محیط زیست ایران قربانی سدسازی بی‌رویه
گروه انرژی: اگرچه پروژه‌های سدسازی همواره یکی از راه‌حل‌های تامین آب برای اهداف کشاورزی، انرژی و آب شرب بودند اما مستندات اخیر در کشور و نظر غالب کارشناسان و متخصصین و همچنین گزارش کمیسیون جهانی سد نشان می‌دهد سدها گزینه مناسبی برای نیل به این اهداف نیستند؛ کمااینکه به گفته معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات آب اتاق بازرگانی ایران، در حال حاضر عوارض سوء احداث سدها در حال حاضر موجی از نگرانی را ایجاد می‌کند.
به گزارش تجارت، گر چه ساخت سد مي‌تواند براي تامين آب بخش كشاورزي، جلوگيري از سيلاب‌ها و حتي توليد برق موثر باشد اما برخي از كارشناسان محيط زيست عنوان مي‌كنند كه ساخت سد معايبي هم دارد كه از جمله مي‌توان به ايجاد مشكل در رودخانه‌ها اشاره كرد. چون رودخانه‌ها مانند رگ‌ها و شريان‌هاي حياتي بدن هستند و برخي معتقدند سدها به اين عملكرد شرياني زمين خلل وارد مي‌كنند. همچنين ساخت سد معايبي چون به زير آب رفتن زمين‌هاي كشاورزي، باغ‌ها و درخت‌ها دارد. هزينه‌هاي بالاي توليد انرژي برق آبي ديگر معايب ساخت سد است كه نسبت به ساير روش‌هاي توليد برق نظير هسته‌اي و حرارتي و ... معمولا هزينه اوليه آن بيشتر است. در این میان انتخاب رودخانه اشتباه برای ساخت سد، بی‌توجهی به تغییرات جریان آب پایین‌دست، غفلت از تنوع زیستی و از بین‌بردن زنجیره اتصال غذایی موجودات آبزی و حیوانات اطراف آن، سیاست‌ها و محاسبات اقتصادی اشتباه، ناتوانی در جلب رضایت عمومی مردم منطقه، سوءمدیریت در خطرات و تاثیرات و در نهایت ساخت و ساز بی‌رویه سد؛ از جمله اشتباهاتی است که در کشور ما درباره بسیاری از سدهای ایران از جمله سد گتوند و سدهای کارون و دیگر سدها تکرار شده است.
سدها به کمک آب نیامدند
در این راستا عباس کشاورز معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات آب اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با ایلنا، درباره مزایا و معایب احداث سد اظهار داشت: سد از مواردی است که بشر در طول تاریخ هر زمان توان و سرمایه و مدیریت داشته اقدام به احداث کرده است، در ایران شاهدیم که بندهای قدیمی مثل امیر وجود داشته، بنابراین بشر همواره تلاش می‌کند آب را تقاضا تنظیم کند، باید تقاضا را در کشت محصول و یا بهره‌برداری و شرب و صنعت با آب تنظیم کنیم و این موضوع از نظر اقتصادی فعالیت ما را محدود می‌کند، در تمام دنیا نیز بدنبال ذخیره کردن آب هستند تا برنامه‌های بلندمدت برای استفاده داشته و یا با نظم تقاضا را تطبیق دهند. وی افزود: برای کشور ما که به لحاظ بارندگی محدود است و از طرفی فصل طولانی‌مدت خشک و بدون بارندگی داریم و اگر با اروپا یا آسیای جنوب شرقی و استوا مقایسه کنیم که در طول سال بارندگی دارند و درجه حرارتشان نوسان زیادی ندارد، سد می‌تواند تاثیر مثبت داشته باشد، در کشور ما تغییرات اقلیمی و جاری شدن آب در رودها متغیر است، خیلی کشورها مثل ترکیه، مصر، امریکا و پاکستان نیز همین شرایط ما را دارند یعنی زمانی باران و گرما دارند و باید زندگی را با آب تنظیم کنند بنابراین آب را ذخیره می‌کنند، در گذشته که امکانات کم بود و بصورت استخر و حوضچه کوچک ذخیره می‌کردند تا اینکه بشر به تکنولوژی سد دسترسی پیدا کرد، در هر حال سدهای مدرن و بزرگ از اواخر دهه ۳۰ در کشور ما رواج یافت و هنوز هم متاسفانه ادامه دارد. معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات آب اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد: موضوع این است که در کشور ما و کشورهای مشابه ما بخش عمده منابع آب از منابع زیرزمینی است این آب از روان‌آب‌های سطحی و سیلاب‌ها تغذیه می‌شوند، زمانی که ما در مسیر رودخانه سد احداث می‌کنیم فرصت تغذیه آب زیرزمینی را می‌گیریم و یکی از دلایل بحران آب زیرزمینی و اتفاقات ناگواری که در کشور رخ داده و در آینده هم اگر تدبیر نکنیم تشدید خواهد شد احداث سد در مسیر رودخانه‌هایی است که آب‌های زیرزمینی را تغذیه می‌کنند.
بروز پدیده‌های ناگوار محیط زیستی
وی ادامه داد: مسئله دیگر اینکه عمدتا با احداث سد به اکوسیستم زیر سد توجه نکردیم و بر مبنای دیدگاه اقتصادی و مصرف آب سعی کردیم همه آب را برای خودمان برداریم و این باعث شد مسیر رودخانه‌ها، تالاب‌ها، دریاچه‌ها و بدنه‌های آبی که در مسیر و یا انتهای رودخانه بوده تخصیص آب نداشته باشند و باعث بروز پدیده‌های زیست محیطی ناگوار شود و از جمله یکی از دلایلی که ما محیط زیست را از دست دادیم و پوشش گیاهی ضعیف شده و شاهد ریزگرد هستیم به دلیل بی‌توجهی به تامین و پیش‌بینی و تخصیص حقابه‌های زیست محیطی و محاسبه ظرفیت سد است. ما برای زنده بودن رودخانه، تالاب و دریاچه که در انتهای رودخانه است آبی باقی نگذاشتیم، گرفتاری‌هایی مثل دریاچه ارومیه، شادگان، بختگان و گاوخونی همه ناشی از این بی‌توجهی است.
