روزنامه جوان
1402/06/06
دلالت‌های پیوستن ایران به بریکس
با برگزاری پانزدهمین نشست سران بریکس در آفریقای جنوبی، جمهوری اسلامی ایران در قالب سازوکار بریکس‌پلاس به عضویت این گروه درآمد. بریکس عنوانی برای قدرت‌های نوظهور اقتصادی- سیاسی است که از به هم پیوستن حروف اول اسامی انگلیسی کشور‌های برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی از سال ۲۰۰۹ تشکیل شد. پنج کشور اولیه عضو بریکس حدود ۴۰ درصد جمعیت دنیا، ۱۸ درصد از تجارت بین‌المللی و حدود ۲۵ درصد تولید ناخالص جهان را به خود اختصاص داده‌اند. مجموع تولید ناخالص داخلی بلوک بریکس در سال ۲۰۲۱ برابر با ۷۳/۲۴ تریلیون دلار بود که بیشترین آن به چین با حدود ۸۶/۱۶ تریلیون دلار امریکا مربوط میشود. چین همواره بزرگ‌ترین اقتصاد این بلوک بوده، در حالی که رتبه دوم تولید ناخالص داخلی بین برزیل، روسیه و هند در نوسان است. گنجاندن آفریقای جنوبی در این بلوک نیز به دلیل ثبات اقتصاد آن در آفریقا و اهمیت راهبردی‌اش در دهه‌های آینده است.در مورد عضویت ایران در این گروه، نکاتی قابل‌توجه است. نخست، حمایت‌های اعضای سازمان از جمله چین از عضویت ایران به ویژه در دوره ریاست پکن بر این سازمان در سال ۲۰۲۲ و در راستای همکاری راهبردی با ایران حائز اهمیت است. چین عضویت کشور‌های جدید در بریکس را در راستای مداومت گسترش این سازوکار برای پیوستن شرکای همفکر ارزیابی می‌کند. چه اینکه شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین در دیدار با ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کشورمان در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در سمرقند در سپتامبر ۲۰۲۲، از خواسته ایران برای عضویت در بریکس حمایت کرد.
نکته دیگر، هدف ایران در بریکس است. همان‌گونه که امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در دیدار با همتای آفریقای جنوبی خود اعلام کرد: «نگاه ایران به عضویت در بریکس نگاه به تقویت چندجانبه‌گرایی است.» از سوی دیگر به نظر می‌رسد عضویت ایران در بریکس در کنار سازوکار شانگهای، در ادامه راهبرد نگاه به شرق در سیاست خارجی ایران قرار دارد. از این گذشته، هرچند نمی‌توان بریکس را در تقابل با نظم بین‌المللی کنونی در نظر گرفت، چه اینکه هند به عنوان متحد امریکا در منطقه هند – آرام در این سازوکار حضور دارد و همچنین اغلب این کشور‌ها دارای تعاملات اقتصادی و تجاری تنگاتنگی با ایالات متحده هستند، اما دو نکته را نباید از نظر دور داشت؛ توسعه بریکس می‌تواند در محدود کردن توان اقتصادی امریکا مؤثر باشد، زیرا رابطه قابل‌توجهی میان قدرت‌های بزرگ در نظام بین‌الملل با اقتصاد‌های برتر وجود دارد و تغییر در وضعیت اقتصاد‌های بزرگ نوید جابه جایی قدرت در نظام بین‌الملل را می‌دهد. به علاوه، به نظر می‌رسد روسیه در میانه جنگ اوکراین و تهدیدات سرزمینی که چین در تایوان و دریای چین جنوبی با آن‌ها روبه‌رو است و غرب نیز از آن‌ها حمایت می‌کند، این دو را بیشتر با موضع ایران در مقابله با امریکا همراه نشان می‌دهد. بنابراین، عضویت در بریکس هم می‌تواند زمینه همکاری‌های اقتصادی و تجاری ایران با اعضا را گسترش دهد و هم در شرایط جدیدی که قدرت‌های اصلی رقیب امریکا در آن قرار دارند، اهداف کلان سیاست خارجی ایران را نیز مدنظر داشته باشد.
*عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان
سایر اخبار این روزنامه
هسته‌ای تازه‌ترین دستاورد خود را جشن گرفت
یادآوری اندازه گلیم به عبدالحمید!
بریکس، ایران و نظم جدید جهانی
رسوایی امین‌اموال انگلیسی
فرمان مسکنی رئیسی به بانک‌ها
زمین بی‌طرف هیچ ورزشگاه و VAR را چه کنیم؟
بازتولید فتنه در شام
دلالت‌های پیوستن ایران به بریکس
«اربعین» نمایش حضور اجتماعی و سیاسی زنان به جهانیان است
