محسن پاک‌آیین
تحلیل‌گر مسائل سیاسی

تحولات قفقاز، یعنی برخی درگیری‌های پراکنده که بین آذربایجان و ارمنستان رخ می‌دهد، یک موضوع عادی است و تا زمانی که صلح عادلانه و پایدار بین این دو کشور ایجاد نشود، ما شاهد درگیری‌های پراکنده خواهیم بود. البته این درگیری‌ها به جنگ فراگیر مانند جنگ ۴۴ روزه منجر نخواهد شد. در این میان به چند نکته . باید توجه کنیم؛ اول اینکه جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان باید به اصولی که از سوی جامعه بین‌الملل پذیرفته شده پایبند باشند. در وهله اول، بحث احترام به تمامیت ارضی دو کشور است که چنانچه این اتفاق بیفتد، خیلی زود می‌تواند صلح ایجاد شود. با وجود توافق دو کشور برای بازگشایی گذرگاه لاچین مسأله‌ای که در این میان مطرح است این است که دالان لاچین متعلق به جمهوری آذربایجان است و در تمامیت ارضی این کشور قرار دارد و لذا جمهوری آذربایجان این حق را دارد که در این مکان اعمال حاکمیت کند و اگر احساس خطری کند که امنیت او را در معرض آسیب قرار می‌دهد مثل ارسال سلاح برای مردم قره‌باغ، می‌تواند اعمال حاکمیت کرده و انسداد ایجاد کند. اگر این انسداد باعث مشکلات معیشتی، پزشکی و در مجموع مشکلات انسانی برای مردم قره‌باغ شود، به طور طبیعی باید جمهوری آذربایجان پاسخگو باشد. در این میان چه کشوری می‌تواند در مناقشات دو کشور داوری کند؟ تنها روس‌ها هستند که به عنوان ناظر و کشوری که براساس توافق مسکو باید بر تمام مسائل حوزه قره‌باغ نظارت داشته باشد، می‌توانند داوری کنند. بنابراین به نظرم روس‌ها باید مسئولیت خودشان را در زمان فعلی اعمال کنند که اگر این مسئولیت اعمال شود، این درگیری‌های پراکنده هم تمام می‌شود. ناظران مسکو باید صریحا مواضع خود را در این نوع مناقشات اعلام کنند. به اعتقاد من باید کشورهای منطقه و جامعه جهانی از روس‌ها این موضوع را بخواهند. با توجه به اینکه روسیه پذیرفته که ناظر باشند، طبق توافق مسکو باید مسئولیت خود را اعمال کرده و مشخص کند کدام طرف درست می‌گوید، بعد بر اساس آن تصمیم بگیرند و اقدامات لازم را از مسیری که سازمان ملل متحد مشخص می‌کند یا مسیرهای دیگر علیه کشوری که مقصر است پیگیری کنند؛ راه‌حل این است.