روزنامه جوان
1402/06/14
اصلاح هدفمند یارانه‌های انرژی صنعت
اصلاح نرخ خوراک براساس فرمول مصوب نرخ خوراک پتروشیمی‌ها در سال ۱۳۹۴ و ایجاد کف ۶۰ درصد و سقف ۸۰ درصد میانگین وزنی قیمت صادرات و وارداتی گاز ایران به عنوان معیاری از قیمت هاب گازی منطقه خلیج فارس است. با مصوبه اخیر دولت، برای پنج سال آینده نرخ خوراک تغییر می‌کند و نه تنها رانت خوراک به حاشیه می‌رود، بلکه قیمت گاز نیز برای صنایع بالاتر از قیمت صادراتی گاز نخواهد رفت و همواره یک تخفیف بین ۲۰ تا ۴۰ درصدی برای نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها نسبت به قیمت گاز صادراتی اعمال خواهد شد. به‌باور کارشناسان، اعطای رانت خوراک به پتروشیمی‌ها باعث شده است که آن‌ها در فضایی ایزوله و شیشه‌ای رشد کنند و نتوانند به رقابت در بازار‌های جهانی بپردازند. هدف این بود با راه‌اندازی پتروشیمی‌ها از خام فروشی فاصله گرفته و ارزش افزوده بیشتری برای کشور ایجاد شود. اما به اعطای خوراک گاز با قیمت بسیار پایین به این واحد‌ها مبادرت شد؛ اتفاقی که در عمل افتاده، این است که واحد‌های متانولی بسیاری در کشور وجود دارند که با انجام عملیات اولیه روی خوراک گاز به فروش این ماده به صورت خام در تناژ بالا می‌پردازند. به نحوی همان خام فروشی قبل استمرار دارد.گاز عنصر حیاتی برای صنعت پتروشیمی است. از گاز به عنوان سوخت و همچنین خوراک در صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از موارد مهم مصرف گاز در صنایع، تحت عنوان خوراک گاز و در زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی‌های گازی است. این زنجیره ارزش دو شاخه اصلی و مهم دارد که بخش اول آن شاخه اوره است که برای بحث کود‌های شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و با توجه اهمیت کود شیمیایی در امنیت غذایی و همچنین اتکا فرآیند تولید اوره تنها مبتنی بر خوراک گازی، با افزایش قیمت گاز، این محصول نیز در بازار‌های جهانی چندین برابر شد و سوددهی بالایی در سال ۲۰۲۲ ثبت کرد. شاخه دوم زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی گازی، تولید متانول است. متانول به دلیل اینکه علاوه بر خوراک گاز از چندین فرآیند موازی تولیدی نظیر ذغال‌سنگ، بیومس (زیست توده) و همچنین هیبریدی تولید میشود، با افزایش چشمگیر قیمت گاز در سال ۲۰۲۲، اصلاً تغییر جدی قیمتی نکرد و نشان داد که به فرآیند تولید این محصول مهم و زنجیره ارزش میان‌دست و پایین‌دست آن به هیچ وجه به قیمت گاز وابسته نیست و همین امر پایداری قیمت این محصول را در طول سال ۲۰۲۲ به ثبت رساند.
در ایران، اما وضعیت متانولی‌ها بسیار نامطلوب است و کلیه فرآیند‌های تولید صنعتی متانول، مبتنی بر خوراک گازی تعبیه شده است و با توجه به عدم تولید متانول از گاز طبیعی در بسیاری از کشور‌های تولیدکننده این محصول، تبدیل گاز به متانول هیچ صرفه اقتصادی نخواهد داشت و زنجیره ارزش متانول بدون توسعه جدی، در مرحله اول زنجیره ارزش خود باقی بماند و در حال حاضر بیش از ۹۴ درصد متانول تولیدی در کشور صادر میشود که پدیده عجیبی به نام انرژی مجازی و خام‌فروشی صنعتی را ایجاد کرده است.
کارشناسان معتقدند باید از یک نرخ شناور، شفاف و قابل پیش‌بینی بهره جست به‌طوری که این نرخ به قیمت‌های صادراتی گره بخورد و تحت تأثیر هاب خلیج فارس مشخص شود. خام‌فروشی متانول باعث کاهش بیش از ۹۰۰ میلیون دلاری درآمد ارزی ایران شده است. این یک ضرر قابل توجه است، زیرا درآمد ارزی برای توسعه اقتصاد ضروری است. ایران با صادرات متانول خام، فرصت تولید درآمد ارزی قابل توجهی را از دست می‌دهد که می‌تواند برای اهداف دیگری مانند توسعه زیرساخت‌ها و طرح‌های رفاه اجتماعی استفاده شود. علاوه بر این، فروش خام متانول نیز بیش از ۸/۱ میلیارد دلار از درآمدزایی دولت را کاهش داده است. این یک ضرر قابل توجه است، زیرا درآمد دولت برای ارائه خدمات عمومی و توسعه اقتصاد ضروری است. ایران با صادرات متانول خام، فرصت تولید درآمد قابل توجه دولت را از دست می‌دهد که می‌تواند برای اهداف دیگری مانند آموزش و مراقبت‌های بهداشتی استفاده شود.
در این شرایط برای جلوگیری از عدم تکرار تجربه تلخ متانولی‌ها و وابستگی شدید صنایع به رانت انرژی ارزان، باید از همین حالا نسبت به اصلاح و شناورسازی فرمول نرخ خوراک گاز و همچنین نرخ سوخت صنایع اقدام شود و مطابق فرمول نرخ خوراک پتروشیمی‌ها که در سال ۱۳۹۴ تصویب شد، به جای اینکه نرخ خوراک پتروشیمی‌ها به وسیله قیمت میانگین هاب‌های جهانی مشخص شود؛ یک شرط دیگر بر فرمول اعمال شود و قیمت فرمول خوراک پتروشیمی‌ها متناسب با قیمت هاب گازی منطقه خلیج فارس نیز تعیین شود.
پیشنهاد اصلی در این زمینه، اصلاح نرخ خوراک براساس فرمول مصوب نرخ خوراک پتروشیمی‌ها در سال ۱۳۹۴ و ایجاد کف ۶۰ درصد و سقف ۸۰ درصد میانگین وزنی قیمت صادرات و وارداتی گاز ایران به عنوان معیاری از قیمت هاب گازی منطقه خلیج فارس است. اقدامی که اخیراً در دولت نیز مصوب شده است و بدین ترتیب برای پنج سال آینده نرخ خوراک در بازه مذکور تغییر می‌کند و نه تنها رانت خوراک به حاشیه می‌رود، بلکه قیمت گاز نیز برای صنایع بالاتر از قیمت صادراتی گاز نخواهد رفت و همواره یک تخفیف بین ۲۰ تا ۴۰درصدی برای نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها نسبت به قیمت گاز صادراتی اعمال خواهد شد.
نظرات دو تن از کارشناسان انرژی را پیرامون اصلاح نرخ خوراک براساس فرمول مصوب نرخ خوراک پتروشیمی‌ها در سال ۱۳۹۴ و ایجاد کف ۶۰ درصد و سقف ۸۰ درصد میانگین وزنی قیمت صادرات و وارداتی گاز ایران جویا شده‌ایم. اقدامی مهم، شفافیت‌افزا و کارآمد
رضا فروزش، مدیر اجرایی فاز‌های ۱۵ و ۱۶ پارس جنوبی با اشاره به این موضوع که تولید متانول و صادرات آن به صورت خام به هیچ عنوان برای کشور صرفه اقتصادی ندارد، به «جوان» می‌گوید: «مثلاً ۱۵ سال پیش که گزارشی در خصوص برنامه‌ریزی، کنترل طرح‌ها و بازاریابی مطرح شد، اصلاً پیشنهاد تولید متانول مطرح نشده بود. طرح‌های تحقیق و توسعه به ما می‌گویند که به چه سمتی حرکت کنیم. در دنیا این طور مرسوم است که در حوزه‌های با برگشت سرمایه پایین خود دولت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند. تبدیل گاز به برخی محصولات قابل توجیه است، اما استفاده از آن برای تولید متانول توجیه اقتصادی ندارد.»
مدیر اجرایی طرح‌های ۱۵ و ۱۶ پارس جنوبی خاطرنشان می‌کند: «متانول روند تولید بسیار ساده‌ای دارد و نیازی به فرآیند‌های پیچیده برای بازاریابی هم ندارد. گاز در یک فرآیند ساده تبدیل به متانول میشود و در تناژ بالا بارگیری و به دیگر کشور‌ها صادر میشود. بنابراین، توسعه زنجیره ارزش به آن معنایی که مدنظر داشتیم، اتفاق نمی‌افتد. لازم است وقتی می‌خواهیم صنعتی را در کشور راه‌اندازی کنیم با دقت به بررسی شرایط بپردازیم و ببینیم که این صنعت چه ظرفیت‌هایی دارد و قرار است چه فرآیندی طی شود. باید ببینیم آیا این راهی که در پیش می‌گیریم، منافع کشور را تأمین می‌کند یا خیر. تولید متانول هیچ مزیتی برای کشور ندارد و ارزش افزوده‌ای را نصیب ما نمی‌کند.»
فروزش می‌افزاید: «سیاستگذاری صحیحی که می‌توانیم در مورد متانولی‌ها داشته باشیم این است که اولاً به متانولی‌های جدید مجوز ندهیم و نگذاریم واحد‌های تازه‌ای تأسیس شوند. ثانیاً، متانولی‌های موجود را هم از طریق برنامه‌ریزی‌های صحیح به سمت توسعه زنجیره ارزش محصولات‌شان سوق دهیم. مثلاً، دریافت خوراک یارانه‌ای برای متانولی‌ها باید منوط به توسعه زنجیره ارزش محصولات شود.»
وی ادامه می‌دهد: «اگر قرار است متانولی‌ها همچنان به خام فروشی بپردازند و با یک فرآیند ساده گاز را تبدیل به متانول کنند و آن را با قیمت‌های پایین در بازار‌های جهانی به فروش برسانند، دلیلی ندارد خوراک یارانه‌ای برایشان در نظر بگیریم. متانولی‌هایی که حاضر نیستند توسعه زنجیره ارزش داشته باشند، باید گاز را با قیمت صادراتی دریافت کنند. همچنین می‌توانیم به آن‌ها اجازه دهیم به واردات گاز بپردازند.»
این کارشناس انرژی در ادامه با اشاره به بهترین فرمول اجرایی برای نرخ جدید خوراک تأکید می‌کند: «باید به سمت قیمت‌های منطقه‌ای گاز برویم و بهترین راه اصلاح فرمول مصوب سال ۱۳۹۴ مبتنی بر اتصال آن به نرخ گاز صادراتی ایران به عنوان معیار اصلی قیمت‌های منطقه‌ای گاز است. به همین ترتیب، اضافه شدن نرخ ۶۰ الی ۸۰ درصدی نرخ گاز صنعتی به شرط فرمول خوراک، اقدامی بسیار مهم و شفافیت‌افزا و کارآمد در جهت اصلاح هدفمند نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها است. این نکته مهم است که از گاز کشور که منابع ملی ماست به درستی استفاده کنیم و آن را به خاطر منافع عده‌ای به صورت یارانه‌ای در اختیار صنایع خام فروش قرار ندهیم.» با لزوم اصلاح نرخ گاز صنایع در کشور
حمید بهزادی بخش کارشناس اقتصادی نیز در رابطه با لزوم اصلاح نرخ گاز صنایع در کشور و حرکت به سمت هدفمندسازی یارانه‌های انرژی در صنعت به «جوان» می‌گوید: «گاز نقش مهمی در صنعت پتروشیمی به عنوان سوخت و خوراک دارد. در فرآیند‌های مختلف استفاده میشود و جزو ضروری در تولید کود‌های شیمیایی مانند اوره است که به امنیت غذایی کمک می‌کند. از سوی دیگر، تولید متانول با وجود افزایش قیمت گاز، تغییرات قیمتی قابل توجهی را تجربه نمی‌کند. این به این دلیل است که متانول را می‌توان از منابع مختلفی از جمله خوراک گاز، زغال سنگ، زیست توده و هیبرید‌ها تولید کرد. در نتیجه، بخش‌های میانی و پایین‌دستی زنجیره ارزش متانول تحت تأثیر قیمت گاز باقی می‌مانند که منجربه ثبات قیمت در این محصول در سال ۲۰۲۲ میشود.»
وی می‌افزاید: «با این حال، وضعیت ایران در زمینه تولید متانول با چالش‌هایی مواجه است. در ایران تمامی فرآیند‌های صنعتی برای تولید متانول صرفاً روی خوراک گاز متکی است. برخلاف بسیاری از کشور‌های دیگر که با استفاده از روش‌های جایگزین متانول تولید می‌کنند، تبدیل گاز به متانول برای ایران سود اقتصادی ندارد. در نتیجه، زنجیره ارزش متانول در ایران هنوز توسعه نیافته است و بیش از ۹۵ درصد متانول کشور صادر میشود.»
این کارشناس برای رفع این مشکل بزرگ، اتصال قیمت‌ها به نرخ منطقه‌ای گاز را پیشنهاد می‌کند: «برای رهایی از این وضعیت پیشنهاد میشود فرمول نرخ خوراک گاز و نرخ سوخت صنایع اصلاح و شناور شود. این اصلاح کف ۶۰ درصد و سقف ۸۰ درصد میانگین موزون قیمت صادرات و واردات گاز ایران را ایجاد می‌کند که منعکس کننده قیمت هاب گاز در منطقه خلیج فارس است.»
وی می‌افزاید: «اقدام اخیر دولت، منجر به تغییراتی در نرخ خوراک طی پنج سال آینده خواهد شد. این تضمین می‌کند که اجاره خوراک وجود ندارد و قیمت گاز برای صنایع کمتر از قیمت گاز صادراتی باقی می‌ماند. همواره تخفیفی بین ۲۰ تا ۴۰ درصد برای نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها نسبت به قیمت گاز صادراتی اعمال میشود. با اجرای این اصلاحات، می‌توان از تجربه تلخی که شرکت‌های متانول با آن مواجه هستند اجتناب کرد و وابستگی آن‌ها به رانت ارزان انرژی را کاهش داد. علاوه بر این، مکانیزم قیمت‌گذاری منصفانه و معقول برای خوراک گاز و سوخت در صنعت پتروشیمی را امکانپذیر می‌کند. این تعدیل نه تنها ثبات صنعت را ارتقا می‌دهد، بلکه تخصیص منابع به سایر بخش‌ها مانند توسعه زیرساخت‌ها و پروژه‌های رفاه اجتماعی را از طریق افزایش درآمد ارزی و درآمد دولت امکانپذیر می‌سازد.» جمع بندی
به نظر می‌رسد اقدام دولت در تعیین فرمول جدید برای نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها یک گام در راستای تحقق شفافیت و عدالت یارانه‌های اعطایی است و باید منتظر ماند و دید که مسیر به چه سمت و سویی حرکت خواهد کرد.
سایر اخبار این روزنامه
قضاوت کروبی همیشه زود است!
قضاوت کروبی همیشه زود است!
پیام‌های سیاسی راهپیمایی اربعین
تاکسی بخرید و مسافر نزنید!
جان جهان در رستاخیز اربعین
تاکسی بخرید و مسافر نزنید!
عبور از گردنه انحصار با تغییر نرخ تسعیر صنایع بورسی
این خاک پای زائران حسین شفای ماست
یک بازپرس مقابل هزارتوی فساد
والیبال ملی را دریابید
جعبه سیاه «سند سپتامبر»
میانجیگری نافرجام امریکا در محیط ناآرام شرق سوریه
مرگ ۶ معدن‌کار در انفجار معدن طرزه دامغان
کسری دموکراتیک فرانسه روی ترازوی اجتماعی
پایان بازی در زمین بی‌طرف تیم‌های ایرانی و عربستانی
اصلاح هدفمند یارانه‌های انرژی صنعت
اصلاح هدفمند یارانه‌های انرژی صنعت
