روزنامه خراسان
1402/06/21
چند دهه پرکاری و خاطره‌سازی در سینمای ایران
الهام سعیدی - طی دهه‌های گذشته، سینماگران فراوانی بوده‌اند که موفق شدند در مقام کارگردان یا بازیگر، با خلق یک فیلم ماندگار یا شخصیتی محبوب، نام خود را در حافظه سینما و همچنین یاد و خاطر مخاطبان حک کنند. بعضی سینماگران نیز با کسب جوایز مهم و موفقیت‌های مختلف، به عنوان چهره‌هایی تاثیرگذار و تاریخ‌ساز، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ سینمای ایران پیدا کردند. امروز 21 شهریورماه، به نام روز ملی سینما ثبت شده است؛ نمی‌شود نام سینما به‌میان بیاید و تصویر چهره‌های به یادماندنی سینمای ایران و فیلم‌سازانی که آثار خاطره‌انگیز و ماندگاری را خلق کردند، در ذهن علاقه‌مندان سینما نقش نبندد. به همین مناسبت، به 10 کارگردان پرکار سینمای ایران پرداختیم که در دوران فعالیت هنری خود، حداقل 20 فیلم جلوی دوربین برده‌اند. همان‌طور که اشاره کردیم، نام بعضی از چهره‌ها با سینما پیوند عمیقی خورده است، بنابراین در بخشی از این گزارش نیز به چهار کارگردانی پرداختیم که با خلق اثر مهم یا کسب افتخارات ارزشمند، جزو چهره‌های تاثیرگذار و جریان‌ساز سینمای ایران محسوب می‌شوند. کارگردان‌های خوش‌سابقه دیگری مانند بهمن فرمان‌آرا، کیانوش عیاری، حمید نعمت‌ا...، پوران درخشنده، رسول صدرعاملی، رخشان بنی‌اعتماد، بهروز افخمی، بهرام بیضایی، ناصر تقوایی و ایرج طهماسب نیز هستند که نام‌شان با سینما عجین شده، اما به دلیل محدودیت فضا جای‌شان در این گزارش خالی است. عباس کیارستمی - 23 فیلم بی‌شک هر زمان که صحبت از سینما به میان می‌آید، یکی از اولین نام‌هایی که در ذهن تداعی میشود، زنده‌یاد عباس کیارستمی است. او در دهه 50 چندین فیلم کوتاه تولید کرد و از دهه 60 سراغ ساخت آثار بلند سینمایی رفت. «خانه دوست کجاست» محصول سال 65 یکی از مهم‌ترین آثار این کارگردان بزرگ است که در جشنواره‌های خارجی نیز حضور موفقی داشت. «طعم گیلاس» و «باد ما را خواهد برد» در دهه 70 نیز آثار تحسین‌شده و ماندگار این هنرمند هستند. «طعم گیلاس» در سال 1997، نخل طلای جشنواره کن را برای او به ارمغان آورد. زنده‌یاد کیارستمی تنها کارگردان ایرانی است که این جایزه را از آن خود کرده است. شهرت جهانی این هنرمند و آثار مهم او باعث شده این کارگردان جایگاه ویژه‌ای در تاریخ سینما داشته باشد. این فیلم‌ساز طی سال‌ها فعالیت پرافتخار خود، علاوه بر فیلم‌های مستند و کوتاه، 23 فیلم سینمایی بلند جلوی دوربین برد. ساموئل خاچیکیان - 34 فیلم از اوایل دهه 30، کارش را در عرصه کارگردانی آغاز کرد و تا پایان دهه 50 بسیار پرکار بود. زنده‌یاد ساموئل خاچیکیان طی دوران فیلم‌سازی‌اش درمجموع 34 فیلم را جلوی دوربین برد. هرچند که او بعد از انقلاب کم‌کار شد، اما تا پایان عمرش مشغول ساخت فیلم بود. «شک» محصول سال 80 آخرین اثر این کارگردان بود که به علت درگذشت او، ناتمام ماند. مهم‌ترین ساخته مرحوم خاچیکیان فیلم دفاع مقدسی «عقاب‌ها» است. این فیلم که سال 64 اکران شد، یکی از اولین آثاری است که به موضوع جنگ تحمیلی پرداخته. استقبال چشمگیر مخاطبان از این فیلم و فروش 10 میلیون و 180 هزار و567 بلیت، نام آن را به عنوان پرمخاطب‌ترین فیلم سینمای ایران ماندگار کرد. مسعود کیمیایی - 32 فیلم یکی دیگر از فیلم‌سازانی که عمر خود را وقف سینما کرده و در طول فعالیت هنری‌اش، آثار مهم فراوانی خلق کرده مسعود کیمیایی است. او نیز یکی از بنیان‌گذاران مهم موج نوی سینمای ایران شناخته میشود و جزو چهره‌های جریان‌ساز و تاثیرگذار به حساب می‌آید. جنس قصه‌های این فیلم‌ساز و شیوه منحصر به فرد دیالوگ‌نویسی او، باعث شده مسعود کیمیایی جایگاه ویژه‌ای در تاریخ سینمای ایران به دست بیاورد. «قیصر»، «گوزن‌ها» و «سفر سنگ» آثار مهم او پیش از انقلاب اسلامی هستند. این فیلم‌ساز پس از انقلاب نیز پرقدرت به مسیر خود ادامه داد و طی سال‌های 67 و 68 فیلم‌های خاطره‌انگیر و مهمی مانند «سرب» و «دندان مار» را تولید کرد. کیمیایی تا به حال 32 فیلم ساخته و همچنان در این عرصه فعال است. «خائن‌کشی» محصول سال 1400 آخرین ساخته این فیلم‌ساز است. ایرج قادری - 41 فیلم عمده فعالیت ایرج قادری در عرصه کارگردانی مربوط به پیش از انقلاب است، اما او پس از انقلاب نیز همچنان به فیلم‌سازی ادامه داد. حاصل 5 دهه فعالیت او در زمینه کارگردانی، 41 فیلم است. این هنرمند که در عرصه بازیگری نیز حضور فعالی داشت، علاوه بر همکاری با دیگر کارگردان‌ها، در بسیاری از ساخته‌های خودش نیز ایفای نقش کرد. فیلم «شبکه» محصول سال 89، آخرین فیلم ایرج قادری است. ابتدا قرار بود زنده‌یاد قادری سریال «ستایش» را به عنوان اولین مجموعه تلویزیونی خود کارگردانی کند و پیش‌تولید آن نیز با حضور او انجام شد، اما به دلیل بیماری از ساخت این سریال انصراف داد. فیلم «برزخی‌ها» اثر مهم کارنامه اوست که با قصه‌ای درباره وطن‌پرستی تولید و سال 59 مدت کوتاهی اکران شد، اما از پرده پایان کشیده شد و مهر توقیف روی آن خورد. داریوش مهرجویی - 23 فیلم یکی دیگر از کارگردان‌های مهم پرکار سینما، داریوش مهرجویی است. مهرجویی که به عنوان یکی از آغازگران موج نوی سینمای ایران شناخته میشود، سال 48 با ساخت فیلم «گاو» شروع پرقدرتی در عرصه کارگردانی داشت و پس از این فیلم، آثار مهم دیگری مانند «دایره مینا»، «اجاره‌نشین‌ها»، «هامون»، «پری»، «لیلا»، «مهمان مامان» و «سنتوری» را تولید و در تاریخ سینمای ایران ماندگار کرد. داریوش مهرجویی با ساخت 23 فیلم نه تنها به عنوان فیلم‌سازی پرکار، بلکه به عنوان کارگردانی خاطره‌ساز و شاخص، به چهره‌ای فراموش‌نشدنی تبدیل شده است. این هنرمند آخرین‌بار سال 98 «لامینور» را جلوی دوربین برد. ابراهیم حاتمی‌کیا - 20 فیلم نیمه دهه 60، فعالیت حرفه‌ای خود را در سینما آغاز کرد و بیشتر فیلم‌هایش را در ژانر دفاع مقدس جلوی دوربین برد. ابراهیم حاتمی‌کیا از سال 65 تا امروز 20 فیلم تولید کرده و علاوه بر کارگردانی، فیلم‌نامه آثار خود را نیز نوشته است. «دیده‌بان»، «آژانس شیشه‌ای»، «از کرخه تا راین»،«بوی پیراهن یوسف»، «ارتفاع پست» و «بادیگارد» فیلم‌های مهم کارنامه این کارگردان هستند. فیلم «گزارش یک جشن» محصول سال 89، تنها اثر اوست که به دلیل توقیف، اجازه نمایش پیدا نکرده است. آخرین فعالیت این کارگردان در سینما به سال 98 و فیلم «خروج» برمی‌گردد. او این روزها مشغول آماده کردن مقدمات برای پروژه عظیم سریال «حضرت موسی(ع)» است. کیومرث پوراحمد - 21 فیلم یکی از چهره‌های خاطره‌ساز در تاریخ سینمای ایران، زنده‌یاد کیومرث پوراحمد است. این کارگردان از دهه 60، کار خود را در سینما آغاز کرد و حاصل چهار دهه فیلم‌سازی او، 21 فیلم سینمایی است. او از همان ابتدای فعالیتش، آثاری را با محوریت یک شخصیت نوجوان جلوی دوربین برد و فیلم‌های «بی بی چلچله»، «شکار خاموش»، «شرم»، «صبح روز بعد» و «به خاطر هانیه» را با موضوعاتی مرتبط با این گروه از مخاطبان تولید کرد. ساخت فیلم ماندگار «خواهران» در سال 74 باعث شد پس از سریال محبوب «قصه‌های مجید»، در کارنامه سینمایی پوراحمد هم نقطه عطفی رقم بخورد. «شب یلدا»، «گل یخ» و «اتوبوس شب» دیگر آثار مهم کارنامه مرحوم کیومرث پوراحمد هستند. هرچند که ساخته‌های اخیر این فیلم‌ساز به جایگاه او در سینما کمک نکردند، اما تصویر کیومرث پوراحمد به عنوان چهره‌ای خاطره‌ساز در یادها باقی مانده است. کمال تبریزی - 20 فیلم سال 67 اولین فیلمش به نام «عبور» را در ژانر دفاع مقدس ساخت و پس از آن نیز فیلم‌هایی درباره جنگ تحمیلی جلوی دوربین برد. حاصل 30 سال فعالیت کمال تبریزی در سینما، 20 فیلم در کارنامه اوست. این فیلم‌ساز که یکی از کارگردان‌های مهم و تاثیرگذار سینمای دفاع مقدس است، نگاه متفاوتی به موضوع جنگ داشت و حتی در فیلم «لیلی با من است» از زاویه طنز به جنگ پرداخت که تجربه کاملا تازه‌ای بود. علاوه بر این اثر، فیلم پرحاشیه و محبوب «مارمولک» و همچنین «یک تکه نان» آثار مهم این فیلم‌ساز هستند. تبریزی از اواخر دهه 90 کم‌کار شده و «دست‌انداز» محصول سال 98، آخرین ساخته اوست. علیرضا داوودنژاد - 21 فیلم از سال 51 به عنوان فیلم‌نامه‌نویس وارد سینما شد و سال 54 اولین فیلم خود را جلوی دوربین برد. علیرضا داوودنژاد سپس در کنار فیلم‌نامه‌نویسی، کارگردانی را هم ادامه داد و به استثنای دو فیلم «نیاز» و «فراری»، در 19 ساخته دیگرش، فیلم‌نامه‌های خود را جلوی دوربین برد. داوودنژاد از نیمه دهه 50 تا سال 97، 21 فیلم تولید کرده است. این کارگردان با وجود پرکاری در دهه 70، 80 و نیمه اول دهه 90، در سال‌های اخیر از عرصه کارگردانی دور شده است. «مرهم» و «کلاس هنرپیشگی» آثار موفق این کارگردان پیش‌کسوت هستند. سیروس الوند - 21 فیلم علاوه بر علیرضا داوودنژاد، سیروس الوند نیز ابتدا به عنوان نویسنده کار خود را در سینما آغاز کرد و پس از تقریبا چهار سال اولین فیلم خود را کارگردانی کرد. الوند پس از انقلاب هم در مقام فیلم‌نامه‌نویس و کارگردان به فعالیتش ادامه داد. او از سال 54 تا 97، توانست 21 فیلم را در کارنامه‌اش ثبت کند. این فیلم‌ساز پرکار وضعیتی مشابه داوودنژاد دارد؛چون سیروس الوند آخرین‌بار سال 97، فیلم «آنجا همان ساعت» را جلوی دوربین برد و طی چهار سال گذشته فیلم جدیدی تولید نکرده است. فیلم «دست‌های آلوده» محصول سال 78 اثر مهم کارنامه الوند است. نام‌هایی تاثیرگذار و فراموش‌نشدنی بعضی فیلم‌سازان مهم سینمای ایران، کارنامه چندان بلند بالایی ندارند، اما ساخت حتی یک فیلم شاخص و مهم توسط آن‌ها باعث شده جایگاه مهمی در تاریخ سینمای کشورمان به دست بیاورند، با معدود فیلم‌های خود خاطرات خوبی را برای علاقه‌مندان به سینما خلق کنند یا کیفیت کارشان نقش تعیین‌کننده‌ای در مسیر فیلم‌سازان آینده داشته باشد. زنده‌یاد علی حاتمی، مجید مجیدی، مسعود جعفری جوزانی و اصغر فرهادی کارگردان‌های پرکاری محسوب نمی‌شوند، اما تاثیر آن‌ها در مسیر سینمای ایران و افتخاراتی که در کارنامه خود ثبت کرده‌اند، اجازه نمی‌دهد در روز ملی سینما، از آنان نیز یاد نکنیم. علی حاتمی لقب سعدی سینمای ایران برازنده اوست و بی‌شک با یادآوری سینمای ایران، تصویر زنده‌یاد علی حاتمی یکی از اولین تصاویری است که در ذهن مخاطبان نقش خواهد بست. زندگی و هویت ایرانی در آثار او جایگاه ویژه‌ای داشت و دیالوگ‌های ماندگار او نیز در یادها باقی مانده است. این هنرمند جایگاهی تکرارنشدنی در تاریخ سینمای ایران دارد و آثار ماندگار کارنامه‌اش کم نیست. «سوته دلان»، «حاجی واشنگتن»، «کمال‌الملک»، «مادر» و «دلشدگان» فیلم‌های مهم زنده‌یاد حاتمی هستند. فیلم «مادر» یکی از فیلم‌های خاطره‌انگیز در حافظه جمعی مردم ایران است. مجید مجیدی در طول سه دهه فعالیت هنری خود، تنها 10 فیلم جلوی دوربین برد، اما جزو نام‌های ماندگار و خاطره‌ساز سینمای ایران است. این کارگردان پس از «بدوک» که جایزه بهترین فیلم اول را در دهمین جشنواره فجر نصیبش کرد، در سال 75 با فیلم به یادماندنی «بچه‌های آسمان» نیز جوایز مهم پانزدهمین جشنواره فجر یعنی جایزه بهترین فیلم، کارگردانی و فیلم‌نامه را کسب کرد. او با ساخت این اثر، اولین نامزدی فیلمی از سینمای ایران در جایزه اسکار را به نام خود ثبت کرد. «بچه‌های آسمان» در هفتادویکمین دوره جایزه اسکار موفق شد به جمع پنج نامزد نهایی بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان راه پیدا کند. او برای فیلم‌های «بچه‌های آسمان»، «باران»، «بید مجنون» و «آواز گنجشک‌ها» چهار سیمرغ بهترین کارگردانی را در جشنواره فجر از آن خود کرد. آخرین ساخته مجیدی یعنی «خورشید» سال 99 در هفتادوهفتمین جشنواره ونیز حضور موفقی داشت و جایزه مارچلو ماستریانی برای بهترین بازیگر جوان را نصیب روح‌ا... زمانی کرد. مسعود جعفری‌جوزانی پس از اولین فیلمش «جاده‌های سرد» محصول سال 64، مهم‌ترین اثر خود یعنی «شیر سنگی» را جلوی دوربین برد. مسعود جعفری‌جوزانی در پنجمین جشنواره فجر موفق شد برای ساخت این اثر، جایزه بهترین فیلم‌نامه را از آن خود کند. «شیر سنگی» جزو آثار تحسین‌شده‌ای است که هویت ملی در آن بسیار پررنگ است و جزو فیلم‌های شاخص سینمای ایران دسته‌بندی میشود. جعفری‌جوزانی در دیگر ساخته‌های سینمایی خود نتوانست چنین موفقیتی را تکرار کند، اما دو دهه بعد در سریال ماندگار «در چشم باد» نیز بار دیگر هنر خود در نمایش زندگی یک خانواده ایرانی را اثبات کرد. اصغر فرهادی موفقیت‌ها و شهرت جهانی اصغر فرهادی باعث شده این فیلم‌ساز در تاریخ سینمای ایران جایگاه مهمی به دست آورد. او به واسطه فیلم محبوب «جدایی نادر از سیمین» موفق شد در جایزه اسکار سال 2011، در جمع پنج نامزد نهایی بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان حاضر باشد و با کسب این جایزه، اولین اسکار سینمای ایران را به دست آورد. فرهادی با فیلم «فروشنده» نیز حضور بسیار موفقی در جایزه اسکار داشت و موفق شد بار دیگر جایزه بهترین فیلم خارجی‌زبان را کسب کند. ناگفته نماند سبک قصه‌گویی فرهادی، قرار دادن کاراکترهایش در موقعیت‌های چالش‌برانگیز زندگی و در شرایط قضاوت، باعث شد بعضی فیلم‌سازان از سینمای او پیروی کنند.
سایر اخبار این روزنامه
دلارزایی عربستان از شن و ماسه!
چند دهه پرکاری و خاطره‌سازی در سینمای ایران
ریزگردها؛ مهمان ناخوانده ای که صاحبخانه شد!
عامل قتل خواربار فروش دستگیرشد
دستور رئیسی برای ساخت ورزشگاهی در شأن ایران
بحران زایی آمریکا برای ایران
گروه بحران علیه ایران
در جاده قدم زدن به یادت زیباست
پشت‌پرده سفر جنجالی اون ، انتقاد باقری از مخالفان مذاکره و ادعاهای تکراری گروسی
مسیر متفاوت شهر و روستا در توزیع درآمد 1401
دانش نظامی؛ پیشران صنایع غیرنظامی
حوادث مرگبار در جروبحث‌های ساده
سبزترین خانه ایران
حال و هوای زائران پیاده 300 سال قبل
