روزنامه خراسان
1402/06/19
نقطه تلاقی وحدت ملی و تقریب مذهبی
آیت ا... طالقانی را همه می شناختند. سید باصفایی که مبارزات بی امانش از او کوهی برای تکیه همه ساخته بود. سید محمود علائی طالقانی در اسفند سال 1289، در روستای گلیرد، از توابع طالقان دیده به جهان گشود. پدرش ابوالحسن علائی طالقانی، که به تعبیر امام(ره)، در رأس پرهیزکاران قرار داشت، از روحانیون عالم و مبارزی بود که پسر، ساده زیستی و صراحت لهجه را نخستین بار از منش و رفتار او آموخت. مقدمات را در زادگاه گذراند و در 10 سالگی راهی قم شد و دروس خود را در مدارس رضویه و فیضیه طی کرد و پس از اخذ درجه اجتهاد از آیت ا... سید عبدالکریم حائری، در سال 1318 به تهران آمد تا نخستین حرکت سیاسی خود را در قالب انتشار بیانیه ای علیه رضاخان، به دلیل کشف حجاب و مفاسد موجود، انجام دهد. او به دلیل انتشار این بیانیه، نخستین زندان خود را تجربه کرد. این تجربه، سبب پیوند ناگسستنی او با مبارزه شد و سیدمحمود طالقانی را عملاً وارد عرصه مبارزات سیاسی کرد. هدایتگر نسل جوان آیت ا... طالقانی در سال های پس از شهریور 1320، با درک اهمیت ورود جوانان و به ویژه دانشجویان به مقوله های دینی و آشنایی آن ها با معارف اسلامی، کانون اسلام را تاسیس و جلسات منظم تفسیر را برقرار کرد؛ جلساتی که ثمره های گران قدری نظیر شهید رجایی داشت. کوشش بی وقفه او برای برقراری رابطه ای مستحکم میان حوزه و دانشگاه، از او شخصیتی کاریزماتیک برای هر دو گروه ساخت. صفا و صداقت طالقانی، در معاشرت با دیگران نیز، بر گیرایی شخصیت وی می افزود. با شکل گیری فدائیان اسلام، وی به جانبداری از شهید نواب صفوی پرداخت و از مشی مبارزاتی او حمایت می کرد. با وقوع کودتای 28 مرداد و تحت تعقیب قرار گرفتن اعضای فدائیان اسلام، طالقانی به حامی جدی آن ها بدل شد. منزل او در تهران، به مأمنی برای فدائیان اسلام و رهبرشان، شهید نواب صفوی تبدیل شد. مرحوم طالقانی، برای در امان ماندن تعدادی از یاران شهید نواب، آن ها را به روستای زادگاهش برد و در آن‌جا مخفی کرد؛ تاوان این حمایت، زندانی دیگر برای ابوذر زمان بود. از سال 1332 به بعد فعالیت های تبلیغی آیت ا... طالقانی، به ویژه در محیط های دانشگاهی، شتاب دو چندانی گرفت. مسجد هدایت به عنوان پایگاه فعالیت های آن مرحوم به پناهگاه و مأمن بسیاری از نیروهای جوان و انقلابی بدل شد که در وانفسای دهشتناک سال های پس از کودتا، به دنبال مکانی برای آموختن و فعالیت می گشتند. به قول مرحوم دکتر شریعتی:«در سال های خفقان ظلمانی پس از کودتای 28 مرداد 1332، تنها طالقانی و مسجد هدایت، چون مناره ای در کویر، قامت فریاد بود.» او مسجد را به کانونی برای مبارزه با استبداد تبدیل کرد. با فرا رسیدن بهمن سال 1341، طالقانی، همسو با امام خمینی(ره)، به مقابله جدی با همه پرسی انقلاب به اصطلاح سفید پرداخت و آن را یک «خیمه شب بازی» نامید. درست در همان زمان بود که مخالفت و مبارزه وی با رژیم صهیونیستی، سبب شد رژیم شاه وی را مجدد بازداشت و روانه زندان کند. منادی تقریب آیت ا... طالقانی تنها در حوزه سیاست داخلی فعال نبود. نگاه تقریبی او به مسائل جهان اسلام از وی چهره ای فراملی ساخت. او هرگاه در زندان نبود، همایش های تقریبی را پی می گرفت. در سال 1331 به کنفرانس «شعوب المسلمین» کراچی دعوت شد و پس از آن، در کنفرانس قدس(1338) و کنفرانس اسلامی قاهره (1340) شرکت کرد. مرحوم طالقانی با ترجمه کتاب «امام علی بن ابی طالب(ع)» که تألیف شده یکی از محققان تقریبی اهل سنت بود، کوشید تا موضوع تقریب را در ذهن جوانان ایرانی نیز نهادینه کند. او در مقدمه این کتاب نوشت:«راه تقریب، که جمعی از علمای بیدار و مجاهد پیش گرفته اند، همین است که با نور تفکر، محیط ارتباط اسلامی را روشن سازند و با نوک قلم، باقی مانده ابرهای تاریک از افق فکری مسلمانان را زائل گردانند تا وحدت واقعی پایه گیرد، نه اتحاد صوری و قراردادی.» رنج‌های یک عمر مبارزه مرحوم طالقانی پس از اعتراض به انقلاب به اصطلاح سفید، بازداشت و زندانی شد؛ همزمان با همین دوره از زندان او،واقعه 15 خرداد و بازداشت امام خمینی(ره) به وقوع پیوست. او اعتراض خود و گروهی از زندانیان را در متن اعلامیه ای، با عنوان «دیکتاتور خون می ریزد»، منتشر و همراهی خود را با نهضت آغاز شده اعلام کرد. همین اعتراض، زمینه را برای حبس بلند مدت وی فراهم و بیدادگاه شاه، وی را به تحمل 10 سال حبس محکوم کرد. امام(ره) ضمن بیاناتی درباره حکم زندان مرحوم طالقانی و تعدادی از زندانیان سیاسی، در فروردین سال 1343، فرمودند: «تا این چیزها نباشد کار درست نمی شود، تا زندان رفتن ها نباشد پیروزی به دست نمی آید. هدف، بزرگ تر از آزاد شدن عده ای از زندان است، طرد عمال اسرائیل است، اتحاد با کشورهای اسلامی است.» در این حبس طولانی مدت نیز، مرحوم طالقانی به آموزش و هدایت زندانیان پرداخت. مجموعه تفاسیر وی با نگاه ویژه اش به مسائل روز جهان اسلام، یادگار همین دوره است. او پس از کش و قوس های بسیار، سرانجام در آبان سال 1357 از زندان آزاد شد و در جریان انقلاب، نقشی مهم و محوری ایفا کرد. امام(ره) با شناختی که از آیت ا... طالقانی داشتند، او را به عضویت شورای انقلاب منصوب کردند که زمینه را برای فعالیت گسترده وی فراهم کرد. آیت ا... طالقانی صراحت لهجه خویش را تا پایان عمر حفظ کرد. آن مرحوم، در واپسین روزهای حیات خود و پس از شهادت شهید مطهری، ریاست شورای انقلاب را بر عهده گرفت و در آخرین مسئولیتی که امام(ره) به وی محول کردند، برای اقامه نماز جمعه، دانشگاه تهران را به عنوان محل برگزاری انتخاب کرد تا باز هم زمینه را برای حضور دانشگاهیان در عرصه اجرای احکام اجتماعی دین مهیا کند. آیت ا... طالقانی سرانجام پس از عمری مجاهدت و پایمردی، در سحرگاه 19 شهریور سال 1358، دارفانی را وداع گفت. پیکر وی در جوار مرقد شهدای انقلاب اسلامی در بهشت زهرا(س) تهران به خاک سپرده شد.
سایر اخبار این روزنامه
زنگ خطر ناترازی بانک ها در مسیر مهار نقدینگی
نقطه تلاقی وحدت ملی و تقریب مذهبی
برکناری معاون صندوق ذخیره فرهنگیان با اضافه کار ۴۱۲ میلیونی
خواب جدید آمریکا برای لبنانی ها
قصه جدایی فوتبال ما از المپیک
بازنده این رقابت مهم منطقه ای نباشیم!
خط و نشان به دالان صهیونیستی
بازی دوگانه بن سلمان، زیر پوست تکاپوی لاریجانی و تداوم جنگ ثروت در زخم کاری
تاریخ ناشنیده و 250 ساله «طریق الرضا(ع)»
پایان سرگردانی محموله های صادراتی؟
قاتل فراری با اسلحه به دادسرا رفت!
تلاش‌خانوادگی برای نجات یوزها
