند و از نابودی میراث‌هایشان (به ویژه آن دسته که در معرض خطر جدی زوال و فراموشی هستند) جلوگیری کنند.نکته مهمی که بر لزوم اهمیت پاسداری می‌افزاید این است که پاسداری و ترویج میراث فرهنگی ناملموس باعث حفظ ارزش‌ها و هویت فرهنگی و اجتماعی جوامع و همچنین باعث ایجاد صلح و دوستی و پیوند میان آن‌ها میشود.
سایر اخبار این روزنامه
گنجینه فرهنگی ایران در یک فرصت تاریخی
جنجال ادعای 100 میلیارد دلاری
اجرایی شدن مصوبه ای که گردن گیر ندارد!
جوابیه سازمان بیمه سلامت ایران به گزارش «دود بدهی‌ها در چشم بیماران»
جایگزین های گوشی برای کودکان
مشروطیت؛ تولد دوباره یک ملّت
معمای تشنگی و سیلاب
تمرین «دفاع مستحکم از جزایر ایرانی»
آزادی مشروط ترامپ،راز سفر باقری به مسقط و بازگشت آرامش به اقتصاد لبنان؟
ملت اگر بخواهد بایستد باید جیبش پر باشد
بایدها و نبایدهای کنشگری حاکمیت در موضوع حجاب
آدمکشی برای ریشه کنی اعتیاد!
ماجراجویی در اولین باغ‌وحش هولوگرامی جهان
