گروه سیاسی: در چند وقت اخیر توافق شفاهی میان تهران و واشنگتن برای تبادل زندانیان و آزادسازی دارایی‌های مسدود شده ایران در کره جنوبی، امیدها را برای ورود به فاز احیای برجام 2015 افزایش داد. توافق اخیر، این چشم‌انداز را مطرح کرد که در آینده نزدیک شاید توافقات بزرگ‌تر در راه باشد. با این وجود، اظهارات یکی از مقام‌های ارشد سازمان انرژی اتمی کشورمان نشان می‌دهد رویکرد دولت سیزدهم بر خلاف پیش‌بینی‌های مثبت در زمینه احیای برجام است.
به گزارش «تجارت»، در جدیدترین موضع‌گیری پیرامون این رویکرد، سید امیرحسین فقهی معاون سازمان انرژی اتمی و رئیس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای، در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان این‌که سطح همکاری ما با آژانس افزایش یافته است و سازمان انرژی اتمی ایران باید بیش از پیش نسبت به مشارکت و همکاری با آژانس اقدام کند و سعی کند از این طریق دستاوردهایش را به دنیا معرفی کند، درباره آینده برجام گفت: «برجام دیگر کارآیی ندارد و بیشتر از همه برای اروپایی‌ها و آمریکا این کارآیی از بین رفته است. هدف از برجام بنا بر آنچه غربی‌ها مدعی هستند ایجاد وقفه در صنعت هسته‌ای ایران بوده است و اطمینان از اینکه ایران به سمت ساخت سلاح نمی‌رود، الان دیگر کل دنیا به این نتیجه رسیده که ایران دنبال ساخت سلاح نیست و اینکه اصلا دیگر امکان متوقف کردن ایران وجود ندارد. عقلای غربی‌ها این واقعیت که ایران را نمی توان متوقف کرد، فهمیده‌اند. یک زمانی تمام کارها را متوقف کرده بودیم که برجام بیاید و به معنای واقعی کلمه منتظر بودیم از گشایش‌هایی که در برجام وعده داده شده بود، منفعت ببریم اما در نهایت چه شد؟»
فقهی با بیان اینکه در دولت فعلی انتظار و نشستن برای برجام دیگر جایی ندارد، گفت: «این امید که توافقی می‌شود و وضعیت اقتصادی به واسطه آن بهتر می‌شود، دیگر نیست. هیچ کشوری برای کشور دیگر دلسوزی نمی‌کند. برجام دیگر کارکرد لازم را برای غرب ندارد و ما هم باید موضوع دیگری مثلا منافع اقتصادی مشترک را موضوع مذاکره کنیم. معتقدم موضوع هسته‌ای دیگر قابل بحث نیست. آن سختی که نباید می‌کشیدیم و تحریمی که نباید می‌شدیم اتفاق افتاد. دیگر یاد گرفتیم در سختی چگونه زندگی کنیم، البته قشری از مردم فشار زیادی را تحمل می‌کنند و باید به این بخش توجه ویژه شود.» اظهارات این مقام ارشد سازمان انرژی اتمی اکنون این مساله مهم را مطرح می‌کند که شاید احیای برجام در معنای توافق سال 2015 برای همیشه از دستور کار دولت سیزدهم خارج شده است. همین امر این سوال را پیش می‌کشد که آیا باید مرگ برجام را حتمی بدانیم؟ آیا برای آینده تهران و آمریکا رسیدن به توافقی جدید با مکانیزم متفاوت از توافق 2015 را مدنظر دارند؟ در مجموع مساله این است که آینده توافق هسته‌ای به چه سمتی پیش خواهد رفت؟ «تجارت» در راستای پاسخ‌گویی به این مسائل با علی بیگدلی، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاست خارجی گفت‌وگو داشته است.

مرگ برجام 2015 را می‌توان قطعی دانست اما این به معنای توقف مسیر توافقات آتی نیست
علی بیگدلی در ارزیابی خود از اظهارات معاون سازمان انرژی اتمی پیرامون مطرح کردن این گزاره که برجام دیگر برای هیچ یک از طرفین از جمله غربی‌ها، کارآیی ندارد، تاکید کرد: «طی چند وقت اخیر بارها بر این نکته تاکید کرده‌ام که امکان احیای برجام طی مذاکرات ایران و آمریکا به هیچ وجود ندارد. آمریکایی‌ها پیشنهاد کردند که در قبال بازگشت ایران به توافق تحریم‌ها برداشته شوند اما این موضوع با مخالفت ایران همراه شد. چرا که تهران اصرار داشت علاوه بر تحریم‌های ذیل برجام، دیگر تحریم‌های موردنظر ایران همچون بحث سپاه و تحریم مقام‌های سیاسی برداشته شود. در نتیجه مخالفت آمریکایی‌ها مذاکرات در همین اندازه باقی ماند.»

در آینده همچنان نیازمند مذاکره هستیم
این کارشناس مسائل سیاست خارجی در بخشی دیگر از اظهارات خود تاکید کرد: «طی سال‌های گذشته بارها مقامات کشورمان از جمله آقای رئیسی، تاکید کرده‌اند اقتصاد کشور را به برجام گره نخواهیم زد اما طی دو سال گذشته کشور با تورمی بزرگ مواجه شده است. این گزاره مطرح شود که ما دیگر هیچ‌گونه نیازی به مذاکره و توافق در ارتباط با پرونده هسته‌ای نداریم، یک اشتباه مطلق است. تمامی واقعیات نشان‌گر آن هستند که تا زمانی که ما نتوانیم مبادلات مالی و بانکی خود را سامان ببخشیم، نمی‌توان بهبود اوضاع اقتصادی کشور را انتظار داشت. در مقطع کنونی، حتی آمریکایی‌ها حاضر به مذاکره نیستند.»

تا زمانی که موانع مبادلات مالی و بانکی وجود داشته باشد، نیازمند توافق جدید هستیم
علی بیگدلی، در بخشی دیگر از اظهارات خود در ارتباط با امکان توافق جدید میان ایران و آمریکا به صورت متفاوت از مکانیزم برجام 2015 در آینده، تصریح کرد: «یکی از محورهایی که مقام‌های سیاسی کشورمان بر آن تاکید می‌کنند این است که تا اکتبر سال آینده، ایران از محدودیت‌های مندرج در قطعنامه 2231 شورای امنیت رهایی پیدا می‌کند. رفع محدودیت‌ها موجب می‌شود که ایران به دیگر کشورها سلاح صادر کند. تصور این است که در سال آینده بخشی بزرگ از فشار تحریم‌ها از روی دوش ایران برداشته خواهد شد اما باید توجه داشت که حتی پایان محدودیت‌های مقرر شده در قطعنامه 223 در سال آینده نیز نمی‌تواند وضعیت ایران را در داخل در مسیر ثبات فراگیر قرار بدهد.
برای نمونه اروپایی‌ها اعلام کرده‌اند که آن‌ها در سال آینده نیز تحریم‌ها را علیه ایران افزایش می‌دهند. همزمان تحریم‌های آمریکا علیه تهران نیز به قوت خود باقی خواهد ماند. تا زمانی که ایران به توافق مالی جهانی همچون عضویت در گروه ویژه اقدام مالی (FATF) پایبند نشود، هر گونه فروش تسلیحات نیز با مشکل بازگشت پول مواجه خواهد شد. لذا ما نیازمند مذاکرات جدی در آینده خواهیم بود؛ حتی باید نیاز به این امر را فراتر از سال 94 در نظر گرفت.»