خنثی‌سازی تحریم‌های نفتی جواب داد

ایران برای تضمین بازار فروش نفت خام خود، استراتژی موسوم به سیاست «خرید تقاضا» را در پیش گرفته است. این رویکرد شامل سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های پالایشی کشور‌های همسو با ایران است تا سهمی از فروش نفت خود را تضمین کند. ایران با سرمایه‌گذاری مشترک در نفت خام می‌تواند بازار صادراتی خود را تضمین کند، زیرا شرط سرمایه‌گذاری این است که کشور واردکننده نفت مورد نیاز خود را از کشور سرمایه‌گذار خریداری کند. براساس این سیاست، ایران بر سرمایه‌گذاری مستقیم در زیرساخت‌های انرژی کشور‌های امریکای جنوبی و آفریقا تمرکز کرده است. هدف احیای پالایشگاه‌های نیمه فعال با استفاده از خدمات فنی مهندسی و صادرات تجهیزات ایران است. ایران با بهره‌گیری از توانمندی‌های شرکت‌های دانش بنیان خود در صنعت نفت و گاز، قصد دارد این پالایشگاه‌ها را با ظرفیت کامل بازسازی کند. ایران علاوه بر مشارکت در مدیریت این پالایشگاه‌ها، می‌تواند نفت خام خود را نیز در این پالایشگاه‌های تازه بازسازی شده بفروشد و از این طریق تجارت نفت خام خود را گسترش دهد.

تجربه موفق ایران در نوسازی پالایشگاه‌های نیمه فعال در امریکای جنوبی، بستری را برای توسعه شرکت‌های دانش بنیان در بخش انرژی به ویژه در صنایع گاز و پتروشیمی فراهم کرده است. این شرکت‌ها نقش مهمی در دیپلماسی انرژی ایران و تقویت حضور آن در منطقه امریکای جنوبی داشته‌اند.
حضور شرکت‌های دانش بنیان در صنعت پالایش به ایران امکان صادرات خدمات و تجهیزات و همکاری با شرکای داخلی در فرآیند بازسازی را داده است. این شرکت‌ها با استفاده از تخصص خود به احیای پالایشگاه‌ها و توسعه کلی زیرساخت انرژی در امریکای جنوبی کمک کرده‌اند. این همکاری نه تنها به نفع ایران است، بلکه به کشور‌های همسایه کمک می‌کند تا کمبود‌های زیرساخت انرژی خود را برطرف کنند.


شرکت‌های دانش بنیان ایران خدمات و تجهیزات تخصصی فنی مهندسی را ارائه می‌دهند که برای عملکرد کارآمد پالایشگاه‌ها ضروری است. ایران با صادرات این خدمات و تجهیزات، روابط دیپلماتیک قوی با کشور‌های شریک برقرار می‌کند و در عین حال بازار تضمینی نفت خام خود را تضمین می‌کند. این رویکرد به ایران اجازه می‌دهد تا بدون متحمل شدن هزینه‌های سرمایه‌گذاری بالا، به سهامدار زیرساخت‌های انرژی این کشور‌ها تبدیل شود.
علاوه بر این، مشارکت شرکت‌های دانش‌بنیان در صنعت پالایش به ایران کمک کرده است تا تجارت نفت خام خود را گسترش دهد. ایران با صادرات خدمات و تجهیزات فنی مهندسی بومی‌سازی شده می‌تواند اطمینان حاصل کند که نفت خام خود در پالایشگاه‌های نوسازی شده کشور‌های همکار به فروش می‌رسد. این امر نه تنها مقاصد صادراتی ایران را متنوع می‌کند، بلکه اتکای آن به بازار‌های سنتی را نیز کاهش می‌دهد که ممکن است در معرض عدم قطعیت‌های ژئوپلیتیکی یا تحریم‌ها باشد. تخصص و توانمندی‌های شرکت‌های دانش بنیان در صنعت نفت و گاز، ایران را به عنوان یک شریک قابل اعتماد و ارائه دهنده خدمات فنی در منطقه امریکای جنوبی معرفی کرده است. این امر دیپلماسی انرژی ایران را تقویت می‌کند و امکان همکاری بیشتر در پروژه‌های مختلف مرتبط با انرژی از جمله اکتشاف، تولید، پالایش و توزیع را فراهم می‌کند.
موفقیت شرکت‌های دانش بنیان ایران در نوسازی پالایشگاه‌ها، زمینه را برای همکاری و سرمایه‌گذاری بیشتر در بخش انرژی هموار کرده است. ایران از طریق صادرات خدمات و تجهیزات فنی مهندسی، نه تنها به کشور‌های شریک خود در بازسازی زیرساخت‌های انرژی کمک می‌کند، بلکه تجارت نفت خام خود را نیز گسترش می‌دهد. ادامه سرمایه‌گذاری در شرکت‌های دانش بنیان و همکاری مستمر با کشور‌های همکار برای موفقیت بلندمدت ایران در صنعت نفت و گاز حیاتی خواهد بود. در ادامه با سه تن از نمایندگان مجلس پیرامون راهکار مهم دولت در زمینه خنثی‌سازی تحریم‌ها و به کارگیری دیپلماسی فعال انرژی با رویکرد تمرکز بر زیرساخت‌های مستهلک شده کشور‌های همسو با ایران از طریق ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان نفتی به گفتگو پرداختیم. تجربه موفق استفاده از دانش بنیان‌ها در صنعت نفت و گاز الگویی برای سایر صنایع باشد
عبدالعلی رحیمی مظفری عضو هیئت رئیسه کمیسیون انرژی مجلس در مورد استفاده از تجربه دانش بنیان‌ها در صنعت نفت وگاز در سایر صنایع، به «جوان» می‌گوید: «واقعیت این است که ما در صنعت نفت و گاز نسبت به سایر صنایع در بحث استفاده از دانش بنیان‌ها موفق‌تر عمل کردیم قطعاً این می‌تواند الگویی در سایر حوزه‌ها باشد. حضور دانش بنیان‌ها در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی مؤثر بوده است.»
وی می‌افزاید: «باوجود تمام مشکلاتی که در وزارت نفت در حوزه بروکراسی پیچیده وجود داشت، اما عملکرد نسبی دانش‌بنیان‌ها در این حوزه خوب بوده است، هرچند می‌تواند تقویت شود. اما در سایر حوزه‌های صنعت هنوز نتوانسته‌ایم از دانش بنیان‌ها استفاده درست کنیم. بر فرض مثال در صنعت خودرو نمی‌توانیم از این پتانسیل استفاده کنیم.»
این نماینده مجلس با بیان اینکه رشد ما در حوزه‌های صنعتی مرهون دانش بنیان‌هاست تصریح می‌کند: «ما را از همه چی تحریم کردند در تحقیقاتی که در حوزه سانتریفیوژ و محصولاتی که می‌تواند در حوزه پزشکی استفاده شود و در زندگی مردم مؤثر باشد، اما امروز جزو کشور‌های هستیم که حتی روسیه که پیشتاز در صنعت هسته‌ای است تمایل به خرید از محصولات میانی ما در حوزه هسته‌ای مانند آب سنگین و برخی از مشتقاتی که در صنایع هسته‌ای تولید می‌کند دارد؛ و هم این‌ها را مرهون دانش بنیان‌ها هستیم.»
رحیمی مظفری می‌گوید: «ما در حوزه نفت و هسته‌ای دانش بنیان‌ها را وارد کردیم و موفق هم بودند، اما اگر بخواهیم قیاسی بگذاریم که چرا نتوانستیم در کنار این همه رشدی که در این حوزه‌ها داشتیم در حوزه خودرو و کشاورزی موفق نبودیم. ما امنیت غذایی‌مان را مدیون حوزه کشاورزی هستیم در خودرو که این همه نسبت به آن معترض هستیم از یک پیکان جوانان به یک پژو پارس و سمند رسیدیم ولی در حوزه کشاورزی پیشرفت که نداشتیم عقب رفت هم داشتیم آن هم به این دلیل که نتوانستیم سیاست‌های که می‌توانست در کیفیت محصول و هم برداشت محصول مؤثر باشد را اعمال کنیم.»
وی خاطر نشان می‌کند: «عدم اعمال سیاست‌های مناسب در بخش کشاورزی حتی به منابع آب زیرزمینی آسیب زده است و مشکلات زیادی ایجاد کرده است در حوزه سلامت مردم نیز مؤثر است که اتفاقاً بخش عظیمی از مشکلاتی که هست به دلیل عدم حضور دانش بنیان‌هاست.» ساختار‌های خوبی به منظور استفاده از ظرفیت دانش بنیان‌ها در صنعت نفت پیش‌بینی شده است
مصطفی نخعی عضو کمیسیون انرژی مجلس در رابطه با استفاده از تجربه دانش بنیان‌ها در صنعت نفت وگاز در سایر صنایع به «جوان» می‌گوید: «ما رشد قابل توجهی در کاربرد دانش بنیان‌ها و استفاده از آن‌ها در صنعت نفت کشور داشتیم یکی از دلایلش این است که ساختار‌های خوبی به منظور استفاده از ظرفیت دانش بنیان‌ها در صنعت نفت برای توسعه تجارت نفت خام ایران پیش‌بینی شده است و توجهات خوبی شد. بخشی از این هم ناشی از احساس نیازی است که به حضور و وجود دانش بنیان‌ها در حوزه انرژی و نفت کشور بود.»
وی می‌افزاید: «توجه به احساس نیاز به دانش بنیان‌ها، ساختار‌ها پیش‌بینی شد و شاهد رشد خوبی در این قصه بودیم. احساس نیاز به دلیل تحریم‌ها و شرایطی بود که وجود داشت. با توجه به تحریم‌ها و اینکه در بحث تکنولوژی و راهبری خیلی از سیستم‌ها، امکان استفاده از خدمات شرکت‌های خارجی وجود نداشت این توجه به دانش بنیان‌ها صورت گرفت و خیلی هم خوب و موفقیت‌آمیز بود.»
این نماینده مجلس خاطرنشان می‌کند: «منت‌ها در بحث استفاده دیگر صنایع از دانش بنیان‌ها آنچنان موفق عمل نکردیم. خیلی از صنایع ما اسمش صنعت است و بیشتر مونتاژ کار هستند. صنعت واقعی یعنی صنعتی که تحقیق و پژوهش و نوآوری دارد ماشین‌آلات را خودش تولید می‌کند مدام بحث ارتقا محصول، ارتقا کیفیت و خدمات و این‌ها را دنبال می‌کند و صدای مشتری را می‌شنود، متناسب با ذائقه مشتری و خواست مشتری شرایط تولید خودش را تغییر می‌دهد این احساس نیاز باید به‌وجود آید برای اینکه این احساس نیاز به‌وجود بیاید باید صنایع ما مفهوم واقعی صنعت را پیدا کنند اگر این اتفاق بیفتد خود به خود دانش بنیان‌ها وارد این عرصه می‌شوند.» پالایشگاه‌های فراسرزمینی نمود موفقیت تجارت نفت خام با کمک دانش‌بنیان‌ها
قاسم ساعدی عضو کمیسیون انرژی مجلس در مورد استفاده از دانش بنیان‌ها در صنعت نفت و همچنین تسری این تجربه به سایر بخش‌های صنعت، به «جوان» می‌گوید: «دانش بنیان‌ها یک نهضت خوبی را در اقتصاد کشور در همه حوزه‌ها آغاز کرده‌اند که گام روبه جلویی را در توسعه کشور در همه بخش‌های صنعت چه در صنعت انرژی و چه در صنایع بزرگ و زیرساخت‌های کشور برداشته است و بر هیچ کس پوشیده نیست که امروز ما در بحث دانش بنیان‌ها حرفی برای گفتن داریم.»
عضو کمیسیون انرژی مجلس می‌افزاید: «امروز دانش بنیان‌های ما فرامرزی شده‌اند و کشور‌های همسایه، منطقه و فرامنطقه‌ای از علم و تکنولوژی آن‌ها استفاده می‌کنند. همانگونه که رهبری در چند سال اخیر دانش بنیان‌ها را به عنوان یک امر ویژه از مسئولان خواست مجلس نیز همسو و همگام با منویات رهبری حرکت‌های خوبی را در حمایت از دانش بنیان‌ها انجام داد، دولت را ملزم کرد و اعتبارات ویژه‌ای را برای توسعه و گسترش و جذب دانش بنیان‌ها به صنعت و تولید کشور داد.»
وی ادامه می‌دهد: «دانش بنیان‌ها در بحث پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها و در مباحث مختلف چه در امر حفاری‌ها چه در تولید ابزار، قطعات، علم و تکنولوژی و آموزش در صنعت نفت نقش بسیار مؤثری دارند. امروز اگر ما توسعه و پیشرفتی را در زمینه صنعت به ویژه انرژی احساس می‌کنیم مدیون حضور دانش بنیان‌ها در این صنعت است. در زمینه افزایش فروش نفت خام ایران با کمک سیاست پالایشگاه فراسرزمینی نیز خدمات و تجهیزات بومی‌سازی شده از اهمیت بالایی برخوردار بودند و سهامداری ایران در پالایشگاه‌های فراسرزمینی نمود موفقیت تجارت نفت خام با کمک دانش‌بنیان‌های نفتی بوده است.»
وی خاطر نشان می‌کند: «دانش بنیان‌ها حتی امروزه در حوزه کشاورزی در همه استان‌ها به عنوان یکسری مزارع هدف و شروع کننده هستند. در مکانیزه کردن، اصلاح نباتات پیشرفت و توسعه در حوزه کشاورزی مؤثر ظاهر شدند و موتور محرکه صنعت کشور در همه عرصه‌ها هستند.» جمع‌بندی
رویکرد اصلی ایران در رکوردشکنی نفتی، بازارسازی تضمینی با رویکرد سرمایه‌گذاری و بازسازی زیرساخت‌های پالایشی مستهلک شده کشور‌های منطقه امریکای جنوبی بوده است. مسئله بازارسازی برای فروش نفت بی‌شک یکی از مهم‌ترین راهکار‌ها برای تضمین بازار فروش نفت خام خود است. برخی کشور‌ها در زیرساخت‌های مرتبط با حوزه نفت و گاز، سرمایه‌گذاری عظیمی می‌کنند تا علاوه بر تضمین بازار فروش نفت خود، روابط دیپلماتیک مستحکمی از طریق این بازارسازی انجام شده، ایجاد کنند. این رویکرد از آن جهت بسیار اهمیت دارد که در حال حاضر بسیاری از کشور‌های همسو با ایران، در زیرساخت‌های حوزه انرژی خود، با کمبود‌های بسیاری مواجه هستند و دانش و توان ایرانی در این زمینه می‌تواند به کمک ایران بیاید تا علاوه بر بازسازی زیرساخت‌های کشور‌های همسو، بازار تضمینی برای فروش نفت خود پیدا کنیم و بدون هزینه سرمایه‌گذاری بالا و تنها با صادرات خدمات فنی مهندسی، در زیرساخت‌های حوزه انرژی آن کشورها، سهامدار شویم. این سیاست، سیاست خرید تقاضا نیز نام دارد. این الگوی بسیار مهم در زمینه به کارگیری از ظرفیت توسعه و بومی‌سازی فناوری و تجهیزات باید در صنایع دیگر نیز تکرار شود.