دیپلماسی فعال و عزتمندانه

روزگاری نه چندان دور جریانی در کشور به مدد تبلیغات اغواگرانه رسانه‌ای، یگانه راه عبور از مشکلات را «تعامل با دنیا» که آن دنیا چند کشور محدود و معدود غربی بود، توصیف کرد و توانست با همین شعار فریبنده بر دولت مسلط شود.
مدافعان این نگاه که غرب‌باورانه همه مصالح و منافع ملت را در ناز و نگاه چند دولت غربی جست‌وجو می‌کردند، البته ریشه قدیمی در تاریخ سیاسی کشور دارند و در ادوار مختلف ذیل اسامی متفاوت، اما مسیر واحد، ظهور و بروز یافته‌اند. همین وادادگی در طول تاریخ نتوانسته است توجهات دولت‌های غربی را ولو مقطعی به سوی آن‌ها معطوف کند و گرهی از کار آن‌ها بگشاید. به یاد بیاورید دولتی را که شعار او توسعه سیاسی و طرح گفت‌وگوی تمدن‌ها و تنش‌زدایی با جهان بود، اما از سوی کشور‌های غربی به محور شرارت در جهان معرفی شد. یا فلان رئیس دولتی که منتقدان خود را متهم کرد که زبان تعامل و مذاکره بلد نیستند، اما فرجام این نگاه، برجامی بود که با یک امضا بی‌اعتبار شد و توصیف دولتمردان همان دولت از برجام «تقریباً هیچ» بود که آثار زیانبار آن بر کشور همچنان جاری است. با این حال، هربار که مورد نقد قرار گرفتند، بازی‌های «میدان و دیپلماسی»، «آزمایش‌های موشکی» و بهانه‌هایی از این دست فهرست کردند و زورگویی‌های طرف‌های استکباری را توجیه کردند.
راز این نگاه واگرایانه را باید در همان تفکرات ارتجاعی و غلط صد سال گذشته جست‌وجو کرد که در سخنان دیروز رهبر معظم انقلاب در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت با ایشان عنوان شد. آنجا که با اشاره به تلقی برخی عناصر سیاسی که تعامل با دنیا را در ارتباط گرم و صمیمی با چند کشور غربی محدود می‌دانند، گفتند: «این نگاه، غلط، ارتجاعی و مربوط به صد سال پیش است که چند کشور اروپایی همه کاره دنیا بودند، اما امروز باید آن نگاه کهنه و مرتجعانه را کنار گذاشت...».
سید ابراهیم رئیسی، از ابتدای رقابت‌های انتخاباتی، شعار سیاست خارجی خود را بر مدار توسعه روابط با همسایگان، کشور‌های اسلامی و تعامل عزتمندانه با دنیا (و نه چند کشور غربی) تعریف کرد و پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری، با همین روش و بر اساس سه اصل عزت، حکمت و مصلحت نه فقط به ترمیم روابط با همسایگان و کشور‌های اسلامی همت گمارد که توانست در بسیاری از پیمان‌های قدرتمند بین‌المللی نظیر شانگ‌های و اخیراً بریکس عضو شود و با دو قدرت بزرگ جهانی یعنی چین و روسیه توافقنامه راهبردی دراز مدت امضا کند. رئیسی در دو سال گذشته اگرچه میز مذاکره را ترک نکرده و پیگیر حقوق ملت ایران در برجام بوده است، اما منافع و مصالح کشور را هرگز به این توافق گره نزده و با نگاه به درون و فعال کردن ظرفیت‌های داخلی توانسته است بسیاری از مشکلات را حل و فصل کند. رئیس دولت سیزدهم همچنین در مسیر تعامل با همسایگان و دنیا نه تنها فعالیت‌های هسته‌ای را تعطیل نکرد که غنی‌سازی را به ۶۰ درصد ارتقا داد. نه تنها توان موشکی را محدود نکرد که پروژه موشک مافوق صوت هایپرسونیک را افتتاح کرد. رئیسی به نیکی می‌داند که «میدان» نه تنها مزاحم نیست که مکمل «دیپلماسی» است. جمهوری اسلامی ایران البته بار‌ها تأکید کرده است که بنای ستیزه‌جویی با هیچ کشوری را ندارد و دست هر دولتی که منافع و مصالح ملت ایران را به رسمیت بشناسد و به حقوق ایرانیان تجاوز نکند، می‌فشارد. دولت سیزدهم اگرچه از همان ابتدا نشان داده که میانه‌ای با دولت‌های غربی زورگو ندارد و بنای خود را بر بی‌اعتمادی با آن‌ها گذاشته است، اما یک تجربه و بلکه «عبرت» ارزشمند هم پیش چشم داشت. دولت دوازدهم که رهبر معظم انقلاب از آن به عنوان دولت عبرت یاد کردند، آنجا که ششم مرداد ۱۴۰۰ در آخرین دیدار با دولت دوازدهم با اشاره به اعتماد این دولت به غرب تصریح کردند: «دیگران باید از تجربه‌های شما استفاده کنند... این تجربه عبارت است از بی‌اعتمادی به غرب؛ آیندگان باید از این تجربه استفاده کنند. در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمی‌دهد؛ به ما کمک نمی‌کنند و هر جا بتوانند ضربه می‌زنند؛ آنجایی که ضربه نمی‌زنند، آنجایی است که امکانش را ندارند؛ هر جا امکان داشته‌اند ضربه زده‌اند؛ این تجربه بسیار مهمّی است. مطلقاً نبایستی برنامه‌های داخلی را به همراهی غرب موکول کرد و منوط کرد، چون قطعاً شکست می‌خورَد، قطعاً ضربه می‌خورَد.»