شهریار محمدی راد
فعال اقتصادی و صنعتی

صنعت شوینده یکی از حوزه‌های بسیار حیاتی در اقتصاد کشورها محسوب می‌شود و در ایران نیز این صنعت اهمیت بسیاری دارد و به عنوان حلقه اول بهداشت فردی نقش بسیار مهمی در سلامت آحاد جامعه ایفا می‌کند. با توجه به افزایش جمعیت و نیاز روزافزون افراد به محصولات شوینده، لزوم توجه به این صنعت در .کشورمان بیش از پیش محسوس است. اما صنعت شوینده به عنوان یکی از صنایع مولد و ارز آور به دلیل مشکلات اقتصادی و مسائل ناشی از تحریم، وضعیت امیدبخش و امیدوار کننده‌ای ندارد. بررسی و تحلیل وضعیت فعلی تولید مواد شوینده در ایران نشان می‌دهد که این صنعت با چالش‌ها و فرصت‌های متنوعی روبه روست. از یک سو، افزایش تقاضا برای محصولات شوینده به دلیل رشد جمعیت و تغییر در نیازهای مصرفی، به عنوان یک فرصت بزرگ معرفی می‌شود اما از سوی دیگر، رقابت شدید و ورود محصولات جدید خارجی به بازارهای ایران، چالش‌هایی را ایجاد کرده است که صنعت شوینده باید با استراتژی‌های‌ نوآورانه و به‌روز به آن پاسخ دهد. به منظور توسعه پایدار در این صنعت و حرکت در مسیر رشد در عرصه بازارهای داخلی و خارجی، ارائه محصولات با کیفیت و مطابق با استانداردهای بین‌المللی، می‌تواند اعتماد مصرف‌کنندگان را جلب کرده و بازار را تسخیر کند. قانون بازار می‌گوید، وزنه به سمت کسانی سنگینتر است که در زمینه تولید محصولات مرغوب و با کیفیت گام های بلندی را برداشته اند. بی شک سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه به منظور ارتقاء فرمولاسیون محصولات و بهبود فرآیندهای تولید، یکی از این گام های بلند است که می‌تواند به رشد و پیشرفت این صنعت کمک کند و زمینه رونق و شکوفایی آن را فراهم سازد. ارائه محصولات جذاب و نوآورانه همراه با کیفیت مطلوب در کنار بسته بندی خلاقانه می تواند تاثیر مهمی در تصمیم‌گیری مصرف‌کنندگان برای انتخاب آن محصول داشته باشد. همچنین، استفاده از استراتژی‌های بازاریابی مناسب می‌تواند "بازارپسندی" محصولات را افزایش دهد و در رقابت با رقیبان خارجی توازن را به سمت تولیدکنندگان داخلی به هم بزند. آنچه مسلم است این است که بسته بندی به روز و مدرن و استفاده از طرح های خلاقانه نیاز به تکنولوژی و ابزار و ادواتی دارد که در حال حاضر دستیابی به آن نیازمند صرف هزینه و در نهایت سرمایه گذاری در این صنعت است. صنعت شوینده و شرکت های تولیدکننده مواد شوینده و بهداشتی به دلیل اشتغال، مولد بودن، ارز آوری و....در همه جای جهان از اهمیت بالایی برخوردار است و این مهم باید هم از سوی مسئولین جدی گرفته شود و هم توجه مدقن سرمایه گذاران و تولیدکنندگان را می طلبد و نیازمند تلاش‌های همگانی برای توسعه، بهبود کیفیت و رقابت پذیری در بازارهای داخلی و جهانی است. مسئولین کشور و تصمیم‌گیران کلان می‌توانند اقدامات مهمی انجام دهند تا از توسعه و رشد صنعت شوینده در ایران حمایت کنند: تشویق به سرمایه‌گذاری، ایجاد تسهیلات مالی و اقتصادی مناسب برای جذب سرمایه‌ در صنعت شوینده، می‌تواند به توسعه و بهبود زیرساخت‌های تولیدی کمک کند. ایجاد تسهیلات و تشویق به صادرات محصولات شوینده و بهداشتی به بازارهای بین‌المللی، به توسعه این صنعت و افزایش سرانه اقتصادی کمک قابل توجهی می‌نماید. برای تحقق این امر باید موضوع تسهیل در تجارت بین‌المللی و تدوین سازوکارهایی در خصوص مشوق‌های صنعتی مجدانه پیگیری شود تا ارز آوری به کشور مسیر هموارتری بیابد. ارتقاء توازن بین عرضه و تقاضا یکی دیگر از راه های توسعه صنعت شوینده است. توجه به مبحث آموزش شهروندان در این جهت با هدف تقویت روحیه ملی و حمایت از تولیدات داخلی در کنار تنظیم قوانین و مقررات مؤثر به منظور جلوگیری از واردات بی رویه محصولات شوینده خارجی می‌تواند از نابرابری در بازار محصولات شوینده و بهداشتی به نفع رقیبان خارجی جلوگیری کند. ارتقاء بهره‌وری تولید از طریق به خدمت گرفتن فناوری‌های پیشرفته و اتوماسیون، می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت محصولات شوینده و بهداشتی کمک کند. ترسیم استراتژی‌ها و مشوق های صادراتی و تدوین و اجرای برنامه های مؤثر در زمینه صادرات محصولات شوینده به بازارهای جهانی، می‌تواند به تعمیق حضور ایران در بازارهای خارجی نیز کمک کند. تشویق به استفاده از منابع موجود و در دسترس در کنار تلاش شرکت های بالادستی برای تولید مواد شیمیایی باکیفیت و ترغیب شرکت ها به استفاده از منابع داخلی و مواد اولیه بومی مورد نیاز در صنعت شوینده، به ایجاد اشتغال محلی و توسعه پایدار این گروه از شرکت های صنعتی کمک خواهد نمود. از دیگر نواقص و مشکلاتی که این صنعت با آن روبه‌روست می‌توان به موضوع قاچاق مواد شوینده و بهداشتی اشاره کرد. این موضوع یکی از مسائل جدی در این صنعت است و بزرگی و حجم مبادلات این کالاها که بخشی از آن از مبادی غیرقانونی وارد ایران می شود مغشوش و نامشخص است. این محصولات شوینده (بعضا تقلبی) راهی بازارهای داخی شده و باعث کاهش درآمدهای کسب‌وکارهای قانونی داخلی می‌شود، این امر در نهایت موجب از بین رفتن رقابت منصفانه بین تولیدکنندگان داخلی و در کنار آن باعث بروز خطرات بهداشتی برای مصرف‌کنندگان می‌شود. در کنار این موارد می‌توان به کیفیت ناپایدار برخی از محصولات شوینده در بازار ایران و ناهماهنگی با استانداردهای ملی و بین‌المللی نیز به عنوان یکی دیگر از چالش‌های این صنعت اشاره کرد که باید برای رفع این معضل فکر اساسی صورت گیرد چرا که این موضوع می‌تواند در کنار از دست رفتن بازار، اثرات منفی بر روی سلامت و بهداشت مصرف‌کنندگان نیز داشته باشد و وقتی این محصولات راهی دیگر کشورها می شود اثرات کیفیت نازل آنها دامن‌گیر کل صنعت کشور می شود. تنوع ناکافی محصولات از دیگر مشکلات این صنعت است. انگشت شمار شرکت هایی را می توان یافت که سبد کالایی کاملی داشته باشند. جز این شرکت های معدود، باید گفت در بیشتر مواقع تنوع محصولات شوینده در ایران به میزان کافی تامین نشده است و انتخاب‌های محدودی برای مصرف‌کنندگانی وجود دارد. به طور کلی، حل این نواقص نیازمند تلاش مشترک اقتصادی، تامین منابع، ترغیب به تحقیق و توسعه، تربیت نیروی انسانی ماهر و بهبود مدیریت صنعت شوینده در کشور است. شرکت‌های شوینده بسیاری در گذشته در این سرزمین فعالیت داشته اند که اکنون از آنها تنها نامی باقی نمانده است. از دست رفتن تولیدی‌های قدیمی و خوشنامی که به تازگی شاهد ورشکستگی و از بین رفتن سرمایه یکی از آنها بودیم نتیجه بی توجهی به این صنعت کارا و مولد است. بی‌شک با تداوم موانع و مشکلات، این مسئله دردناک -یعنی ورشکستگی- می‌تواند سرنوشت بسیاری از شرکت های فعال در این حوزه باشد اگر مسئولین امر آنچه را که باید انجام ندهند و آنچه را که انجام می دهند کافی بدانند! شرکت های بسیاری را می توان در حوزه تولید محصولات شوینده و بهداشتی یافت که زمانی از نام‌آوران این صنعت بوده و در دهه‌های متمادی گذشته فعالیت چشمگیری داشتند اما به علت تغییرات اقتصادی و شرایط بازار، یا به فعالیت خود پایان داده اند یا سایه ورشکستگی را بر سر خود می بینند. امروزه شاهد آن هستیم بسیاری از شرکت‌های عصر طلایی صنعت ایران که در گذشته نه چندان دور فخر کشور بودند عطای تولید را به لقائش بخشیدند و بخشی از تاریخ شدند. در صنعت کشورمان از این نام‌ها کم نیست آنچه که امروز اهمیت دارد توجه مسئولین و تصمیم گیران کلان مملکت، نمایندگان مردم در مجلس و دیگر دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط در جهت حفظ تام و تمام شرکت های ملی و صنعتی است که به عنوان میراث ماندگار نسل‌های گذشته کشور تلقی می‌شوند و همچون مدالی بر سینه صنعت این آب و خاک می درخشند.